Η κορτιζόλη είναι μια στεροειδής ορμόνη, που ανήκει στα γλυκοκορτικοειδή και εκκρίνεται από τα επινεφρίδια, τους δύο ενδοκρινείς αδένες που βρίσκονται πάνω από τα νεφρά.
Πιο συγκεκριμένα εκκρίνεται από το εξωτερικό τμήμα των επινεφρίδιων, τον φλοιό και στην αρχική της μορφή είναι ανενεργή μέχρι να μετατραπεί στην δραστική της μορφή, την υδροκορτιζόνη. Η δράση της κορτιζόλης στον ανθρώπινο οργανισμό είναι πολυεπίπεδη και επηρεάζει σχεδόν όλα τα όργανα του σώματος.
Σημαντικές δράσεις της είναι:
- Συμμετέχει στην ρύθμιση του στρες, προάγοντας την απόκριση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
- Στον μεταβολισμό των μακροθρεπτικών συστατικών, υδατανθράκων, λιπαρών και πρωτεϊνών.
- Η μείωση της φλεγμονής καθώς και της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος.
- Η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης
- Η ρύθμιση του σακχάρου
Ο οργανισμός μας έχει ένα περίπλοκο σύστημα ρύθμισης της έκκρισης κορτιζόλης. Ο υποθάλαμος, μια μικρή περιοχή του εγκεφάλου, εκκρίνει την ορμόνη απελευθέρωσης της κορτικοτροπίνης, αυτή η ορμόνη διεγείρει την έκκριση της φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορμόνη (ACTH) από την πρόσθια υπόφυση. Η τελευταία με την σειρά της διεγείρει τον φλοιό των επινεφριδίων να απελευθερώσει την κορτιζόλη.
Πως Γίνεται η Μέτρηση;
Η μέτρηση της κορτιζόλης στο αίμα γίνεται τις πρωινές ώρες, δεν παίζει ρόλο αν είμαστε νηστικοί, ενώ καλό είναι η δειγματοληψία να γίνεται υπό ήρεμες συνθήκες.
Επίσης μέτρηση μπορεί να πραγματοποιηθεί στα ούρα καθώς και στο σάλιο. Οι υψηλότερες τιμής της κορτιζόλης απαντώνται τις πρωινές ώρες ενώ όσο πλησιάζουμε τις βραδινές ώρες, μειώνεται.
Τι Μπορεί να Προκαλέσει Υψηλά Επίπεδα Κορτιζόλης;
Τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα για μεγάλο χρονικό διάστημα χαρακτηρίζονται ως σύνδρομο Cushing. Αυτό μπορεί να προκύψει είτε γιατί η κορτιζόλη χορηγείται εξωγενώς ως θεραπεία κάποιας νόσο, είτε γιατί παράγεται από τα επινεφρίδια σε αυξημένα ποσοστά. Το τελευταίο μπορεί να συμβεί λόγω κάποιου όγκου στην υπόφυση , κάποιου όγκου στα επινεφρίδια ή λόγω όγκου σε άλλο όργανο που υπερεκκρίνει όμως ACTH (πνεύμονα, θύμου αδένα, παγκρέατος, θυρεοειδή).
Τα συμπτώματα του συνδρόμου Cushing είναι τα εξης:
- Αύξηση βάρους, ιδιαίτερα κεντρικού τύπου παχυσαρκία
- Πανσεληνοειδές πρόσωπo
- Συσσώρευση λίπος στην περιοχή του αυχένα
- Ερυθρές ραγάδες
- Αυξημένη τριχοφυία
- Εύκολες εκχυμώσεις και δυσκολία στην επούλωση πληγών
- Εμφάνιση κατάθλιψης
- Αύξηση της αρτηριακής πίεσης
- Υπογονιμότητα και διαταραχές στην έμμηνο ρύση
- Αύξηση του σακχάρου
Χαμηλά Επίπεδα Κορτιζόλης
Η μειωμένη παραγωγή κορτιζόλης από τον φλοιό των επινεφριδιών μπορεί να οφείλεται σε αυτοάνοση πάθηση, την νόσο Addison, σε χρόνια χρήση κορτιζόνης εξωγενώς, σε κάποια φλεγμονή ή στην παρουσία κάποιου όγκου.
