Τα τελευταία χρόνια, τα συμπληρώματα διατροφής, και πιο συγκεκριμένα οι πολυβιταμίνες έχουν εισβάλει στην καθημερινότητά μας. Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία: "Ως συμπληρώματα διατροφής ορίζονται τα διατροφικά προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ με σκοπό την συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας τα οποία αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών όπως είναι οι βιταμίνες ,τα ανόργανα στοιχεία ή και άλλες ουσίες όπως αμινοξέα, φυτικές ίνες, απαραίτητα λιπαρά οξέα καθώς και διάφορα φυτικά εκχυλίσματα ".
Πότε συστήνονται οι πολυβιταμίνες;
Η λήψη πολυβιταμινούχων σκευασμάτων, εξαρτάται από την συνολική διατροφή, το επίπεδο της φυσικής και πνευματικής δραστηριότητας, το φύλο και την ηλικία, την ύπαρξη ειδικών παθολογικών καταστάσεων και είναι σκόπιμη και αναγκαία στις παρακάτω περιπτώσεις :
- σε άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο εμφάνισης διατροφικών ελλείψεων
- σε άτομα που έχει διαπιστωθεί μέσω εξετάσεων αίματος και κλινικής αξιολόγησης ότι τους λείπουν συγκεκριμένα διατροφικά συστατικά.
Κάποιες ειδικές κατηγορίες ατόμων απαιτούν ειδικά συμπληρώματα για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί συμπληρωματική χορήγηση πολυβιταμινούχου σκευάσματος, αν δεν λαμβάνονται σε επαρκείς ποσότητες οι βιταμίνες ή τα ιχνοστοιχεία από τηv διατροφή.
Ποιοι τις έχουν περισσότερο ανάγκη;
Ειδικές κατηγορίες που βρίσκονται σε κίνδυνο ανεπάρκειας και μπορούν να επωφεληθούν από την χορήγηση των συμπληρωμάτων είναι:
- τα νεογνά
- τα παιδιά με επιλεκτική διατροφή, που υποφέρουν από κάποια νοσήματα ή που υποσιτίζονται
- οι αυστηρά χορτοφάγοι όπου υπάρχει ο πιθανός κίνδυνος έλλειψης ορισμένων θρεπτικών συστατικών όπως Β12,σίδηρο, ψευδάργυρο και βιταμίνη D
- τα άτομα με ψυχογενή ανορεξία/βουλιμία
- οι έγκυες & θηλάζουσες
- οι αθλητές
- τα άτομα τρίτης ηλικίας
- τα άτομα που ακολουθούν υποθερμική δίαιτα λόγω παχυσαρκίας
- τα άτομα με ανεπάρκειες σχετιζόμενες με φάρμακα και δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών
- ασθενείς με ειδικές νοσολογικές καταστάσεις
Τι θα πρέπει να γνωρίζει και να προσέχει ο καταναλωτής, όταν επιλέγει ένα σκεύασμα;
Η επιλογή του σωστού πολυβιταμινούχου σκευάσματος ανάμεσα στα εκατοντάδες που προσφέρονται στα ράφια των φαρμακείων και πλέον και των σούπερ μάρκετ δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Πριν αγοράσετε:
Διαβάστε την ετικέτα
Υποχρεωτικά στις συσκευασίες των πολυβιταμινούχων σκευασμάτων θα πρέπει να αναγράφονται:
- τα ονόματα των θρεπτικών συστατικών
- η ποσότητα ανά δόση
- η συνιστώμενη ημερήσια δόση (ΣΗΔ) (προτιμάμε ένα συμπλήρωμα που παρέχει το 100% της ΣΗΔ )
- ο αριθμός έγκρισης του Ε.Ο.Φ
- η ημερομηνία λήξης
Τα περισσότερα συμπληρώματα πολυβιταμινών περιλαμβάνουν συνήθως τις ακόλουθες βιταμίνες και μέταλλα:
| Βιταμίνες | ΣΗΔ | Ανόργανα στοιχεία | ΣΗΔ |
| Βιταμίνη Α | 800 μg | Ασβέστιο | 800 mg |
| Βιταμίνη D | 5 μg | Μαγνήσιο | 375 mg |
| Βιταμίνη Ε | 12 mg | Σίδηρος | 14 mg |
| Βιταμίνη Κ | 75 μg | Χαλκός | 1 mg |
| Βιταμίνη Β1 | 1,1 mg | Ιώδιο | 150 μg |
| Βιταμίνη Β2 | 1,4 mg | Ψευδάργυρος | 10 mg |
|
Παντοθενικό οξύ |
6 mg | Μαγγάνιο | 2 mg |
| Βιταμίνη Β6 | 1,4 mg | Σελήνιο | 55 μg |
| Φολικό οξύ | 200 μg | Χρώμιο | 40 μg |
| Βιταμίνη Β12 | 2,5 μg | Μολυβδαίνιο | 50 μg |
| Βιοτίνη | 50 μg | Φθόριο | 3,5 mg |
| Νιασίνη | 16 mg | Φωσφόρος | 700 mg |
| Βιταμίνη C | 80 mg | Κάλιο | 2000 mg |
| Χλώριο | 800 mg |
Αναζητήστε σκευάσματα που περιέχουν επιπρόσθετα θρεπτικά συστατικά
Αρκετά πολυβιταμινούχα σκευάσματα περιέχουν επιπρόσθετα θρεπτικά συστατικά όπως αντιοξειδωτικά ή συνθέσεις που εξειδικεύονται σε συγκεκριμένες καταστάσεις, όπως η βελτίωση της όρασης, η αυπνία ή νοητική λειτουργία, η τόνωση και η ενέργεια.
