Climatarian Diet - Άραγε μπορεί η Διατροφή να συμβάλει θετικά στο Περιβάλλον;

Τα τελευταία χρόνια η σχέση διατροφής και κλιματικής αλλαγής έχει γίνει ένα από τα πιο καίρια ζητήματα δημόσιας υγείας. Πολλοί άνθρωποι αρχίζουν να αναρωτιούνται άραγε μπορεί η διατροφή να συμβάλει θετικά στο περιβάλλον; Από αυτή την αναζήτηση γεννήθηκε η  “climatarian diet”, ένα πρότυπο διατροφής που δεν ενδιαφέρεται μόνο για τις θερμίδες ή τα μακροθρεπτικά συστατικά αλλά και για τον αντίκτυπο κάθε τροφής στο κλίμα. Πρόκειται για ένα μοντέλο διατροφής που επιδιώκει να μειώσει το ανθρακικό αποτύπωμα μέσω έξυπνων επιλογών τροφίμων χωρίς να αποκλείει ομάδες τροφών όπως το κρέας ή τα γαλακτοκομικά.

Η climatarian διατροφή δεν είναι μια νέα “μόδα” είναι μια πράξη ευθύνης απέναντι στο περιβάλλον που ταυτόχρονα ευνοεί την υγεία και την ευεξία. Σε πρόσφατη μελέτη του 2023 οι ερευνητές κατέληξαν ότι το διατροφικό αυτό μοντέλο, μπορεί να μειώσει σημαντικά το ανθρακικό αποτύπωμα χωρίς να στερεί από τον οργανισμό απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Η climatarian διατροφή δεν είναι αυστηρή δίαιτα αλλά περισσότερο μια στάση ζωής. Οι βασικές της αρχές της βασίζονται 

• στη μείωση της κατανάλωσης τροφίμων με υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (όπως το κόκκινο κρέας, ιδιαίτερα το βοδινό και το αρνί), 

• στην προτίμηση τοπικών και εποχικών προϊόντων, και 

• στη μείωση της σπατάλης τροφίμων. 

Με άλλα λόγια είναι μια προσέγγιση που συνδυάζει τη φροντίδα για την προσωπική υγεία με τη φροντίδα για τον πλανήτη.

Οφέλη για το Περιβάλλον και την Υγεία

Οι διατροφικές μας επιλογές ευθύνονται για περίπου το 25–30% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως. Η παραγωγή κρέατος και γαλακτοκομικών είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική καθώς απαιτεί μεγάλες εκτάσεις γης, νερό, ζωοτροφές, ενώ παράγει σημαντικές ποσότητες μεθανίου. Αντίθετα μια διατροφή βασισμένη σε φυτικά τρόφιμα (όπως είναι τα όσπρια, δημητριακά ολικής, φρούτα, λαχανικά και ξηροί καρποί) έχει σαφώς μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Με τη βοήθεια μαθηματικών μοντέλων, λένε ερευνητές μπορούμε να σχεδιάσουμε διατροφές που είναι ταυτόχρονα πλήρως ισορροπημένες και κλιματικά φιλικές.

Οι εθνικές διατροφικές οδηγίες πρέπει πλέον να ενσωματώνουν σαφή όρια στην κατανάλωση κρέατος για να θεωρηθούν πραγματικά βιώσιμες. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η υπερκατανάλωση ζωικών προϊόντων είναι υπεύθυνη για σημαντικό ποσοστό εκπομπών μεθανίου, αλλά και για περιβαλλοντική υποβάθμιση μέσω της υπερβόσκησης και της χρήσης ζωοτροφών.

Η υιοθέτηση μιας climatarian διατροφής συνδέεται με βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας, μείωση του κινδύνου διαβήτη τύπου 2 και διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους. Παράλληλα η στροφή προς πιο φυτικά τρόφιμα αυξάνει την πρόσληψη φυτικών ινών, αντιοξειδωτικών και πολυφαινολών, ενώ μειώνει την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών και χοληστερόλης.

Αξίζει να σημειωθεί πως το climatarian μοντέλο δεν αποκλείει πλήρως το κρέας αλλά προτείνει τη μείωση της συχνότητας και της ποσότητας κατανάλωσής του. Η έμφαση δίνεται στην προέλευση και ποιότητα των τροφίμων. Μια μερίδα ηθικά παραγόμενου τοπικού κρέατος μια φορά την εβδομάδα είναι προτιμότερο από την καθημερινή κατανάλωση βιομηχανοποιημένου.

Πως μπορεί κάποιος στην Ελλάδα να ακολουθήσει ένα τέτοιο Πρότυπο Διατροφής;

Η υιοθέτησή της αποτελεί για τους Έλληνες έναν φυσικό τρόπο να υιοθετήσουν τη φιλοσοφία του climatarian χωρίς να αλλάξουν ριζικά τις διατροφικές τους συνήθειες. Η climatarian διατροφή εστιάζει σε τροφές που είναι τοπικές, εποχικές και λιγότερο επεξεργασμένες. Ο πλούτος της μεσογειακής διατροφής συνδυάζεται απόλυτα με τις αρχές του κλιματο ευαίσθητου διατροφικού μοντέλου.