Η νόσος Addison, είναι μια σπάνια αυτοάνοση πάθηση στην οποία ο οργανισμός επιτίθεται με αντισώματα στα επινεφρίδια προκαλώντας την σταδιακή βλάβη του φλοιό τους. Αποτέλεσμα η μειωμένη παραγωγή κορτιζόλης και αλδοστερόνης.
Συμπτώματα της νόσου είναι:
- Η μυική αδυναμιά.
- Η εμφανής κόπωση.
- Η μειωμένη όρεξη.
- Οι γαστρεντερικές διαταραχές.
- Οι καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι της υπόφυσης είναι και αυτοί , σπανίως, υπεύθυνοι για χαμηλή παραγωγή κορτιζόλης από τα επινεφρίδια.
Πιο συχνή όμως αιτία για την μειωμένη παραγωγή κορτιζόλης όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως είναι η αυξημένη λήψη φαρμακευτικής κορτιζόνης λόγω κάποιας πάθησης.
Γι’αυτό και μετά από μακροχρόνια χρήση η διακοπή της κορτιζόνης πρέπει να γίνεται σταδιακά και πάντα υπό την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού.
Μπορεί το Στρες να Επηρεάσει Σημαντικά τα Επίπεδα Κορτιζόλης;
Καταρχάς θα ήταν χρήσιμο να προσδιορίσουμε τα διάφορα είδη στρες μιας και έχουν διαφορετική επίδραση στο σώμα μας.
Οξύ στρες
Είναι εκείνο που δημιουργείται ως απόκριση σε ένα ξαφνικό γεγονός που αποτελεί κίνδυνο για την υγεία μας, σωματική ή ψυχολογική. Παραδείγματος χάριν μια συνέντευξη για μια καινούρια εργασία ή το να προσπαθούμε να ξεφύγουμε από ένα σκύλο που μας κυνηγάει προκαλεί ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος κάτι που οδηγεί, τελικώς, σε αυξημένη παραγωγή κορτιζόλης.
Χρόνιο στρες
Όταν ο στρεσογόνος παράγοντας υπάρχει συνεχώς στο περιβάλλον μας ή έχει υπάρξει στο παρελθόν ένα τραυματικό γεγονός που μας έχει «σημαδέψει» ψυχολογικά, τότε ο οργανισμός μας διατηρεί συνεχώς ενεργοποιημένη την συμπαθητική απόκριση με αποτέλεσμα η έκκριση της κορτιζόλης να παραμένει αυξημένη για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Η ενεργοποίηση του παραπάνω μηχανισμού στο οξύ στρες μπορεί να διευκολύνει τον οργανισμό να εδραιώσει «συναισθηματικές αναμνήσεις» έτσι ώστε να έχουμε μια φυσιολογική απόκριση στο στρες στο μέλλον. Όταν όμως το στρες είναι παρατεταμένο είτε λόγω χρόνιου πόνου είτε λόγω στρεσογόνων παραγόντων, τότε η παρατεταμένη ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και η υπερπαραγωγή κορτιζόλης έχει αρνητικές συνέπειες για τον οργανισμό μας.
Πιο συγκεκριμένα έχουμε χρόνια φλεγμονή, αυξημένες πιθανότητες για εμφάνιση αυτοάνοσων παθήσεων, εμφάνιση κοιλιακής παχυσαρκίας, σακχαρώδη διαβήτη και καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Η καλύτερη διαχείριση της καθημερινότητας, του στρες και του χρόνιου πόνου μέσω της άσκησης, της ισορροπημένης διατροφής και της ψυχοθεραπείας μπορεί να μειώσει σημαντικά την εμφάνιση αυτού του φαινομένου.
Συμπερασματικά
H κορτιζόλη ή αλλιώς η ορμόνη του στρες, είναι μια ορμόνη ιδιαίτερης αξίας για όλο τον οργανισμό μιας και συμμετέχει σε πολλούς και σημαντικούς μηχανισμούς.
Τα χαμηλά ή τα υψηλά επίπεδα στο σώμα μας μπορεί να δείχνουν την ύπαρξη κάποιας ασθένειας ή να είναι το αποτέλεσμα χρόνιου στρες. Η χορήγηση της κορτιζόνης εξωγενώς πρέπει να γίνεται πάντα υπό στενή ιατρική παρακολούθηση και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν διενεργούμε εξετάσεις
