Τι είναι τα υδρογονωμένα ή τρανς λιπαρά;
Τα τρανς λιπαρά είναι ακόρεστα λιπαρά οξέα που περιέχουν τουλάχιστον ένα διπλό δεσμό στη μορφή τρανς, δηλαδή ισομερή που τα άτομα του υδρογόνου βρίσκονται εκατέρωθεν του διπλού δεσμού. Υπάρχουν τρανς λιπαρά τα οποία απαντώνται φυσικά σε κάποια τρόφιμα αλλά και αυτά που είναι βιομηχανικώς παραγόμενα.
Διαβάστε επίσης: Λιπαρά, Ξεχωρίστε τα καλά από τα κακά
Στη φύση υπάρχουν τρανς λιπαρά σε μικρές ποσότητες όπως στο λίπος του γάλακτος και του κρέατος, προερχόμενο από μηρυκαστικά ζώα ( 3-8 % επί του λίπους), άρα το αντίκτυπο στη δημόσια υγεία είναι σχετικά μικρό. Σε αντίθεση, τα έλαια που έχουν υδρογονωθεί μερικώς για καθαρά τεχνολογικούς σκοπούς μπορεί να περιέχουν τρανς λιπαρά σε αρκετά μεγάλες ποσότητες, που μπορεί να φτάνουν εώς και το 60% επί του ολικού λίπους, ανάλογα με το βαθμό αλλά και τον τρόπο υδρογόνωσης π.χ. καταλύτες κτλ. και όποια περαιτέρω επεξεργασία έχουν υποστεί. Η μερική υδρογόνωση φυτικών ελαίων εξυπηρετεί δύο σκοπούς
- Να μετατρέψει τα έλαια από υγρή σε στερεή μορφή και
- Να βελτιώσει την οξειδωτική σταθερότητα, αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο την διάρκεια ζωής των προϊόντων
Άρα αυτοί οι τύποι ελαίων μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεταξύ άλλων, σε προϊόντα ζαχαροπλαστικής (για επιθυμητή μορφή και υφή) αλλά και σε λιπαρές ύλες για επαναλαμβανόμενο τηγάνισμα
Ποιες τροφές περιέχουν υδρογονωμένα λιπαρά;
Τα υδρογονωμένα ή τρανς λιπαρά, έκαναν την εμφάνισή του στις αρχές του 20ου αιώνα με το να βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στα βιομηχανικά παραγόμενα έλαια που χρησιμοποιούνταν στην μαργαρίνη, στα σνακ, στα συσκευασμένα αρτοσκευάσματα και στα τηγανιτά των fast food.
Προσοχή στην ποικιλία των Ποπ-κορν
Παρόλο που το Ποπ-κορν θεωρείται ένα υγιεινό σνακ με λίγες θερμίδες, θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην ποικιλία του. Υπάρχουν ποικιλίες Ποπ-κορν που ετοιμάζονται στον φούρνο μικροκυμάτων, αυτές περιέχουν πολύ υψηλές ποσότητες τρανς λιπαρών και αυτό συμβαίνει γιατί αυξάνεται το σημείο τήξης του, το οποίο διατηρεί το λάδι του στερεό μέχρι η σακούλα να μεταφερθεί στον φούρνο μικροκυμάτων.
Επίσης τρανς λιπαρά μπορούμε να βρούμε και
- Στα έτοιμα προτηγανισμένα συσκευασμένα τρόφιμα
- Στα αρτοσκευάσματα, στις έτοιμες ζύμες ψυγείου
- Στα συσκευασμένα σνακ ( μπισκότα, έτοιμα κέικ, γκοφρέτες κ.α)
- Στις έτοιμες σάλτσες και dressing για σαλάτες
- Στα τηγανιτά τρόφιμα ( πατατάκια, πατάτες τηγανιτές, δακτυλίδια κρεμμυδιών κ.α)
- Στις μαργαρίνες ή στα τρόφιμα που παρασκευάζονται από αυτές
- Σε μικρές ποσότητες μπορούμε να βρούμε, στα λίπη του κρέατος και του γάλακτος.
Σύμφωνα με την νομοθεσία, οι εταιρείες τροφίμων πλέον είναι υποχρεωμένες να αναγράφουν την περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά στα συσκευασμένα τρόφιμα, εφόσον αυτή είναι μεγαλύτερη από 0,5 γραμμάρια.
Γιατί οι βιομηχανίες χρησιμοποιούν τα υδρογονωμένα-τρανς λιπαρά;
Πολλές βιομηχανίες τροφίμων εισάγουν υδρογόνο στα φυτικά έλαια, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα από υγρή μορφή να μετατρέπεται ακόμα και σε θερμοκρασία δωματίου. Αυτή όμως η διαδικασία αλλάζει τη χημική δομή του λίπους μετατρέποντας ένα μέρος του σε τρανς λιπαρά. Τα κοινά φυτικά έλαια τοποθετούνται σε δεξαμενές με ένα δραστικό μέταλλο όπως το κοβάλτιο. Έπειτα αέριο υδρογόνο διαβιβάζεται μέσω του ελαίου μέχρις ότου ολόκληρο το περιεχόμενο να σταθεροποιηθεί μερικώς.
Το προϊόν που προκύπτει από όλο αυτό ονομάζεται μερικώς υδρογονωμένο φυτικό έλαιο, δεδομένου ότι η διαδικασία υδρογόνωσης διακόπτεται πριν το έλαιο απορροφήσει όλο το υδρογόνο, δηλαδή λίγο πριν γίνει πλήρως κορεσμένο και με αυτόν τον τρόπο μετατρέπετααι σε τρανς.
