Αρχές φθινοπώρου σημαίνει για εμάς διακοπές στην ελληνική ύπαιθρο και φέτος η επιλογή μας, ανάμεσα από κάμποσους ορεινούς προορισμούς που ¨’πέσαν¨ στο οικογενειακό τραπέζι, ήταν η Βόρεια Τζουμέρκα (ή τα Τζουμέρκα). Βουνίσιο τοπίο που επιβάλλεται με την άγρια φυσική του ομορφιά και που συνυπάρχει ο ορεινός όγκος με την πλούσια ορεινή δασική βλάστηση και με το δυνατό υγρό στοιχείο. Το βόρειο τμήμα της που επιχειρήσαμε να ανακαλύψουμε και να μυηθούμε στην ομορφιά και στο τρόπο ζωής της εκτείνεται στα Αθαμανικά Όρη, τα οποία αποτελούν τμήμα της οροσειράς της Πίνδου και έχουν ανακηρυχθεί σε Εθνικό Πάρκο.
Το ορμητήριο και ησυχαστήριο μας ήταν κάτω από την θρυλική κορυφή Στρογγούλα (2.112 m), λίγα χιλιόμετρα πιο ψηλά από τα εντυπωσιακά φαράγγια του ποταμού Άραχθου και το ιστορικό Γεφύρι της Πλάκας. Εδώ γράφτηκε το άρθρο αυτό, την τελευταία ημέρα των διακοπών μας, έξω στον κήπο παρέα με την σκυλίτσα μας κι ένα ζευγάρι ατρόμητα σκιουράκια.
Η Τζουμέρκα είναι γεμάτη από μικρά χωριά σκαρφαλωμένα στις απότομες πλαγιές, κρυμμένα από πυκνά δάση ελάτων, ρόμπολων, πεύκων και καρυδιών. Χωριά πραγματικά γραφικά που παραμένουν αυθεντικά, καθώς δεν αποτελούν δημοφιλή τουριστικό προορισμό και δεν έχουν χάσει τον χαρακτήρα τους, ούτε έχουν αλλοιωθεί από την ανάπτυξη.
Τα χωριά τα οποία επισκεφθήκαμε είναι αυτά που αποτελούν την καρδιά της Βόρειας Τζουμέρκας και είναι οι μοναδικοί Καλαρρύτες (1.200 μέτρα) γνωστοί ως η «αετοφωλιά» της Ηπείρου, το πανέμορφο πετρόχτιστο Συρράκο, η ιστορική Πλάκα με το πελώριο μονότοξο γεφύρι της, οι Κτιστάδες, ο Καταρράκτης, οι Μελισσουργοί, τα Άγναντα και τα Πράμαντα, το κεφαλοχώρι της περιοχής. Οι κάτοικοι σ’ αυτήν την απόμακρη πλευρά της Ηπειρώτικης υπαίθρου είναι ζεστοί, φιλόξενοι και πρόθυμοι να μοιραστούν τις πολύτιμες εμπειρίες που προσφέρει ο τόπος τους.
Παραδοσιακά Προιόντα
Κύριες βιοποριστικές ασχολίες των μόνιμων κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και οι οικοδομικές εργασίες. Όσον αφορά την κτηνοτροφία, το μεγαλύτερο μέρος των κοπαδιών ανέκαθεν αποτελούσαν και εξακολουθούν να αποτελούν τα πρόβατα, λόγω της ιδιαιτερότητας του κλίματος και του εδάφους. Αυτό σημαίνει ότι τα πρόβεια γαλακτοκομικά προϊόντα και το πρόβειο κρέας, αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό ζωικής προτίμησης στην τοπική κουζίνα. Σε κάθε χωριό υπάρχει τουλάχιστον μια χασαποταβέρνα (πολύ περισσότερες για την ακρίβεια!) και τα διάσημα αρνίσια παϊδάκια είναι από τα πρώτα πιάτα που σταθερά θα σας προτείνουν. Ακόμη πιο εκλεκτικό εύρημα είναι τα παϊδάκια προβατίνας.
