Αν έχετε νιώσει ποτέ φτερουγίσματα στο στομάχι ή κρίση άγχους που σας έστειλε τρέχοντας στην τουαλέτα, τότε ήδη γνωρίζετε ότι το γαστρεντερικό σύστημα έχει τον δικό του εγκέφαλο. Τα εκατομμύρια των ανθρώπων που πάσχουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ίσως το γνωρίζουν καλύτερα από όλους.
Τι είναι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου;
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ - αγγλικά: irritable bowel syndrome - IBS) ή σπαστική κολίτιδα είναι μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από χρόνιο κοιλιακό άλγος, κοιλιακή δυσφορία, κοιλιακή διάταση (φούσκωμα) και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου απουσία κάποιας οργανικής νόσου.
Σε κάποιες περιπτώσεις τα συμπτώματα υφίενται μετά την κένωση. Μπορεί να εμφανισθεί υπό τη μορφή διάρροιας ή δυσκοιλιότητας ή με εναλλαγή αυτών. Προσβάλλεται το 11% έως 15% του πληθυσμού, ενώ μόνο οι μισοί ζητούν ιατρική βοήθεια.
Πού οφείλεται η ευαισθησία του εντέρου στα συναισθήματα;
Το έντερο και εγκέφαλος είναι στενά συνδεδεμένοι. Το έντερο έχει ονομαστεί και δεύτερος εγκέφαλος περιέχοντας το 95% του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη και άμεσες νευρικές συνδέσεις με τον εγκέφαλο. Έτσι δεν αποτελεί έκπληξη ότι αυτή η συχνή διαταραχή της εντερικής λειτουργίας περικλείει μία ισχυρή σύνδεση μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το Σ.Ε.Ε. είναι μία ψυχοσωματική κατάσταση που οφείλεται αποκλειστικά στα συναισθήματα, αλλά περισσότερο ότι η συναισθηματική επιβάρυνση μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα σε ένα ευερέθιστο έντερο.
Επίσης σύγχρονες έρευνες έχουν δείξει ότι το να μαθαίνει κανείς πώς να μειώνει το στρες και τη συναισθηματική επιβάρυνση, επιφέρει μείωση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ ίσως και πιο δραστική από τη φαρμακευτική αγωγή. Kαι όμως αρκετό από το πληροφοριακό υλικό για την κατάσταση αυτή, υποτιμά τη σχέση εγκέφαλου -σώματος και το ζωτικό ρόλο που η συναισθηματική επανεκπαίδευση διαδραματίζει στο να ελεγχθεί το σύνδρομο.
Ίσως η στάση αυτή της υποτίμησης της συναισθηματικής κατάστασης του ασθενή να αποτελεί μία υπεραναπλήρωση ως προς το παρελθόν, όπου οι ασθενείς με ΣΕΕ «κατασκεύαζαν» τα συμπτώματα με το μυαλό τους αφού δεν έπασχαν από κάτι οργανικό όπως ένας όγκος, ένα έλκος, μία λοίμωξη.
Ποια είναι τα πιθανά αίτια του συνδρόμου;
Το αίτιο που προκαλεί το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ερευνάται από τους γιατρούς για περισσότερο από δύο αιώνες. Παρά το γεγονός αυτό δεν υπάρχει ακόμα κάποια πειστική εξήγηση. Ορισμένοι δηλώνουν ότι προκαλείται από δίαιτα, άλλοι ότι οφείλεται σε διαταραχή στην κινητικότητα κι άλλοι ότι αποτελεί ψυχολογική διαταραχή ή ψυχοφυσιολογικό φαινόμενο.
Αρχικά το ΣΕΕ θεωρείτο μια ψυχοσωματική ασθένεια και η ανάμειξη βιολογικών και παθογενών παραγόντων δεν είχε εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση μέχρι τη δεκαετία του '90, μια διαδικασία κοινή στην ιστορία των μολυσματικών ασθενειών.
Ο κίνδυνος εμφάνισης ΣΕΕ αυξάνεται κατά 6 φορές έπειτα από έντονες γαστρεντερικές μολύνσεις. Μεταμολυσματικά, περαιτέρω κίνδυνοι είναι το νεαρό της ηλικίας, παρατεταμένος πυρετός, άγχος και κατάθλιψη.
Πρόσφατες μελέτες εμπλέκουν τη σεροτονίνη ως πιθανό αιτιολογικό παράγοντα, επειδή έχει διαπιστωθεί ότι οι ασθενείς παρουσιάζουν μειωμένους υποδοχείς για την ουσία αυτή. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι η χορήγηση χαμηλής δόσης εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (αντικαταθλιπτικά νεώτερης γενιάς) μπορεί να ανακουφίσει σε ορισμένες περιπτώσεις τα συμπτώματα.
