Η βιταμίνη Β12 και τα Λευκά Αιμοσφαίρια: Τι σχέση έχουν;

Η βιταμίνη Β12, γνωστή και ως κοβαλαμίνη, είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη με καίρια σημασία για τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Παρόλο που είναι περισσότερο γνωστή για τον ρόλο της στην αιμοποίηση και στο νευρικό σύστημα, ολοένα και περισσότερα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν τη στενή σχέση της με την ανοσολογική απόκριση και την υγεία των λευκών αιμοσφαιρίων. Η έλλειψη της μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες, όπως ευαισθησία σε λοιμώξεις, χρόνια κόπωση, νευρολογικές βλάβες, ακόμα και αναιμία.

Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε τη συσχέτιση της βιταμίνης Β12 με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, την επίδρασή της στην παραγωγή των λευκών αιμοσφαιρίων, τις καταστάσεις που οδηγούν σε ανεπάρκεια, καθώς και τους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης της έλλειψής της.

Ποιος ο ρόλος της Βιταμίνης Β12 στο Ανοσοποιητικό;

Η βιταμίνη Β12 εμπλέκεται σε πολλαπλές μεταβολικές διεργασίες του οργανισμού, με σημαντική επίδραση στην αναπαραγωγή των κυττάρων, στην παραγωγή του DNA και στη σύνθεση των πρωτεϊνών. Ορισμένες από τις βασικές ανοσολογικές λειτουργίες στις οποίες συμμετέχει περιλαμβάνουν:

• Αιμοποίηση: Η Β12, μαζί με το φυλλικό οξύ, είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του μυελού των οστών, από όπου προέρχονται τα λευκά αιμοσφαίρια.

• Διατήρηση της δομής των κυττάρων του ανοσοποιητικού: Παίζει ρόλο στη διαίρεση και ωρίμανση των κυττάρων όπως τα λεμφοκύτταρα και τα μονοκύτταρα.

• Ρύθμιση φλεγμονής: Η Β12 συμβάλλει στον έλεγχο των επιπέδων της ομοκυστεΐνης, ενός μορίου που σε αυξημένα επίπεδα έχει συνδεθεί με χρόνια φλεγμονή και καρδιαγγειακά νοσήματα.

• Ανοσολογική απόκριση: Επαρκής Β12 σχετίζεται με καλύτερη δράση των κυττάρων ΝΚ (natural killer) και πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση ιογενών και βακτηριακών λοιμώξεων.

Με λίγα λόγια, χωρίς τη Β12, το ανοσοποιητικό σύστημα «κουράζεται», δυσλειτουργεί και καθίσταται λιγότερο ικανό να προστατεύει τον οργανισμό.

Επιπλέον, νεότερες μελέτες δείχνουν ότι η έλλειψη Β12 σχετίζεται με διαταραχή στην ισορροπία μεταξύ προφλεγμονωδών και αντιφλεγμονωδών κυτοκινών, οδηγώντας σε αυξημένο κίνδυνο για χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις, ακόμη και αυτοάνοσα νοσήματα.

Συσχέτιση μεταξύ Β12 και παραγωγής Λευκών Αιμοσφαιρίων

Τα λευκά αιμοσφαίρια είναι η «ασπίδα» του οργανισμού έναντι παθογόνων μικροοργανισμών. Παράγονται στον μυελό των οστών και κυκλοφορούν στο αίμα και τη λέμφο, εντοπίζοντας και εξουδετερώνοντας ξένους εισβολείς.

Η ανεπάρκεια Β12 οδηγεί σε δυσλειτουργία του μυελού των οστών. Αυτό σημαίνει:

• Μειωμένη παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων (λευκοπενία)

• Ποιoτικά ελαττωματικά κύτταρα, με κακή λειτουργικότητα

• Αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων, ιδιαίτερα σε χρόνια ανεπάρκεια

Μελέτες έχουν δείξει ότι σε άτομα με χαμηλά επίπεδα Β12, παρατηρείται μείωση κυρίως των ουδετερόφιλων και λεμφοκυττάρων, δύο βασικών τύπων λευκών αιμοσφαιρίων. Επιπλέον, επηρεάζεται και η κυτταρική ανοσία, οδηγώντας σε χαμηλότερη απόκριση σε εμβόλια και καθυστερημένη αποκατάσταση μετά από λοιμώξεις.

Μια σημαντική μετα-ανάλυση του 2022 έδειξε ότι η συμπλήρωση με Β12 σε ασθενείς με χρόνια έλλειψη οδήγησε σε σημαντική αύξηση των επιπέδων των λευκών αιμοσφαιρίων και βελτίωση της λειτουργικότητας του ανοσοποιητικού μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η αύξηση αυτή παρατηρήθηκε κυρίως στα λεμφοκύτταρα και τα μονοκύτταρα, γεγονός που ενισχύει την υπόθεση πως η Β12 διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση της κυτταρικής ανοσίας και στην πρώτη γραμμή άμυνας έναντι λοιμώξεων.

Ποιες καταστάσεις υγείας σχετίζονται με Έλλειψη Β12;

Η ανεπάρκεια Β12 μπορεί να προκύψει είτε από ανεπαρκή πρόσληψη, είτε από δυσκολία στην απορρόφησή της. Οι πιο συχνές αιτίες περιλαμβάνουν:

Διατροφικοί περιορισμοί

• Αυστηρή χορτοφαγία (vegan διατροφή)

• Ελλιπής πρόσληψη ζωικών προϊόντων (π.χ. σε ηλικιωμένους)

Δυσαπορρόφηση

• Ατροφική γαστρίτιδα: Μείωση της παραγωγής γαστρικού οξέος και ενδογενούς παράγοντα.