Παρακάτω παρατίθενται συστατικά με ειδικά χαρακτηριστικά:
| Συστατικά | Χαρακτηριστικά |
| Ginseng | Ενέργεια – Τόνωση |
| Gingko Biloba | Νοητική λειτουργία |
| Echinacea | Ανοσοποιητικό σύστημα |
| Acerola | Φυσική πηγή βιταμίνης C |
| Coenzyme Q10 | Αντιοξειδωτικό, Προστασία κυττάρων |
| Lutein | Όραση |
| Μελατονίνη | Αϋπνία |
Επιλέξτε ανάλογα με την μορφή που σας ταιριάζει
Οι πολυβιταμίνες είναι διαθέσιμες σε διάφορες μορφές όπως κάψουλες, softgels, ταμπλέτες, αναβράζοντα δισκία, μασώμενα δισκία, πόσιμα φιαλίδια, φακελάκια σκόνης ,σιρόπι, spray κ.τ.λ. Η δυσκολία στην κατάποση, η δυσάρεστη γεύση, η ηλικιακή ομάδα, αλλά και τυχόν στομαχικές διαταραχές είναι παράγοντες που θα καθορίζουν τη μορφή της πολυβιταμίνης που είναι καταλληλότερη.
Επιλέξτε σύμφωνα με την ηλικία, το φύλο ή την ειδική κατηγορία ατόμων που ανήκετε
Στο εμπόριο υπάρχουν πολλές εταιρείες συμπληρωμάτων που προσφέρουν πολυβιταμίνες ανάλογα με το φύλο, την ηλικία καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καταναλωτή (αθλητής, χορτοφάγος, καπνιστής, έγκυος / θηλάζουσα κ.τ.λ.). Ο καταναλωτής μπορεί να επιλέξει μέσα από μια τεράστια γκάμα προϊόντων, πολυβιταμίνες για ενέργεια και τόνωση, μνήμη και συγκέντρωση, αντιοξειδωτική προστασία, γονιμότητα, εμμηνόπαυση, οστική υγεία, προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος κ.α. Οι τελευταίες συνήθως περιέχουν και κάποια πρόσθετα στοιχεία όπως ginseng και εχινάκεια. Μπορείτε να επιλέξετε :
Πολυβιταμίνες για ενέργεια και τόνωση
Ενώ οι διατροφικές απαιτήσεις όλων των ανθρώπων είναι διαφορετικές , είναι κοινά αποδεκτό ότι κάποιες ομάδες ατόμων μοιράζονται κοινές διατροφικές ανάγκες. Τα συγκεκριμένα πολυβιταμινούχα σκευάσματα, απευθύνονται σε άνδρες και γυναίκες, αθλητές και χορτοφάγους και περιλαμβάνουν όλες τις απαραίτητες βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, αμινοξέα, αντιοξειδωτικά, υδατοδιαλυτές ίνες και βιοφλαβονοειδή, πεπτικά ένζυμα, υπερτροφές όπως η σπιρουλίνα και βότανα όπως ginseng, gingko biloba, guarana. echinacea, κ.α. Καλύπτουν τις βασικές ανάγκες και ελλείψεις σε βασικές βιταμίνες, μέταλλα και άλλα θρεπτικά στοιχεία, προσφέρουν ενέργεια & τόνωση στον ανθρώπινο οργανισμό και ενισχύουν τη λειτουργία των μυών και τη διατήρηση τους καθώς προσφέρουν πληθώρα αμινοξέων.
