Ο ασκίτης αποτελεί την πιο συχνή επιπλοκή της κίρρωσης του ήπατος. Αφορά την παθολογική συσσώρευση υγρού στην περιτοναϊκή κοιλότητα η οποία σχετίζεται με κακή ποιότητα ζωής, αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων και νεφρική ανεπάρκεια. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική βελτίωση τόσο στη διαχείριση της κίρρωσης όσο και του ασκίτη.
Ποια τα αίτια εμφάνισης του ασκίτη;
Ο ασκίτης εμφανίζεται σε περιπτώσεις πυλαίας υπέρτασης και χαμηλών επιπέδων αλβουμίνης. Μπορεί να προκληθεί από παράγοντες που σχετίζονται με βλάβη του ήπατος όπως η μακροχρόνια ηπατίτιδα C ή Β αλλά και η κατάχρηση αλκοόλ.
Επιπλέον, ασκίτη ενδέχεται να εμφανίσουν ασθενείς με καρκίνο στην περιοχή της κοιλιάς συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του ήπατος, του παγκρέατος, των ωοθηκών, της μήτρας και του παχέος εντέρου.
Παράλληλα, είναι πιθανό να παρατηρηθεί και σε αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς. Θρόμβωση στην πυλαία φλέβα, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, παγκρεατίτιδα καθώς και πάχυνση και αποχρωματισμός του περικαρδίου μπορεί να ευθύνονται για την εμφάνιση ασκίτη.
Ποια τα συμπτώματα του ασκίτη;
Τα πιο κοινά συμπτώματα του ασκίτη είναι η διάταση της κοιλιακής χώρας και η απότομη αύξηση βάρους. Το υγρό που συσσωρεύεται προκαλεί ανύψωση του διαφράγματος με αποτέλεσμα τη δύσπνοια, το αίσθημα κορεσμού και του κοιλιακού άλγους.
Ανάλογα με τα αίτια πρόκλησης του ασκίτη μπορεί να παρατηρηθούν κι άλλα συμπτώματα όπως οιδήματα στα πόδια, γυναικομαστία, αιματέμεση, ηπατική εγκεφαλοπάθεια, απώλεια βάρους και χρόνια κόπωση.
Αξίζει να σημειωθεί πως δε θα πρέπει να τον συγχέουμε με την παχυσαρκία. Η εμφάνιση του ασκίτη γίνεται άμεσα ενώ η παχυσαρκία απαιτεί κάποιους μήνες έως και χρόνια για να αναπτυχθεί.
Πώς γίνεται η διάγνωση του ασκίτη;
Ο έλεγχος των ηπατικών ενζύμων, του βασικού μεταβολισμού και των αιματολογικών εξετάσεων αφορούν τη διάγνωση του ασκίτη. Σε περιπτώσεις πρόσφατης εμφάνισης ασκίτη και σε νοσηλευόμενους ασθενείς πραγματοποιείται και παρακέντηση. Τέλος, ο υπέρηχος σε συνδυασμό με την επιτυχημένη παρακέντηση επιβεβαιώνει τη διάγνωση του ασκίτη.
Ποια η θεραπευτική αντιμετώπιση του ασκίτη;
Η σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση του ασκίτη απαιτεί την αναγνώριση και τη διαχείριση της αιτίας που τον προκαλούν. Γενικά, η θεραπεία του στοχεύει στη μείωση του σωματικού βάρους μέχρι 0.5kg/μέρα. Όταν ο ασκίτης συνδυάζεται με περιφερικό οίδημα, η απώλεια βάρους μπορεί να φτάσει μέχρι και 1kg/μέρα. Πρωταρχική διαχείριση του ασκίτη όπως και της κίρρωσης αποτελεί η υιοθέτηση μιας διατροφής περιορισμένης σε νάτριο σε συνδυασμό με ορθή χορήγηση διουρητικών.
Ποιες οι διατροφικές ανάγκες του ασθενή με ασκίτη;
Οι ασθενείς με ασκίτη παρουσιάζουν αύξηση κατά 10% στις ημερήσιες ενεργειακές τους ανάγκες. Σύμφωνα με τις διατροφικές συστάσεις, οι υδατάνθρακες θα πρέπει να καλύπτουν το 50-55% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης με το ποσοστό του λίπους να κυμαίνεται στο 30-35%.