• Νόσος του Crohn ή κοιλιοκάκη: Φλεγμονή ή καταστροφή του ειλεού, όπου απορροφάται η Β12.

• Γαστρική επέμβαση: Μετά από γαστρικό bypass ή γαστρεκτομή.

• Φαρμακευτική αγωγή: Μακροχρόνια χρήση μετφορμίνης, αντιόξινων (PPIs), αντισπασμωδικών.

Αυτοάνοσες Παθήσεις

Κακοήθης αναιμία (Pernicious anemia): Ο οργανισμός παράγει αντισώματα κατά του ενδογενούς παράγοντα, εμποδίζοντας την απορρόφηση της Β12.

Ηλικία

Οι ηλικιωμένοι έχουν φυσιολογικά μειωμένη παραγωγή γαστρικού οξέος, με αποτέλεσμα χαμηλότερη απορρόφηση Β12 από τις τροφές.

Χρόνιο άγχος και υπερκόπωση

Οξειδωτικό στρες και χρόνια κόπωση μπορεί να αυξήσουν τις ανάγκες του οργανισμού σε Β12, ιδιαίτερα σε περιόδους έντονης σωματικής ή πνευματικής καταπόνησης.

Συμπτώματα έλλειψης Β12

Η ανεπάρκεια Β12 μπορεί να εκδηλωθεί με τα εξής:

• Κόπωση, αδυναμία, μειωμένη αντοχή

• Ευαισθησία σε λοιμώξεις

• Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα άκρα

• Διαταραχές μνήμης, συγκέντρωσης ή διάθεσης

• Αίσθημα ταχυπαλμίας, δύσπνοια

• Παλινδρομική γλωσσίτιδα (ομαλή, κόκκινη γλώσσα)

• Αναιμία (συνήθως μακροκυτταρική)

Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση είναι κρίσιμη, καθώς μακροχρόνια έλλειψη μπορεί να προκαλέσει μόνιμη νευρολογική βλάβη.

Διατροφικές Πηγές και Τρόποι Απορρόφησης

Η Β12 βρίσκεται σχεδόν αποκλειστικά σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Οι κύριες πηγές περιλαμβάνουν:

• Συκώτι (βοδινό, χοιρινό, κοτόπουλο)

• Κρέας (μοσχάρι, αρνί, χοιρινό)

• Ψάρια (σολωμός, τόνος, σαρδέλες, σκουμπρί)

• Θαλασσινά (στρείδια, μύδια)

• Γαλακτοκομικά (γάλα, τυρί, γιαούρτι)

• Αυγά (κυρίως ο κρόκος)

Η απορρόφησή της εξαρτάται από την παρουσία του ενδογενούς παράγοντα, που εκκρίνεται στο στομάχι. Η Β12 δεσμεύεται από αυτόν και απορροφάται στο τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου (ειλεός). Μόνο ένα μικρό ποσοστό της προσλαμβανόμενης Β12 απορροφάται τελικά.

Σε περιπτώσεις όπου η εντερική απορρόφηση είναι περιορισμένη, συνιστώνται μορφές που παρακάμπτουν την εντερική οδό, όπως ενέσιμα ή υπογλώσσια σκευάσματα.

Για άτομα που δεν καταναλώνουν ζωικά προϊόντα, υπάρχουν εμπλουτισμένες τροφές (φυτικά ροφήματα, δημητριακά πρωινού, διατροφική μαγιά).

Πότε χρειάζεται Συμπλήρωμα και ποια μορφή προτιμάται;

Η συμπληρωματική χορήγηση Β12 ενδείκνυται στις εξής περιπτώσεις :

• Άτομα με τεκμηριωμένη ανεπάρκεια (ορού < 200 pg/mL ή < 148 pmol/L)

• Κλινικά συμπτώματα έλλειψης

• Χορτοφάγους / vegans

• Άτομα με γαστρεντερικά ή αυτοάνοσα προβλήματα

• Ηλικιωμένους με μειωμένη απορρόφηση

• Ασθενείς με χρόνια φαρμακευτική αγωγή που επηρεάζει την απορρόφηση

• Δυσαπορρόφηση ή αδυναμία πρόσληψης μέσω διατροφής

• Ηλικιωμένοι με ατροφική γαστρίτιδα

Μορφές συμπληρωμάτων Β12:

1. Υπογλώσσια δισκία ή δισκία για μάσηση (μεθυλοκοβαλαμίνη ή κυανοκοβαλαμίνη)

2. Ενδομυϊκές ενέσεις σε περιπτώσεις σοβαρής ανεπάρκειας ή δυσαπορρόφησης

3. Ρινικό σπρέι (σπανιότερη μορφή)

Η πιο βιοδιαθέσιμη μορφή θεωρείται η μεθυλοκοβαλαμίνη, ειδικά για νευρολογικά συμπτώματα.

Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή μορφής και δοσολογίας γίνεται με βάση τις ανάγκες του κάθε ατόμου και υπό ιατρική παρακολούθηση.

Συμπεράσματα

Η βιταμίνη Β12 είναι πολύ περισσότερα από «η βιταμίνη της ενέργειας». Αποτελεί θεμέλιο για τη δημιουργία υγιών λευκών αιμοσφαιρίων και την αποτελεσματική λειτουργία του ανοσοποιητικού. Η επάρκειά της είναι καθοριστική τόσο για την πρόληψη λοιμώξεων όσο και για την ορθή ανοσολογική απόκριση.

Η έλλειψή της μπορεί να περάσει απαρατήρητη για μεγάλο χρονικό διάστημα, γι’ αυτό και η προληπτική παρακολούθηση, ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες, είναι απαραίτητη. Με σωστή διατροφή και, όπου χρειάζεται, στοχευμένη συμπληρωματική χορήγηση, μπορούμε να προστατεύσουμε αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό μας σύστημα.