Πολυόλες και Ηπατική δράση

Οι πολυόλες είναι ομάδα υδατανθράκων, χαμηλής θερμιδικής αξίας. Οι πολυόλες αντικαθιστούν τα σάκχαρα, επηρεάζοντας λιγότερο τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Είναι πολύ σημαντικές για την βιομηχανία τροφίμων με κυριότερες την ξυλιτόλη, σορβιτόλη, μαλτιτόλη  και την μαννιτόλη. Χρησιμοποιούνται σε διαιτητικά γλυκά αλλά και ως συστατικά συγκράτησης της ενεργότητας του νερού. Προσδίδουν χαμηλότερα ποσοστά ενέργειας στον ανθρώπινο οργανισμό σε σχέση με τους Μονοσακχαρίτες και τουςπολυσακχαρίτες.

Κύρια χαρακτηριστικά τους:

• Παρέχουν περίπου 1,5 – 3 θερμίδες ανά γραμμάριο (σε σύγκριση με τις 4 της ζάχαρης).

• Δεν προκαλούν απότομη αύξηση του σακχάρου στο αίμα, γι' αυτό και είναι κατάλληλες για διαβητικούς.

• Είναι καλύτερες για τα δόντια, γιατί δεν προκαλούν τερηδόνα όπως η κοινή ζάχαρη.

• Σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να έχουν καθαρτική δράση (δηλ. να προκαλέσουν φούσκωμα ή διάρροια).

Πού τις βρίσκουμε στη Διατροφή μας

Οι πολυόλες είναι μία κατηγορία υδατανθράκων που απαντώνται φυσικά σε πολλά φρούτα και ορισμένα λαχανικά. Αυτές οι φυτικές ενώσεις είναι γλυκές στη γεύση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φυσικά γλυκαντικά υποκατάστατα. Συνήθως, τις βρίσκουμε σε φρούτα όπως η σταφίδα, τοαχλάδι, το μήλο, καθώς και σε ορισμένα λαχανικά όπως ο αρακάς και το καρότο. Οι πολυόλες είναι γνωστές για τη χρήση τους ως φυσικά γλυκαντικά σε τρόφιμα και γλυκά χωρίς να προσθέτουν σημαντικές θερμίδες.

Πού βρίσκονται οι πολυόλες στη διατροφή μας;

Φυσικά (σε τρόφιμα):

• Φρούτα: μήλα, αχλάδια, κεράσια, βερίκοκα, ροδάκινα, δαμάσκηνα, καρπούζι.

• Λαχανικά: κουνουπίδι, μανιτάρια, καλαμπόκι, αρακάς.

• Ξηροί καρποί: φουντούκια, κάσιους.

Προσθήκη σε προϊόντα (ως γλυκαντικά):

• Τσίχλες χωρίς ζάχαρη

• Καραμέλες & σοκολάτες χωρίς ζάχαρη

 Διατροφικά προϊόντα για διαβητικούς

• Πρωτεϊνικές μπάρες & προϊόντα "χαμηλών υδατανθράκων"

Παραδείγματα κοινών πολυολών

Πίνακας Πολυολών: Οφέλη και Προσοχή

Ποιοι πρέπει να προσέχουν τις πολυόλες;

Άτομα με Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS)

Οι πολυόλες ανήκουν στην κατηγορία των FODMAPs (Fermentable Oligo-, Di-, Mono-saccharides And Polyols), δηλαδή υδατάνθρακες που δυσκολεύονται να απορροφηθούν στο λεπτό έντερο και προκαλούν:

• Φούσκωμα

• Αέρια

• Κράμπες

• Διάρροια ή δυσκοιλιότητα

Οι πιο "ύποπτες" πολυόλες για άτομαμε IBS είναι η σορβιτόλη και η μαννιτόλη.

Άτομα με Ευαισθησία στη Φρουκτόζη ή Δυσαπορρόφηση Ζαχάρων

Ορισμένα άτομα που έχουν πρόβλημα με τη φρουκτόζη ή άλλους απλούς υδατάνθρακες, συχνά αντιδρούν αρνητικά και στις πολυόλες.