Όσπρια όπως φακές, ρεβίθια και φασόλια αποτελούν εξαιρετικές πηγές φυτικής πρωτεΐνης με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Δημητριακά ολικής άλεσης όπως το κριθάρι, το πλιγούρι και η βρώμη υποστηρίζουν τη μεταβολική υγεία και προσφέρουν σταθερή ενέργεια. Τα φρέσκα λαχανικά, το ελαιόλαδο, οι ξηροί καρποί και τα φρούτα εποχής εμπλουτίζουν τη διατροφή με φυτοχημικά και αντιοξειδωτικά.

Αντικαθιστώντας το κόκκινο κρέας με ψάρια μικρής αλιείας, αυγά ή όσπρια, μπορούμε να μειώσουμε έως και 50% το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του πιάτου. 

Το μπιφτέκι από μοσχαρίσιο κρέας μπορεί να αντικατασταθεί από ένα φυτικό μπιφτέκι ρεβυθιού ή φακής το οποίο είναι επίσης πλούσιο σε πρωτεΐνη και φυτικές ίνες αλλά με ελάχιστο περιβαλλοντικό κόστος. Αντί για εισαγόμενο αβοκάντο μπορούν να προτιμηθούν τοπικά προϊόντα όπως το ταχίνι ή οι ξηροί καρποί που προσφέρουν καλά λιπαρά και είναι ευκολότερα διαθέσιμα στην ελληνική αγορά.

Τα γεύματα μπορούν να περιλαμβάνουν λαδερά εποχής, όσπρια με δημητριακά, σαλάτες με τοπικά λαχανικά, ψάρια από βιώσιμες αλιευτικές πηγές καθώς και φρούτα εποχής.  Μερικά παραδείγματα climatarian γευμάτων περιλαμβάνουν φακόρυζο, πλιγούρι με ψητά λαχανικά και ταχίνι, ρεβιθάδα με μυρωδικά, σαλάτα κινόα με σαρδέλες κι εσπεριδοειδή ή σουφλέ λαχανικών με φέτα.

Το κλειδί είναι η ποικιλία, η ισορροπία και η σύνδεση με την τοπική παραγωγή.

Πρακτικές Συμβουλές για την Καθημερινότητα

Για να υιοθετηθεί μια climatarian προσέγγιση χωρίς πίεση ή ενοχές είναι σημαντικό να ξεκινά κανείς με μικρά βήματα. Πως μπορεί κάποιος να το κάνει;

1. Μπορεί να επιλέξει να καθιερώσει μία ή δύο “φυτικές μέρες” την εβδομάδα, 

2. να προτιμά προϊόντα με ελληνική προέλευση, 

3. να σχεδιάζει τα ψώνια του ώστε να αποφεύγει τη σπατάλη,  

4. να αποθηκεύει σωστά τα τρόφιμα,

5. να χρησιμοποιεί γυάλινα δοχεία αντί πλαστικών,

6. να αγοράζει χύμα προϊόντα τα οποία ενισχύουν ακόμη περισσότερο τη φιλοσοφία αυτής της διατροφής. 

Το σημαντικότερο όμως είναι η ενσυνείδητη κατανάλωση η επίγνωση δηλαδή ότι κάθε τρόφιμο έχει μια ιστορία παραγωγής κι ένα περιβαλλοντικό αποτύπωμα πίσω του. 

Ενδεικτικό Εβδομαδιαίο Μενού Climatarian

Επιλογές Τροφίμων στην Ελληνική Αγορά

Στην ελληνική αγορά υπάρχουν  πολλές επιλογές που διευκολύνουν τη climatarian διατροφή τα οποία είναι

• Όσπρια ελληνικής παραγωγής, 

• Δημητριακά και ζυμαρικά ολικής από τοπικούς μύλους,

• Ελληνικά φυτικά ροφήματα (αμυγδάλου ή βρώμης χωρίς πρόσθετα)

• Εγχώρια ψάρια από βιώσιμη αλιεία (π.χ. γαύρος, σαρδέλα, σαφρίδι)

• Λάδι, ταχίνι, μέλι και ξηροί καρποί από τοπικούς παραγωγούς

• Εποχικά φρούτα και λαχανικά κατά προτίμηση βιολογικής ή ολοκληρωμένης καλλιέργειας

Η climatarian διατροφή μπορεί να θεωρηθεί ως εξέλιξη της Μεσογειακής Διατροφής προσαρμοσμένη στις ανάγκες του πλανήτη. Δεν επιδιώκει την τελειότητα αλλά την πρόοδο  και κάθε μικρή επιλογή που ευνοεί το περιβάλλον, είναι ένα βήμα προς μια πιο βιώσιμη και συνειδητή ζωή.

Τι σημαίνει τελικά να τρως «για το Κλίμα»;

Η climatarian διατροφή είναι μια συνειδητή επιλογή ευθύνης. Δεν πρόκειται μόνο για την προστασία του πλανήτη αλλά και για τη διαμόρφωση ενός πιο υγιούς και πιο βιώσιμου τρόπου ζωής. Κάθε φορά που επιλέγουμε όσπρια αντί για μοσχάρι, τοπικά προϊόντα αντί για εισαγόμενα ή ψάρια μικρής αλιείας αντί για επεξεργασμένα τρόφιμα, μειώνουμε ενεργά τις εκπομπές CO2 και συμβάλλουμε στη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος.

Η υιοθέτηση ενός πιο φυτοκεντρικού τρόπου διατροφής έχει “διπλό όφελος”. Προάγει την ατομική υγεία και στηρίζει την παγκόσμια περιβαλλοντική σταθερότητα. Ίσως, τελικά αυτή να είναι η πιο όμορφη πράξη φροντίδας για εμάς και για τον πλανήτη μας.