Διατροφή του βρέφους, η σημασία του στην ανάπτυξη
Η διατροφή του βρέφους από την πρώτη ημέρα της ζωής αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη σωματική αύξηση και την ψυχοκινητική ανάπτυξη. Η σωστή διατροφή θέτει τα θεμέλια της υγείας του. Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου, το βρέφος τριπλασιάζει το σωματικό βάρος και αυξάνει κατά 50% το μήκος της γέννησης.
Για να ανταποκριθεί στη ραγδαία αυτή αύξηση, το βρέφος χρειάζεται τροφή πλούσιας θερμιδικής και θρεπτικής αξίας. Οι διατροφικές ανάγκες του βρέφους είναι σαφώς καθορισμένες και βασίζονται σε διεθνείς συστάσεις από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την Ευρωπαική και Αμερικανική Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής και την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής.
Ποια η διατροφή του βρέφους;
Το γάλα της μητερας αποτελεί ιδανική τροφή για το βρέφος τους πρώτους 6 μήνες και μπορει να συνεχιστεί μετά την εισαγωγή στερεάς τροφής, μέχρι τους 12 μήνες της ζωής. Η περίοδος των 6 μηνων θεωρείται ιδανική διάρκεια αποκλειστικού μητρικού θηλασμού, ο οποίος θα έχει πλεονεκτήματα στην υγεία του βρέφους και της μητέρας.
Το μητρικό γάλα αποτελεί πηγή θρεπτικών συστατικών και βιολογικών παραγόντων, τα οποία είναι απαραίτητα για το ανθρώπινο βρέφος και κανένα ξένο γάλα δεν μπορεί να μιμηθεί.
Μετά τους 6 μήνες, ποια η διατροφή;
Μετά τους 6 μήνες, ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του βρέφους. Πρέπει να χορηγηθεί συμπληρωματική τροφή πλούσια σε ενέργεια, πρωτεΐνη, σίδηρο, ψευδάργυρο και βιταμίνες. Η ηλικία εισαγωγής των στερεών τροφών στο διαιτολόγιο του βρέφους συμπίπτει με την ωρίμανση του πεπτικού συστήματος και την νευρολογική του ανάπτυξη. Η λειτουργία των νεφρών και του εντέρου έχει ωριμάσει στην ηλικία των 4 μηνών.
Επιπλέον, η ωρίμανση της εντερικής λειτουργίας εξαρτάται από τη διατροφή του βρέφους. Στους 6 μήνες το βρέφος κάθεται με υποστήριξη και κρατάει το κεφάλι του. Στους 8 μήνες το βρέφος κάθεται χωρίς στήριγμα, κρατάει αντικείμενα στο χέρι και τα φέρνει στο στόμα, ανοίγει το στόμα όταν πεινάει και αρνείται το φαγητό, όταν δε θέλει να φάει, μασά και καταπίνει αλεσμένη τροφή.
Πότε να εντάξετε τα τρόφιμα;
Δεν υπάρχουν κανόνες για τη σειρά έναρξης κάθε τροφής. Η πρακτική διαφέρει μεταξύ των διαφόρων χωρών. Συνήθης πρακτική είναι η σταδιακή χορήγηση φρούτων, λαχανικών,κρέατος και σιτηρών στους 6 μήνες, κρόκου αυγού, ψαριού και παστεριωμένου γάλατος στους 12 μήνες.
Κρέας
Το κρέας αποτελεί πλούσια πηγή σιδήρου, ψευδαργύρου και αραχιδονικού οξέος. Το αραχιδονικό οξύ συμβάλλει στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και συνδέεται με καλύτερη όραση. Το παστεριωμένο γάλα της αγελάδας και όλα τα γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν πτωχή πηγή σιδήρου. Δε συστήνονται σε νήπια ηλικίας μικρότερης των 12 μηνών.
Γάλα
Γάλα ελαττωμένης περιεκτικότητας σε λίπος (2%) συστήνεται μετά την ηλικία των 2-3 χρόνων.
Γλουτένη
Στόχος είναι ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός επί 6 μήνες. Πάντως η εισαγωγή στερεάς τροφής δε συνιστάται σε κανένα βρέφος πριν από τις 17 εβδομάδες και κάθε βρέφος θα πρέπει να έχει αρχίσει στερεά τροφή στην ηλικία των 26 εβδομάδων.
Η εισαγωγή της γλουτένης στο διαιτολόγιο πρέπει να γίνεται σταδιακά κατά τη διάρκεια του μητρικού θηλασμού, όχι σε ηλικία μικρότερη των 4 μηνών και μεγαλύτερη των 7 μηνών. Αυτό ελαττώνει τον κίνδυνο κοιλιοκάκης, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και αλλεργίας στη γλουτένη.
Τροφικά αντιγόνα και αλλεργίες
Γενικά, η χορήγηση τροφικών αντιγόνων κατά τη διάρκεια του θηλασμού, ακόμη και σε ηλικία μικρότερη των 6 μηνών, έχει προστατευτική επίδραση έναντι της ανάπτυξης κοιλιοκάκης και σακχαρώδους διαβήτη τύπου Ι.