Παιδιά και βρέφη

Λόγω μικρότερης αντοχής στο πεπτικό τους σύστημα, οι πολυόλες μπορούν να προκαλέσουν:

• Κοιλιακό άλγος

• Φουσκώματα

• Διάρροια

Όσοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες "sugar-free" προϊόντων

Ακόμα και υγιή άτομα μπορεί να εμφανίσουν ενοχλήσεις αν καταναλώσουν πολλά προϊόντα με πολυόλες, ειδικά:

• Μπάρες πρωτεΐνης

• Τσίχλες & καραμέλες χωρίς ζάχαρη

• Σοκολάτες «light»

Αν μια ετικέτα προϊόντος αναγράφει "μπορεί να προκαλέσει υπακτική δράση", αυτό είναι προειδοποίηση για υψηλή περιεκτικότητα σε πολυόλες!

Άτομα με δυσαπορρόφηση φρουκτόζης ή σακχάρων γενικά

Οι πολυόλες μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα αυτών των διαταραχών.

Η ζύμωση που προκαλούν στο έντερο μπορεί να δημιουργήσει έντονη ενόχληση.

Άτομα με φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (π.χ. Νόσος Crohn, Ελκώδης Κολίτιδα)

Η παρουσία πολυολών μπορεί να επιβαρύνει την ήδη ευαίσθητη πεπτική λειτουργία.

Πώς επηρεάζουν την ηπατική λειτουργία;

Οι πολυόλες δεν επηρεάζουν άμεσα την ηπατική λειτουργία όπως συμβαίνει π.χ. με τη φρουκτόζη ή το αλκοόλ, αλλά ας το δούμε πιο αναλυτικά:

Οι περισσότερες Πολυόλες

• Δεν απορροφώνται πλήρως στο λεπτό έντερο

• Περνούν στο παχύ έντερο όπου ζυμώνονται από βακτήρια

• Παράγουν αέρια και μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερικά συμπτώματα (φούσκωμα, αέρια, διάρροια)

Δεν περνούν σε μεγάλο βαθμό από το Ήπαρ, άρα

• Δεν επιβαρύνουν άμεσα το συκώτι

• Δεν σχετίζονται με λιπώδη διήθηση του ήπατος (όπως η υπερκατανάλωση φρουκτόζης ή ζάχαρης)

Τι δείχνει η Επιστήμη για τη σχέση Πολυολών και Ήπατος;

Θετικά

• Σε αντίθεση με τη φρουκτόζη, οι πολυόλες δεν μετατρέπονται σε λίπος στο ήπαρ.

• Δεν έχουν συσχετιστεί με μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος (NAFLD).

• Χαμηλός γλυκαιμικός και ινσουλινικός δείκτης → καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση, κάτι που ωφελεί έμμεσα το ήπαρ.

Πιθανές Έμμεσες Επιβαρύνσεις

• Υπερκατανάλωση προϊόντων με πολυόλες μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή της εντερικής μικροβιακής ισορροπίας, που έμμεσα μπορεί να επηρεάσει την υγεία του ήπατος μέσω του άξονα έντερο–ήπαρ (gut-liver axis).

• Σε άτομα με σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία, η δυσανεξία σε ορισμένες ουσίες του εντέρου (π.χ. αμμωνία από ζύμωση) μπορεί να έχει κάποια επίδραση — αλλά αυτό αφορά πολύ εξειδικευμένες περιπτώσεις.

Συμπερασματικά οι Πολυόλες είναι χρήσιμες για

• Μείωση της πρόσληψης ζάχαρης και θερμίδων

• Διατροφή διαβητικών

• Φροντίδα δοντιών

Αλλά

• Θέλουν μέτρο στην κατανάλωση

• Δεν είναι κατάλληλες για όλους, ειδικά για όσους έχουν ευαισθησίες στο έντερο

Όταν οι ετικέτες τροφίμων ισχυρίζονται ότι «δεν προστίθεται ζάχαρη’’ τότε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μονοσακχαρίτες ή δισακχαρίτες. Εκείνα τα τρόφιμα που χαρακτηρίζονται ως ”χαμηλής ενεργειακής αξίας” είναι τα προϊόντα στα οποία η ενεργειακή αξία μειώνεται, στο ελάχιστο κατά 30% σε σχέση με το αρχικό προϊόν της αγοράς. Στα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται πολυόλες (μαλτιτόλη, σορβιτόλη κ.ο.κ).

Σύμφωνα με την νομοθεσία, θα πρέπει να πληρούνται κάποιες συγκεκριμένες προδιαγραφές ως προς το ποσοστό συμμετοχής τους στις συνταγές ή την συνιστώμενη ημερήσια κατανάλωση για τον τελικό καταναλωτή.