Πολυβιταμίνες ειδικά σχεδιασμένες για άνδρες
Οι πολυβιταμίνες ειδικά σχεδιασμένες για άνδρες περιέχουν όλες τις απαραίτητες βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και φωτοστοιχεία που βοηθούν στη στήριξη της γενικότερης υγείας του άνδρα. Τα σημαντικότερα θρεπτικά συστατικά για την κάλυψη των ειδικών αναγκών του άνδρα είναι:
- οι βιταμίνες του συμπλέγματος B για την απορρόφηση των συστατικών των τροφών και την παραγωγή ενέργειας
- το μαγνήσιο που συμβάλλει στη διατήρηση της καλής λειτουργίας των μυών και ρυθμίζει καρδιακούς παράγοντες όπως η πίεση
- το σελήνιο, οι βιταμίνες C και E που αποτελούν απαραίτητους αντιοξειδωτικούς παράγοντες
- η αργινίνη και ο ψευδάργυρος που συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ανάλογα την ηλικία, οι απαιτήσεις σε μαγνήσιο κυμαίνονται γύρω στα 400-410mg. Οι άνδρες χρειάζονται περισσότερο μαγνήσιο από τις γυναίκες. Καλό θα είναι το πολυβιταμινούχο σκεύασμα να περιέχει τουλάχιστον 50-100 mg μαγνησίου.
Πολυβιταμίνες ειδικά σχεδιασμένες για γυναίκες
Οι πολυβιταμίνες για γυναίκες είναι ειδικά σχεδιασμένες για να καλύπτουν τις εξειδικευμένες ανάγκες της σύγχρονης γυναίκας Τα σημαντικότερα θρεπτικά συστατικά για την κάλυψη των ειδικών αναγκών της γυναίκας είναι:
- το σίδηρο , η B12 & το φολικό οξύ
- το ασβέστιο, η βιταμίνη D , το μαγνήσιο & το βόριο, ουσίες που μπορούν να βοηθήσουν στην διατήρηση της υγείας των οστών.
- το σελήνιο, οι βιταμίνες C & E, που αποτελούν απαραίτητους αντιοξειδωτικούς παράγοντες
Πολυβιταμίνες για εγκύους & θηλάζουσες
Κατά την διάρκεια της κύησης, οι γυναίκες μπορούν να λαμβάνουν πολυβιταμινούχο σκεύασμα πάντα κατόπιν ιατρικής καθοδήγησης που να περιέχει:
- φυλλικό οξύ
- σίδηρο
- ασβέστιο
Πιο συγκεκριμένα:
Η πολυβιταμίνη πρέπει να περιέχει 400-1000 μg (0.4-10mg) φυλλικού οξέος ώστε να βοηθήσει στην πρόληψη ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα. Είναι σημαντικό η γυναίκα που σχεδιάζει να μείνει έγκυος να ξεκινήσει τη λήψη συμπληρώματος διατροφής, και ειδικά φυλλικού οξέος πριν την έναρξη της εγκυμοσύνης. Συστήνεται η λήψη 400μg φυλλικού οξέος τουλάχιστον 1 μήνα πριν τη σύλληψη.
Η περιεκτικότητα σε σίδηρο πρέπει να είναι περίπου 16-20 mg. Περίπου ίδια ποσότητα (15mg) θα πρέπει να είναι η πρόσληψη σιδήρου από πολυβιταμίνη στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της έμμηνου ρήσης.
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης το ασβέστιο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ανόργανα στοιχεία. Θα πρέπει να έχετε υπόψιν πως μπορεί η έγκυος να χρειαστεί επιπλέον συμπλήρωμα ασβεστίου (οι περισσότερες πολυβιταμίνες περιέχουν μικρές ποσότητες, γύρω 150-400 mg), εάν δεν καταναλώνονται σε επαρκείς ποσότητες γαλακτοκομικά ή εμπλουτισμένα σε ασβέστιο προϊόντα.
Συχνά, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δίνεται εκτός από φυλλικό οξύ, σίδηρο, και ασβέστιο, ψευδάργυρος, βιταμίνες Β2, Β6, Β12, C, D και σε κάποιες περιπτώσεις μαγνήσιο και ω-3 λιπαρά οξέα.
Πολυβιταμίνες για γυναίκες σε εμμηνόπαυση
Οι συγκεκριμένες πολυβιταμίνες είναι ειδικά σχεδιασμένες ώστε να προμηθεύουν διατροφικά στοιχεία που ενισχύουν τα οστά ,στηρίζουν την καρδιαγγειακή υγεία και συμβάλλουν στη ρύθμιση της ορμονικής δραστηριότητας .
