Τα τελευταία χρόνια, η διατροφική επισήμανση παρουσιάζει αυξανόμενη προσοχή στον επιστημονικό χώρο. Ειδικότερα, η επισήμανση στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας (Front of Pack Labeling- FOP), συνιστάται από τον ΠΟΥ για την προώθηση πιο υγιεινών διατροφικών συνηθειών καθώς και για την πρόληψη των μη μεταδοτικών ασθενειών.
Τί είναι το Nutri Score;
Το Nutri-Score είναι μια διατροφική ετικέτα στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας ενός τροφίμου η οποία χρησιμοποιείται για την κατανόηση των προϊόντων από τους καταναλωτές. Συγκεκριμένα, η ετικέτα αυτή παρουσιάζεται με μια συνοπτική διαβαθμισμένη χρωματική κωδικοποίηση, βασισμένη σε μια πεντάχρωμη διατροφική κλίμακα (από πράσινο έως κόκκινο) που σχετίζεται με γράμματα, από το Α έως το Ε. Στο πράσινο χρώμα-Α ανήκουν τα πιο υγιεινά/θρεπτικά τρόφιμα και όσο η κλίμακα προχωράει προς το κόκκινο-Ε εντοπίζονται τα ανθυγιεινά/λιγότερο θρεπτικά τρόφιμα.
Η διατροφική ετικέτα Nutri-Score, στοχεύει αρχικά στο να ενημερώσει τους καταναλωτές, με απλό και κατανοητό τρόπο, για τη συνολική διατροφική αξία των τροφίμων, προκειμένου να τους βοηθήσει να κάνουν καλύτερες και πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές. Ο δεύτερος στόχος του Nutri-Score είναι να ενθαρρύνει τους κατασκευαστές να βελτιώσουν τη διατροφική σύσταση των προϊόντων τους μέσω ανακατασκευής τους ή και μέσω καινοτομιών, προκειμένου τα προϊόντα τους να έχουν μια καλύτερη θέση στη χρωματική κλίμακα Nutri-Score και τελικά να είναι λιγότερο επιβλαβή για τους καταναλωτές.
Πως υπολογίζεται το Nutri Score;
Το Nutri-Score στηρίζεται σε έναν αλγόριθμο ο οποίος προέρχεται από το Food Standards Agency (FSA)/Office of Communication (Ofcom) του Ηνωμένου Βασιλείου γνωστό και ως "model WXYfm". Αυτό το μοντέλο αναπτύχθηκε ως εργαλείο για τη ρύθμιση του εμπορίου τροφίμων σε παιδιά στο Ηνωμένο Βασίλειο και εφαρμόζεται από το 2007. Το τελικό μοντέλο FSA/Ofcom παρέχει μια ενιαία βαθμολογία (η οποία αναφέρεται ως βαθμολογία FSA) για κάθε προϊόν διατροφής η οποία βασίζεται στον υπολογισμό των βαθμών για τα «αρνητικά» θρεπτικά συστατικά που μπορούν να αντισταθμιστούν με βαθμούς για τα «θετικά» θρεπτικά συστατικά ενός τροφίμου.
Ποια Τρόφιμα ευνοούνται;
Τα διατροφικά συστατικά που θεωρούνται «ευνοϊκά» για την υγεία είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, οι φυτικές ίνες, τα φυτικά λίπη και οι πρωτεΐνες. Ανάλογα με την αντίστοιχη ποσότητα τους, στο καθένα δίνεται βαθμολογία μεταξύ −5 και 0 πόντων. Με τη σειρά τους, τα διατροφικά συστατικά που θεωρούνται «μη ευνοϊκά» για την υγεία είναι τα σάκχαρα, τα κορεσμένα λιπαρά, το νάτριο καθώς και η συνολική ενεργειακή πρόσληψη. Ανάλογα με την αντίστοιχη ποσότητα, αποδίδονται από 0 έως 10 πόντοι σε κάθε συστατικό.