Παραδοσιακές Πίτες
Πέραν τούτου, οι πρώτες ύλες του τόπου αυτού δεν είναι και πολλές και βάσει αυτών συντονίζεται και εναρμονίζεται η τοπική κουζίνα. Η περιοχή της Τζουμέρκας παράγει όσπρια, σιτηρά, ξηρούς καρπούς και εδώ ευδοκιμούν πολλά διαφορετικά άγρια βότανα και χόρτα. Χαρακτηριστικές λοιπόν είναι οι παραδοσιακές πίτες που θα βρείτε παντού στην περιοχή, πίτες με φύλλο ή ακόμα και χωρίς φύλλο (με χυλό), καθώς οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης παλαιοτέρα δεν επέτρεπαν στους νομάδες την πολυτέλεια του ανοίγματος φύλλου : κρεατόπιτες λοιπόν με αρνάκι, χορτόπιτες με άγρια χόρτα και βότανα, τυρόπιτες με χυλό, μακαρονόπιτες, τραχανόπιτες, γαλατόπιτες, φασουλόπιτες, μπλατσάρα κλπ. Οι πίτες εδώ είναι διαφορετικές απ’ όσες έχετε δοκιμάσει, απρόβλεπτες ως προς την γέμιση, με ιδιαίτερη εμφάνιση και ξεχωριστές στην γεύση. Για τους λόγους αυτούς, δεν θα πρέπει να παραλείψετε την γευσιγνωσία τους.
Τσαλαφούτι
Το τυρί και το γιαούρτι δεν λείπουν από το ηπειρώτικο τραπέζι και το «Τσαλαφούτι» της Τζουμέρκας κρατά την εξέχουσα θέση. Το τσαλαφούτι είναι λευκό τυρί με απαλή κρεμώδη υφή συνεπώς ιδανικό για άλειμμα, με χαμηλά λιπαρά, ήπιο άρωμα και ελαφρώς όξινη, ευχάριστα αλμυρή γεύση. Αποτελεί το παραδοσιακό τυρί των Τζουμέρκων (εμφανισιακά και γευστικά θυμίζει αρκετά το γαλοτύρι Μετσόβου). Είναι παραδοσιακό τοπικό τυρί υψηλής ποιότητας που δεν τυροκομείται σε μεγάλες ποσότητες και αποτελεί για τους ντόπιους παράδοση και πολιτιστική κληρονομιά.
Μέλι και Μπακλαβάς
Το μέλι είναι ένα προϊόν σε αφθονία στα μέρη αυτά και αποτελεί καμάρι των ντόπιων μελισσουργών. Θα βρείτε ποικιλίες όπως ελάτης, βελανιδιάς, ανθέων, ρίγανης, κισσού κλπ, ανάλογα με την εποχή και την διαθεσιμότητα. Αποτελεί δε την πρώτη ύλη παραδοσιακών τοπικών γλυκών, όπως είναι ο διάσημος Τζουμερκιανός μπακλαβάς και το ανθότυρο σαγανάκι με μέλι και σουσάμι.
Ψωμί
Κοινή συνισταμένη σε όλα μας τα γεύματα, σε καφενεία και εστιατόρια, σ’ όλα τα χωριά, ήταν το εξαιρετικής νοστιμιάς ψωμί που τρώγαμε παντού, στα πρωινά, μεσημεριανά και δείπνα μας, ακόμα κι αν χρειάστηκε ένα πρωί να το περιμένουμε πάνω από μια ώρα έως ότου καταφτάσει από τα Πράμαντα στον απομακρυσμένο Καταρράκτη! Ένας και μοναδικός φούρνος έχει απομείνει στην περιοχή κι ένας άνθρωπος βρίσκεται πίσω από το ψωμί αυτό, ο Χρήστος Πάνος, που η δεξιοτεχνία, το μεράκι του και το αλεύρι του, κάνουν το ψωμί του από τα καλύτερα που δοκιμάσαμε ποτέ !