Να σημειωθεί, ότι οι γυναίκες σε εμμηνόπαυση καλό είναι να επιλέξουν ένα συμπλήρωμα βιταμινών και ιχνοστοιχείων που να περιέχει ελάχιστη έως μηδενική ποσότητα σιδήρου, ώστε ν' αποφευχθεί πιθανή υπερφόρτωση σιδήρου. Η λήψη ορισμένων συστατικών την περίοδο αυτή όπως τα φυτοοιστρογόνα μπορούν να συμβάλλουν στην μείωση των εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων.
Πολυβιταμίνες για ενήλικες ηλικίας 50+
Μετά τα 50 ορισμένοι τομείς της υγείας μπορεί να χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα, όπως το καρδιαγγειακό, τα μάτια, οι αρθρώσεις και ο εγκέφαλος. Τα σημαντικότερα θρεπτικά συστατικά για την κάλυψη των ειδικών αναγκών για ενήλικες ηλικίας 50+ είναι:
- οι βιταμίνες του συμπλέγματος B
- το σελήνιο, οι βιταμίνες C και E
- η βιταμίνη D
- Ginkgo Biloba & Συνένζυμο Q10
- λουτεΐνη, λυκοπένιο
Άτομα άνω των 50 ετών είναι καλό να καταναλώνουν πολυβιταμίνη που να περιέχει πάνω από 2,4μg βιταμίνης Β12 ώστε ν' αποφευχθούν διάφορες παθήσεις π.χ. ατροφική γαστρίτιδα, εκφυλιστικές διαταραχές του νωτιαίου μυελού.
Επιπροσθέτως, για την βιταμίνη D, που είναι σημαντική για την υγεία των οστών, η συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη (ΣΔΠ) είναι 5 μg/ημέρα μέχρι την ηλικία των 50 ετών, 10 μg/ημέρα έως τα 70 έτη και 15 μg/ημέρα για ηλικίες άνω των 70 ετών.
Πολυβιταμίνες για παιδιά και εφήβους
Περιέχουν θρεπτικά συστατικά για τη πνευματική και τη σωματική ανάπτυξη, στις συνιστώμενες ποσότητες ανάλογα με την ηλικία.
Πολυβιταμίνες Ειδικής διατροφής
Κάποιες παθήσεις, όπως για παράδειγμα η οστεοπόρωση, η αναιμία, οι λοιμώξεις ή οι μετεγχειρητικές καταστάσεις είναι πιθανό να απαιτούν τη χορήγηση πολυβιταμινών. Από την άλλη, οι πολυβιταμίνες δεν συνιστώνται για την πρόληψη χρόνιων ασθενειών. Η ισορροπημένη διατροφή (που περιλαμβάνει φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά, ξηρούς καρπούς) σε θρεπτικά συστατικά είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί καλή υγεία στον οργανισμό.
Πότε χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή;
Η λήψη μεγάλων ποσοτήτων βιταμινών μπορεί να είναι επικίνδυνες για την υγεία αφού μπορεί να οδηγήσει σε προσλήψεις υψηλότερες της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσάρεστων παρενεργειών. Για παράδειγμα, η βιταμίνη C σε ποσότητα άνω των 2000 mg μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικά προβλήματα και διάρροια. Πιο συγκεκριμένα:
| Βιταμίνες | Συνιστώμενη πρόσληψη για ενήλικες | Δυνητική τοξική επίδραση |
| Βιταμίνη Α (ρετινόλη) |
Άνδρες: 9000 mg (29700 Units) Γυναίκες: 7500 mg (25000 Units) |
Ημερήσια πρόσληψη > 15 mg (50.000 Units) ξηροδερμία, αλωπεκία, πόνους και κατάγματα οστών, ηπατοπάθεια, αναιμία και σε περίπτωση εγκυμοσύνης εμβρυική δυσπλασία |
| Βιταμίνη D |
Έως 50 ετών: 5 mg/ημέρα Έως 70 έτη: 10 mg/ημέρα Άνω των 70 ετών: 15 mg/ημέρα |
Ημερήσια πρόσληψη > 50.000 IU την ημέρα Υπερασβεστιαιμία |
| Βιταμίνη Ε |