Βαθμολογία του Nutri Score
Η συνολική βαθμολογία προκύπτει αφαιρώντας την απόλυτη τιμή των «ευνοϊκών» σημείων από τα «μη ευνοϊκά» σημεία (θεωρητικό εύρος: −15 έως +40). Οι βαθμοί κατανέμονται με βάση το θρεπτικό περιεχόμενο σε 100 γραμμάρια τροφίμου ή 100 ml ποτού. Τα τρόφιμα και τα ποτά βαθμολογούνται παρόμοια, δηλαδή χρησιμοποιούνται τα ίδια κριτήρια για όλα τα προϊόντα. Ωστόσο τα όρια που χρησιμοποιούνται για να καθοριστεί εάν τα προϊόντα μπορούν να διατεθούν στην αγορά σε παιδιά διαφέρουν μεταξύ τροφίμων και ποτών.
Σε ποιές χώρες Xρησιμοποιείται το Nutri Score;
Αυτή τη στιγμή, το Nutri-Score έχει εφαρμοστεί όχι μόνο στη Γαλλία (2017), από όπου προέρχεται, αλλά στο Βέλγιο (2017), στην Ισπανία (2018), στη Γερμανία (2019), στην Ελβετία (2019), στην Ολλανδία (2019) και στο Λουξεμβούργο (2020). Αυτές οι χώρες διόρισαν μια διεθνή επιστημονική επιτροπή για να αξιολογήσει το Nutri-Score, τον υποκείμενο αλγόριθμό του και τη δυνατότητα εφαρμογής του σε ευρωπαϊκό πλαίσιο. Στην Ολλανδία η εφαρμογή του Nutri-Score εξαρτήθηκε από την προσαρμογή του αλγορίθμου, έτσι ώστε να συμβαδίζει με τις εθνικές διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές.
Πλέον, η εξέταση της τήρησης των εθνικών διατροφικών κατευθυντήριων γραμμών είναι ένα μέτρο εγκυρότητας και έχει προταθεί από τον ΠΟΥ ως ένα από τα βασικά βήματα πριν από την εφαρμογή μιας ετικέτας FOP όπως είναι και το Nutri Score.
Τι πρέπει να Γνωρίζουμε για το Nutri Score;
Τα τελευταία χρόνια, το Nutri Score έχει μελετηθεί αρκετά από την επιστημονική κοινότητα. Η εγκυρότητα του βασίζεται σε πάνω από 40 ισχυρές επιστημονικές μελέτες που δημοσιεύθηκαν σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, οι οποίες επικυρώνουν τη μέθοδο υπολογισμού του αλλά και τη γραφιστική του απεικόνιση και έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα και την υπεροχή του σε σύγκριση με άλλες ετικέτες τροφίμων που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες.
Nutri Score: Είναι εύκολη η κατανόηση
Η διατροφική επισήμανση Nutri Score είναι εύκολη στην κατανόηση και αποτελεί μια απλή μέθοδο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα εργαλείο πρόληψης μεταβολικών νοσημάτων. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει πως η επιλογή τροφίμων με καλύτερο Nutri Score, σχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά εμφάνισης παχυσαρκίας, καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη, κάποιων μορφών καρκίνου και παράλληλα με την μείωση θνητότητας, θνησιμότητας και την βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Επιπλέον, επαγγελματίες υγείας και ακαδημαϊκοί σύλλογοι έχουν επίσης αναγνωρίσει τη σημασία και τη δυνατότητα του Nutri-Score ως εργαλείο για τις πολιτικές διατροφής για τη δημόσια υγεία στην Ευρώπη που μπορεί να καθοδηγήσει το ευρύ κοινό και τους ασθενείς προς επιλογές τροφίμων υψηλότερης διατροφικής ποιότητας.
Τα Παράδοξα του Nutri Score
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως η διατροφική επισήμανση του Nutri Score, πέρα από τα θετικά, κρύβει και αρκετές ασάφειες
Έλλειψη υπολογισμού Μικροσυστατικών
Μεγάλο ζήτημα αποτελεί η απουσία υπολογισμού κάποιων βιταμινών, μετάλλων, αντιφλεγμονωδών καθώς και φυτοχημικών, συντηρητικών κ.α. με αποτέλεσμα μέσω του αλγορίθμου και της βαθμολογίας που προκύπτει κάποια επεξεργασμένα τρόφιμα να θεωρούνται καλύτερα ποιοτικά σε σχέση με κάποια άλλα που ενδεχομένως να είναι λιγότερο επεξεργασμένα. Μέχρι τώρα, κανένα σύστημα επισήμανσης τροφίμων δεν έχει την ικανότητα να περιλαμβάνει πληροφορίες για πρόσθετα ή φυτοφάρμακα, επειδή το τρέχον επίπεδο επιστημονικής γνώσης δεν επιτρέπει την ανάπτυξη ενός δείκτη που μπορεί να αντικατοπτρίζει όλες τις πτυχές της σύνθεσης των τροφίμων σε ένα FOPL.