Η χορήγηση όμως σε πολύ μικρή ηλικία (μικρότερη των 3 μηνών) συνδέεται με την ανάπτυξη αυτοαντισωμάτων έναντι των νησιδίων και σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι. Η αποφυγή ή καθυστέρηση εισαγωγής δυνητικά αλλεργιογόνων, όπως το αυγό και το ψάρι, στο διαιτογόγιο δεν έχει αποδειχθεί να είναι αποτελεσματική μέθοδος πρόληψης της αλλεργίας. Η πιο αποτελεσματική μέθοδος πρόληψης της αλλεργίας ακόμη και στα βρέφη υψηλού κινδύνου αποτελεί ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός τουλάχιστον για 4-6 μήνες.
Σε τι μορφή πρέπει να χορηγείται η τροφή;
Από την ηλικία των 10-12 μηνών, το νήπιο αναπτύσει την ικανότητα να τρώει μόνο του, να πίνει από το ποτήρι και να μοιράζεται το φαγητό της οικογένειας. Η τροφή πρέπει να χορηγηθεί σε κομματάκια από την ηλικία των 10 μηνών.
Εάν η τροφή προσφέρεται αλεσμένη μετά τους 10 μήνες, αυτό αυξάνει τον κίνδυνο διαταραχών στη σίτιση. Για λόγους ψυχοκινητικής ανάπτυξης και καλής θρέψης, είναι σημαντικό να δίνεται τροφή κατάλληλη για την ηλικία σε σωστή σύσταση και με τη σωστή μέθοδο.
Ποιος ο ρόλος του αλατιού;
Ο ρόλος του αλατιού κατά την περίοδο της συμπληρωματικής διατροφής δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς. Είναι δυνατόν να αυξήσει την αρτηριακή πίεση του βρέφους. Ως γενική πρακτική, αποφεύγεται η προσθήκη αλατιού στις τροφές κατά τη βρεφική ηλικία.
Ζάχαρη και οδοντική τερηδόνα
Αλλά και η ζάχαρη αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη οδοντικής τερηδόνας. Για το λόγο αυτό αποφεύγεται η σίτιση στο κρεβάτι με μπιμπερό.
Πότε μπορεί να χορηγηθεί το μέλι;
Το μέλι χορηγείται μετά την ηλικία των 12 μηνών, γιατί έχει περιγραφεί βρεφική αλλαντίαση από μολυσμένο μέλι.
Ισορροπημένη συμπληρωματική διατροφή
Η συμπληρωματική διατροφή πρέπει να είναι ισορροπημένη σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπος και να περιέχει ιχνοστοιχεία και βιταμίνες. Εντούτοις, υπερβολική χορήγηση τροφής υψηλής θερμιδικής αξίας και υψηλής περιεκτικότητας σε λεύκωμα και λίπος προκαλεί ταχεία αύξηση σωματικού βάρους στη βρεφική ηλικία, η οποία σχετίζεται με υψηλό κίνδυνο παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία.
Μεσογειακή διατροφή και πρόληψη παιδικής παχυσαρκίας
Μεσογειακή διατροφή κατά την παιδική ηλικία συντελεί στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας, για την οποία η χώρα μας καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην Ευρώπη. Μεσογειακή διατροφή κατά την παιδική ηλικία συντελεί ακόμη στην πρόληψη και της παιδικής δυσκοιλιότητας, επίσης συχνού παιδιατρικού προβλήματος στην Ελλάδα.
Μπορούν βρέφη και νήπια να υποβάλλονται σε χορτοφαγία;
Χορτοφαγία, δηλαδή διατροφή χωρίς κρέας, αυγό και γάλα είναι φτωχή σε ενέργεια, σίδηρο, πρωτεΐνες, βιταμίνες και ασβέστιο. Βρέφη και νήπια δεν πρέπει να υποβάλλονται σε χορτοφαγία, γιατί αναπτύσουν διαταραχές στη θρέψη, στη σωματική και ψυχοκινητική ανάπτυξη.
Βοηθά το πρωινό στην αντίληψη;
Ισορροπημένη διατροφή σε τακτά γεύματα επηρεάζει θετικά τη σχολική επίδοση. Παιδιά που τρώνε πρωινό έχουν καλύτερη αντίληψη, προσοχή, μνήμη και επίδοση στο σχολείο σε αντίθεση με αυτά που παραβλέπουν το πρόγευμα.
Τα δημητριακά, λαχανικά και φρούτα αποτελούν τη βάση της πυραμίδας της υγειινής διατροφής. Το αυγό, η κότα, το ψάρι και τα γαλακτοκομικά σε μέτριες ποσότητες αποτελούν τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη οργανικής προέλευσης. Το κόκκινο κρέας βρίσκεται στην κορυφή της πυραμίδας και πρέπει να έχει μειωμένη κατανάλωση.
Η πυραμιδα της υγειινής διατροφής αφορά κάθε ηλικία μετά τη νηπιακή
Ο ρόλος του Παιδιάτρου
Ρόλος του Παιδιάτρου είναι η συνεχής καθοδήγηση της μητέρας σε θέματα σωστής διατροφής, η πρώιμη διάγνωση διαταραχών σίτισης και θρέψης και η έγκαιρη αντιμετώπιση της υποθρεψίας και της υπερβολικής αύξησης του σωματικού βάρους.
Αναδημοσίευση απο το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή. Τεύχος 37 Μάιος - Ιούνιος 2009, 26