Ποια τρόφιμα πυροδοτούν τα συμπτώματα;
Σε πολλούς ασθενείς, τα συμπτώματα πυροδοτούνται από μεγάλα γεύματα ορισμένων τροφών όπως:
- δημητριακά
- γάλα
- σοκολάτα
- γαλακτοκομικά
- αλκοόλ
- καφές
- τσάι
- κόκα κόλα
Κρατώντας ένα ημερολόγιο διατροφής και καταγράφοντας την επιδείνωση των συμπτωμάτων οι ασθενείς μπορούν να αναγνωρίσουν την ευαισθησία τους και να αποφύγουν τις αντίστοιχες τροφές.
Υπάρχει ολιστική αντιμετώπιση για το ΣΕΕ;
Ένας μικρός αλλά αυξανόμενος αριθμός ειδικών αναζητούν την επανασύνδεση μυαλού και σώματος θεραπεύοντας τους ασθενείς με ένα συνδυασμό φαρμάκων, διαιτητικών συμβουλών και συναισθηματικής επανεκπαίδευσης. Τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι αυτή η «ψυχοσωματική» προσέγγιση επανασύνδεσης μυαλού-σώματος είναι πιο αποτελεσματική από κάθε μία ξεχωριστά.
Στο Mount Sinai νοσοκομείο της Νέας Υόρκης γίνεται ομαδική δουλειά γαστρεντερολόγων, ψυχοθεραπευτών και υπνοθεραπευτών. Ο Dr. Charles Gerson, γαστρεντερολόγος πιστεύει ότι: «δεν υπάρχει μαγικό χάπι που να λύνει ολόκληρο το πρόβλημα.
Οι ασθενείς χρειάζονται ολιστική θεραπεία. Όσοι αποδέχονται τόσο τις συναισθηματικές όσο και τις σωματικές διαστάσεις της κατάστασής τους, πηγαίνουν καλύτερα». Και συνεχίζει: «Λέω στους ασθενείς ότι αν δεν αντιμετωπίσουν και τους συναισθηματικούς παράγοντες που σχετίζονται με το πρόβλημα, πιθανόν να συνεχίσουν να έχουν συμπτώματα».
Ποιες ψυχολογικές θεραπείες προτείνονται;
Οι προσωπικές σχέσεις μπορούν να έχουν μεγάλη επίδραση στο σύνδρομο. Τα συμπτώματα επιδεινώνονται όταν υπάρχει σύγκρουση στην οικογένεια και βελτιώνονται όταν οι σχέσεις είναι υποστηρικτικές. Έχει διαπιστωθεί ότι όταν ένας άνθρωπος βρίσκεται σε κακό γάμο, το διαζύγιο μπορεί να επιφέρει ως και την ίαση.
Ο ρόλος της διαπροσωπικής και ψυχοδυναμικής θεραπείας μπορεί να αποτελέσει θεραπεία εκλογής για την επίλυση των προβλημάτων στις σχέσεις.
Στην ύπνωση οι ασθενείς οραματίζονται το έντερό τους σαν να λειτουργεί κανονικά. Στη γνωσιακή-συμπεριφορική προσέγγιση, οι ασθενείς μαθαίνουν να αλλάζουν πεποιθήσεις που προκαλούν τα συμπτώματα όπως ότι το έντερό τους θα δυσλειτουργεί πάντα ή ότι μία συγκεκριμένη κατάσταση θα προκαλεί συμπτώματα πάντα.
Σε μία βρετανική μελέτη με 204 ασθενείς εκ των οποίων τα 2/3 βοηθήθηκαν με ύπνωση από την αρχή, σε ποσοστό 80% διατήρησαν τη βελτίωση για έξι τουλάχιστον χρόνια μετά.
Επιπλέον, η εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης και μείωσης του stress μπορεί να είναι εξίσου βοηθητική όπως το να γνωρίζει κανείς ποιες τροφές να αποφεύγει.
Συμπερασματικά..
Η αιτιολογική θεραπεία για το ΣΕΕ δεν έχει ακόμα ανακαλυφθεί, η ανακούφιση όμως από τα συμπτώματα είναι εφικτή για την πλειοψηφία των ασθενών μέσα από μία ολιστική προσέγγιση.
Αναδημοσίευση του περιοδικού "Ευεξία & Διατροφή", τεύχος 52 Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2011, σελ. 6-9