Ποικιλία Σταφυλιών
«Η όρεξη ανοίγει τρώγοντας, αλλά η δίψα σβήνει πίνοντας» κι αυτό είναι κάτι που στην Ήπειρο και το γνωρίζουν και το τιμούν. Στον σκληροτράχηλο αυτό τόπο, μια είναι η ποικιλία σταφυλιού που έχει καταφέρει να κερδίσει το παιχνίδι της επιβίωσης και αυτή δεν είναι άλλη την παλιά ποικιλία Ζαμπέλα.
Ανθεκτική στο ψυχρό κλίμα και σε ασθένειες, με μηδενικές ανάγκες φυτοπροστασίας κι έναν μύθο γύρω της σχετικά με την «απαγορευμένη» ποικιλία και το «ακατάλληλο» τσίπουρο, η δοκιμή της στάθηκε αναπόφευκτη.
Οι εντυπώσεις μας εκπληκτικές!
Όσον αφορά το κρασί της, ήταν αρωματικό, ελαφρύ και γλυκόπιοτο, αυτό που μας εξέπληξε ωστόσο ήταν το τσίπουρό της που ήταν μοναδικό, το άρωμα και η γεύση του ήταν αποκάλυψη και καταλήξαμε ότι ποιοτικά υπερτερεί ξεκάθαρα όλων των άλλων ποικιλιών που έτυχε να δοκιμάσουμε ποτέ, κατά την ταπεινή μας πάντα άποψη!
Ολοκληρώνοντας, δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στην μοναδική εμπειρία του Ηπειρώτικου brunch! Εάν καθίσετε κάπου να πιείτε χωρίς απαραίτητα να θέλετε να φάτε, δεν έχετε παρά να ζητήσετε (είτε σε καφενείο είτε σε εστιατόριο) ‘ένα μεζεδάκι για το τσίπουρο’ .
Το μεζεδάκι αυτό θα είναι παραδοσιακά ‘ότι έχει το τσουκάλι’, που σημαίνει ότι μπορεί να είναι οτιδήποτε, σίγουρα όμως ζεστό-ζεστό και πεντανόστιμο : χωριάτικα λουκάνικα, πίτες, λεμονάτο με μακαρόνια, τσαλαφούτι με πατάτες και καυτερές πιπεριές κλπ. Δεν θα σας ρωτήσουν «τί μεζέ» κι αν ακόμα σας ρωτήσουν, εσείς απλά αποφύγετε την απάντηση.
Κοντίνοι Προορισμοί που αξίζουν να επισκεφτείς
Η Τζουμέρκα είναι ένας άγριος πανέμορφος τόπος που περιμένει υπομονετικά να εξερευνηθεί. Μην μείνετε μόνο στις διαδρομές με αυτοκίνητο, όσο όμορφες κι αν είναι αυτές γιατί έτσι θα χάσετε τα καλύτερα. Υπάρχουν άπειρες πεζοπορικές διαδρομές τόσο για μυημένους όσο και για αρχάριους.
Αυτές που ξεχωρίσαμε εμείς είναι τα ακόλουθα πεζοπορικά μονοπάτια : αυτό που συνδέει Καλαρρύτες με Συρράκο μέσω του Καλαρρύτικου ρέματος, το μονοπάτι που οδηγεί στον απαράμιλλης ομορφιάς καταρράκτη με τον νερόμυλο της Κουιάσας, περπάτημα από το κατάφυγιο Πραμάντων έως τον καταρράκτη Κεφαλόβρυσο, κολύμπι στο ρέμα των Μελισσουργών, το μονοπάτι που συνδέει την Κρυοπηγή (όπου θα δείτε έναν διπλό καταρράκτη) με το καταφύγιο Καταρράκτη έως και την κορυφή Καταφύδι (2.393 m) και το μονοπάτι από την Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής έως την θρυλική Σπηλιά του Κατσαντώνη.
Τέλος, οι χαράδρες και τα ρέματα του Άραχθου θεωρούνται από τα καλύτερα για όσους αγαπούν το rafting. Η διαδρομή που προτιμήσαμε εμείς ήταν στο Φαράγγι Αράχθου, από γέφυρα Πολιτσάς έως Γέφυρα Πλάκας (9 km, 3 h, βαθμός δυσκολίας ΙΙΙ).
Να τρώμε καλό φαγητό, να πιάνει και τόπο..