Ο λόγος που οι βιομηχανίες χρησιμοποιούν τα τρανς λιπαρά είναι γιατί:
- Επιτρέπουν στα τρόφιμα να παραμείνουν σε καλή κατάσταση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα
- Κάνουν το προϊόν να έχει πιο ελκυστική μορφή και γεύση
- Έχουν χαμηλό κόστος
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην υγεία μας από την κατανάλωση υδρογονωμένων-τρανς λιπαρών;
Σύμφωνα με το Βρετανικό Φορέα Φαρμάκων και Τροφίμων, τα τρανς λιπαρά έχουν την ίδια επίδραση με τα κορεσμένα λιπαρά, δηλαδή αυξάνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα, όπου αυξάνονται και οι πιθανότητες εμφάνισης καρδιακών παθήσεων και εμφάνισης στεφανιαίας νόσου. Τα τρανς λιπαρά μπορούν να θεωρηθούν και πιο επιβλαβή για την υγεία από τα κορεσμένα λιπαρά, γιατί επιτίθονται και στην καλή χοληστερίνη. Επίσης αυξάνουν τα επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα, συνδέονται με αύξηση της φλεγμονής, με την δυσλειτουργία του ενδοθηλίου, με αντίσταση στην ινσουλίνη και με διαβήτη τύπου 2. Αυξάνουν τις πιθανότητες για παχυσαρκία, όπου όταν το λίπος είναι περισσότερο συσσωρευμένο στην περιοχή της κοιλιάς είναι επικίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα.
Μια μελέτη εκτίμησε ότι μια αύξηση του 2% των θερμίδων που προέρχονται από τρανς λιπαρά, αυξάνουν τον κίνδυνο για στεφανιαία νόσο κατά 23% Μια άλλη μελέτη που έγινε το 2009 (Micha και Mozaffarian) εκτίμησε τον σχετικό κίνδυνο των τρανς λιπαρών στην στεφανιαία νόσο σε σχέση με τα κορεσμένα λιπαρά, παρουσιάζοντας το παρακάτω διάγραμμα.
Ο κίνδυνος με την κατανάλωση τρανς λιπαρών είναι 7-8 φορές μεγαλύτερος σε σχέση με τα κορεσμένα.
Επίσης το 2015 ερευνητές από το πανεπιστήμιο McMaster στο Χάμιλτον του Καναδά έβγαλαν το συμπέρασμα, εξετάζοντας 12 προηγούμενες μελέτες όπου αναφέρονταν στον κίνδυνο που παρουσιάζουν τα διάφορα είδη λίπους, ότι τα τρανς λιπαρά αυξάνουν τον κίνδυνο πρόωρων θανάτων κατά 34%, ενώ με την κατανάλωση κορεσμένων δεν υπήρχε αυτός ο κίνδυνος.
Το 2017 το Journal of Biological Chemistry, δημοσίευσε μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο Tohoku της Ιαπωνίας, που έδειχνε ότι τα τρανς λιπαρά προάγουν με πιο άμεσο τρόπο την αθηροσκλήρωση σε σχέση με τις μεταβολές που προκαλούν στη χοληστερίνη.
Όμως, τα τρανς λιπαρά που υπάρχουν εκ φύσεως στα γαλακτοκομικά και στο κρέας δεν ενοχοποιούνται για επιβλαβής αντιδράσεις στη υγεία, αντίθετα ένα από αυτά, το συζευγμένο λινολεϊκό οξύ, ενδέχεται να κάνει καλό στην υγεία και γι’ αυτό το λόγο διατίθεται ως διατροφικό συμπλήρωμα.
Διαβάστε προσεκτικά τις ετικέτες πριν αγοράσετε ένα επεξεργασμένο προϊόν
Μετά από όλα τα παραπάνω, γεννάται το ερώτημα, πως μπορούμε να αποφύγουμε τα υδρογονωμένα λιπαρά;
- Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνετε είναι να αποφύγετε όσο περισσότερο μπορείτε τα επεξεργασμένα-μεταποιημένα προϊόντα. Προτιμήστε να καταναλώνετε φρέσκα προϊόντα τα οποία δεν περιέχουν τρανς λιπαρά.
- Ένα άλλο πολύ σημαντικό είναι να μάθετε να διαβάζετε τις ετικέτες των τροφίμων, πριν αγοράσετε το προϊόν. Σε αυτό το σημείο δεν εννοούμε μόνο την περιεκτικότητα των υδρογονωμένων λιπαρών αλλά και την περιεκτικότητα σε ζάχαρη ή άλλων αμυλούχων. Αν η ετικέτα του προϊόντος αναγράφει ότι περιέχει φυτικά έλαια θα πρέπει να δείτε και το είδος του.
- Ένα άλλο που πρέπει να αποφύγετε είναι η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων και έτοιμων γευμάτων. Προτιμήστε να ετοιμάσετε ένα υγιεινό γεύμα στο σπίτι προσθέτοντας ελαιόλαδο. Επιπλέον αφιερώστε λίγο χρόνο για να ετοιμάσετε υγιεινά σνακ για εσάς και για τα παιδιά.
Μπορεί να είναι δύσκολο να αποφύγουμε εντελώς την κατανάλωση τρανς λιπαρών, αλλά αλλάζοντας διατροφικές συνήθειες, μπορούμε να μειώσουμε κατά πολύ την μέση πρόσληψή του.