Άνδρες: 15 mg/ημέρα Γυναίκες: 15 mg/ημέρα |
Ημερήσια πρόσληψη >800 mg/ημέρα Μυική αδυναμία, ναυτία και προβλήματα στον μεταβολισμό της βιταμίνης Κ |
| Βιταμίνη Β3 (Νιασίνη) |
Άνδρες: 16 mg/ημέρα Γυναίκες: 14 mg/ημέρα |
Ημερήσια πρόσληψη >100 mg/ημέρα Δερματικό ερύθημα, κνησμό & γαστρεντερικές διαταραχές |
| Βιταμίνη Β6 (Πυριδοξίνη) |
Άνδρες και γυναίκες: Έως 50 ετών: 1,3 mg/ημέρα Άνδρες άνω των 50 ετών: 1,7 mg/ημέρα Γυναίκες άνω των 50 ετών: 1,5 mg/ημέρα |
Ημερήσια πρόσληψη >200 mg/ημέρα Νευρολογικές διαταραχές, απώλεια αντανακλαστικών , δυσκολία στην βάδιση και αδυναμία |
| Βιταμίνη C ή Ασκορβικό οξύ |
Άνδρες: 90 mg/ημέρα Γυναίκες: 75 mg/ημέρα |
Ημερήσια πρόσληψη >2000 mg/ημέρα Διάρροια και γαστρεντερικές διαταραχές |
Επίσης, τα υψηλά ποσά σεληνίου, σιδήρου και ιωδίου μπορεί να είναι τοξικά. Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να τηρείται η δόση σύστασης που αναγράφεται στην πολυβιταμίνη.
| Ιχνοστοιχεία | Συνιστώμενη πρόσληψη για ενήλικες | Δυνητική τοξική επίδραση |
| Σελήνιο |
Άνδρες & Γυναίκες: 55 mg/ημέρα |
Ημερήσια πρόσληψη > 400 mcg Ναυτία, έμετο, διάρροια, τριχόπτωση και προβλήματα στα νύχια |
| Σίδηρο |
Άνδρες: 8 mg/ημέρα Γυναίκες: 18 mg/ημέρα |
Η υπερβολική πρόσληψη σιδήρου έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη απορρόφηση και αποθήκευση σιδήρου στο ήπαρ και το σπλήνα |
| Ιώδιο |
Άνδρες & Γυναίκες: 150 mg/ημέρα |
Η τοξικότητα είναι σπάνια σε δόσεις κάτω των 5000 μg την ημέρα και περισσότερο σπάνια σε δόσεις κάτω των 1000 μg την ημέρα. Υψηλές δόσεις ιωδίου μπορεί να προκαλέσουν υπερθυρεοειδισμό ή θυρεοειδίτιδα |
| Ψευδάργυρος |
Άνδρες: 11 mg/ημέρα Γυναίκες: 8 mg/ημέρα |
Μακροχρόνια πρόσληψη ψευδαργύρου σε μεγάλες ημερήσιες δόσεις (άνω των 50mg) μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση του χαλκού, ενώ μπορεί να έχει ανεπιθύμητα αποτελέσματα στο ανοσοποιητικό και πεπτικό σύστημα. |
Χορήγηση ύστερα από σύσταση γιατρού ή διαιτολόγου
Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην ταυτόχρονη λήψη πολυβιταμινών και φαρμάκων καθώς είναι πιθανό να οδηγήσει σε βλαβερές συνέπειες για την υγεία. Για παράδειγμα, το ασβέστιο μπορεί να μειώσει την απορρόφηση διαφόρων φαρμάκων ή χημικών στοιχείων όπως είναι για παράδειγμα τα βιοφωσφορικά άλατα, τα αντιβιοτικά φθοριοκινολίνες, 4-κινολίνες και τετρακυκλίνες. Συζητήστε με τον διαιτολόγο και τον ιατρό σας τις ιδιαίτερες διατροφικές ανάγκες σας πριν ξεκινήσετε τη λήψη κάποιου συμπληρώματος πολυβιταμίνης.
Να θυμόσαστε …
Κανένα συμπλήρωμα διατροφής δεν υποκαθιστά μια υγιή και ισορροπημένη διατροφή. Οι πολυβιταμίνες δεν προσδίδουν ενέργεια. Μέσω των μακροθρεπτικών συστατικών από τα τρόφιμα προσλαμβάνεται ενέργεια, και οι βιταμίνες βοηθούν στην μετατροπή ενέργειας από τα θρεπτικά συστατικά των τροφίμων όπως είναι οι υδατάνθρακες, τα λίπη και οι πρωτεΐνες. Φάρμακο ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει φάρμακό σας.» όπως έλεγε ο Ιπποκράτης.