Στην Ευρώπη ειδικότερα, περισσότερα από 330 πρόσθετα τροφίμων με τη μορφή τεχνητών γλυκαντικών, γαλακτωματοποιητών, βαφών, σταθεροποιητών, συντηρητικών, αντιμικροβιακών παραγόντων, αντιοξειδωτικών κτλ., έχουν εγκριθεί για χρήση σε συμβατικά προϊόντα τροφίμων/ποτών.
Το Ελαιόλαδο στην κλίμακα Nutri Score
Ένα ακόμη κλασικό παράδειγμα είναι το ελαιόλαδο, το οποίο λόγω του αυξημένου ενεργειακού του περιεχομένου έχει πολύ χαμηλή βαθμολογία στην κλίμακα Nutri Score. Αυτό για ακόμη μια φορά υποδεικνύει της απουσία υπολογισμού όλων των θρεπτικών συστατικών του ελαιολάδου (βιταμίνη Ε, πολυακόρεστα λιπαρά κ.α.) που το καθιστούν τρόφιμο ευεργετικό για την υγεία και ευρέως διαδεδομένο για αυτους τους λόγους, ειδικότερα στις μεσογειακές χώρες.
Γαλλικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας
Ωστόσο μετά από παρεμβάσεις του Γαλλικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (Santé Publique France), το ελαιόλαδο μαζί με κάποια άλλα φυτικά έλαια, μετακινήθηκε από την κατηγορία D στην C. Η κατηγορία C αυτή τη στιγμή θεωρείται η καλύτερη δυνατή κατηγορία για πρόσθετα λίπη, σύμφωνα με το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής και με τις διατροφικές συστάσεις των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών όπου τα πρόσθετα λίπη πρέπει να λαμβάνονται σε περιορισμένες ποσότητες, με προτίμηση σε ορισμένα φυτικά έλαια.
Μερίδα και Nutriscore
Άλλο ένα σημαντικό ζήτημα αποτελεί το γεγοντός πως η βαθμολογία υπολογίζεται ανά 100 g/ml και όχι ανά μερίδα. Τα 100 g/ml πολλές φορές δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική μερίδα που καταναλώνει ένας άνθρωπος, επομένως αν η πραγματική μερίδα αντιστοιχεί σε λιγότερη ποσότητα, τότε το συγκεκριμένο τρόφιμο αποκτά ένα αρνητικό διατροφικό προφίλ, χωρίς αυτό να είναι αντιπροσωπευτικό. Ορισμένα από αυτά τα ζητήματα έχουν ήδη αντιμετωπιστεί αλλά επιπλέον μελέτη και προσαρμογές του αλγορίθμου κρίνονται απαραίτητες.
Συμπερασματικά
Το Nutri Score αποτελεί μια ευκολη μέθοδο που μπορεί να ωφελήσει τόσο τους καταναλωτές ώστε να κάνουν καλύτερες διατροφικές επιλογές, όσο και τους κατασκευαστές τροφίμων, ώστε να προωθούν καλύτερα ποιοτικά τρόφιμα και κατ’ επέκταση να βελτιώσει την δημόσια υγεία.
Ωστόσο, για να γίνει αποδεκτό από περισσότερες χώρες, όπως και από την Ελλάδα, χρειάζονται αρκετές προσαρμογές στον αλγόριθμο που χρησιμοποιείται, με σκοπό να μειωθούν στο ελάχιστο τα σφάλματα και οι ασάφειες που προκύπτουν στον χαρακτηρισμό κάποιων ομάδων τροφίμων.