Σχετικά με την πρωτεΐνη που αφορά την υπόλοιπη ενεργειακή πρόσληψη, θα πρέπει να εξασφαλίζεται επαρκής κάλυψη καθώς πολλοί ασθενείς χαρακτηρίζονται από κακή θρέψη και απώλεια μυϊκής μάζας.
Με βάση τη σοβαρότητα του ασκίτη, το νάτριο περιορίζεται στα 1-2g ημερησίως ενώ τα υγρά σε ορισμένες περιπτώσεις δεν πρέπει ξεπερνούν τα 1,5-2 λίτρα/μέρα.
Ποιες διατροφικές ελλείψεις παρουσιάζονται στην κίρρωση του ήπατος;
Γενικότερα, στην κίρρωση του ήπατος οι ασθενείς εμφανίζουν πολλές ελλείψεις μικροθρεπτικών συστατικών λόγω της μειωμένης απορρόφησης και της αποβολής τους από τα ούρα. Η πιο συχνή έλλειψη αφορά τον ψευδάργυρο ενώ μπορεί να εντοπιστεί ανεπάρκεια μαγνησίου, σεληνίου, βιταμινών Β1, Β2, Α, C, D, E, νιασίνης και φυλλικού οξέος.
Διατροφή και κίρρωση του ήπατος
Οι ασθενείς με κίρρωση του ήπατος και ιδιαίτερα αυτοί που εμφανίζουν ασκίτη χρειάζεται να ακολουθούν μια δίαιτα περιορισμένη σε νάτριο. Πιο συγκεκριμένα, η πρόσληψη νατρίου δε θα πρέπει να ξεπερνά τα 2g ημερησίως, ποσότητα που ισοδυναμεί με 6g αλάτι.
Μια διατροφή επαρκής σε πρωτεΐνη μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση της μυϊκής μάζας. Ακόμα και όταν απαιτείται περιορισμός της θερμιδικής πρόσληψης, ο περιορισμός δεν θα πρέπει να αφορά την πρωτεΐνη. Συμπληρωματικά, συνίσταται η κατανάλωση ενός ενεργειακού-πρωτεϊνικού σνακ πριν τον ύπνο καθώς μπορεί να αποτρέψει σημαντικά την απώλεια μυϊκού ιστού.
Παράλληλα, η φρουκτόζη και ιδιαίτερα τα ζαχαρούχα ποτά θα πρέπει να αποφεύγονται ενώ απαιτείται περιορισμός και στη γενικότερη ημερήσια κατανάλωση απλών υδατανθράκων.
Αναφορικά με το διαιτητικό λίπος, προτείνεται η αύξηση των ω-3 λιπαρών οξέων καθώς η αντιφλεγμονώδης δράση τους έχει θετικές επιδράσεις στο ήπαρ. Σε αλκοολική ηπατική νόσο, τα ω-6 λιπαρά οξέα που ενοχοποιούνται για την παραγωγή τοξικών μεταβολιτών, θα πρέπει να αποφεύγονται και φυσικά να μην αντικαθιστούν τα ω-3 στο καθημερινό διαιτολόγιο.
Η πρόσληψη υγρών σε ασθενείς με προχωρημένη ηπατική νόσο θα πρέπει να είναι περιορισμένη παρά το αίσθημα της δίψας. Διαφορετικά, αυξάνονται οι πιθανότητες διατήρησης και ανάπτυξης του ασκίτη.
Σχετικά με τις ελλείψεις μικροθρεπτικών που παρατηρούνται, οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί στη λήψη συμπληρωμάτων καθώς ενέχει κίνδυνος τοξικότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν η βιταμίνη Α και ο ψευδάργυρος. Ωστόσο, η σωστή χορήγηση πολυβιταμινών και ορισμένων μικροθρεπτικών μπορούν να συμβάλλουν θετικά σε ασθενείς με κίρρωση.
Συμπερασματικά
Ο ασκίτης αφορά μια σοβαρή ασθένεια η οποία συνήθως προκαλείται από κίρρωση του ήπατος. Με την έγκαιρη διάγνωση, την κατάλληλη και εξατομικευμένη αντιμετώπιση είναι δυνατό να μειωθούν οι επιπλοκές του. Για το λόγο αυτό, η τακτική παρακολούθηση από τον θεράποντα ιατρό κρίνεται αναγκαία.
