Η καλογερική ή μοναστηριακή διατροφή έχει μπει τα τελευταία χρόνια στο μικροσκόπιο των επιστημόνων, καθώς φαίνεται ότι είναι αυτή που χαρίζει υγεία και τους βοηθά να φτάσουν μέχρι και τα 100 χρόνια!
Τι είναι;
Ως καλογερική ή μοναστηριακή διατροφή χαρακτηρίζουμε τις διατροφικές πρακτικές που ακολουθούν οι καλόγεροι που ζουν στα μοναστήρια. Στον όρο αυτό εντάσσεται ο γενικότερος τρόπος ζωής που συσχετίζεται με τη διατροφή των καλόγερων και όχι μόνο οι διατροφικές τους επιλογές. Κύρια βάση της συγκεκριμένης διατροφής είναι η επιλογή φυσικών τροφίμων, τα οποία αποτελούν ιδία παραγωγή των καλόγερων καθώς και η εγκράτεια στις μερίδες, αλλά και στην επιλογή των τροφών σε περιόδους νηστείας.
Πόσο συχνά είναι τα γεύματα;
Οι μοναχοί τρώνε πρωινές ώρες. Συγκεκριμένα, δεν υπάρχει πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό φαγητό. Στο μοναστήρι υπάρχει η πρωινή και βραδινή τράπεζα. Καταναλώνουν δηλαδή δύο γεύματα, στην πρωινή τράπεζα μετά την Θεία Λειτουργία, και την βραδινή τράπεζα μετά τον Εσπερινό. Η Θεία Λειτουργία το πρωί τελειώνει γύρω στις εννέα και ο Εσπερινός γύρω στις πέντε, αναλόγως την εποχή, οπότε αντιστοίχως καθορίζεται και η ώρα των γευμάτων. Το φαγητό που καταναλώνουν το πρωί μετά την Θεία Λειτουργία καλείται μεσημεριανό, ενώ μετά τον Εσπερινό βραδινό.
Τι καταναλώνεται και τι αποφεύγεται;
Κύρια βάση της καλογερικής ή μοναστηριακής διατροφής είναι τα λαχανικά. Γύρω από κάθε μοναστήρι υπάρχει ένας μεγάλος λαχανόκηπος, όπου οι καλόγεροι καλλιεργούν ποικιλία εποχιακών λαχανικών ώστε να καλύψουν τις ανάγκες τους. Το καλοκαίρι επίσης μαζεύουν διάφορα βότανα, τα αποξηραίνουν και τα χρησιμοποιούν είτε σαν μυρωδικά στο φαγητό, όπως ρίγανη, δάφνη, δενδρολίβανο, είτε για τσάι, όπως φασκόμηλο και χαμομήλι. Παράλληλα, οι μοναχοί καταναλώνουν αρκετά τα μανιτάρια, τα οποία συλλέγουν από το δάσος και τα μαγειρεύουν με διάφορους τρόπους. Παλαιότερα, οι μοναχοί κατανάλωναν μόνο λαχανικά εποχής, τα οποία μπορεί να έκαναν και τουρσί ώστε να διατηρηθούν περισσότερο καιρό. Πλέον, με την πρόοδο της τεχνολογίας και τα ψυγεία, καταναλώνουν όλο το χρόνο ποικιλία λαχανικών ακόμα και εκτός εποχής. Το σίγουρο είναι ότι κάθε τους γεύμα πρωί και απόγευμα συνοδεύεται από μια σαλάτα.
Η διατροφή των καλόγερων είναι επίσης πλούσια σε φρούτα, τα οποία καλλιεργούν στα χωράφια τους με φυσικά λιπάσματα χωρίς χημικά. Επίσης, παρασκευάζουν ή προμηθεύονται αποξηραμένα φρούτα, τα οποία καταναλώνουν είτε ως έχουν είτε με τη μορφή κομπόστας.
Τα όσπρια αποτελούν σημαντικό συστατικό της διατροφής των καλόγερων, αφού προσφέρουν μια σταθερή πηγή πρωτεϊνών, ακόμα και σε περιόδους αυστηρής νηστείας. Φακές, ρεβίθια, φασόλια, φάβα αποτελούν βασική τροφή των καλόγερων, με εξαίρεση τα ξερά κουκιά. Συχνά συνδυάζονται και με σιτηρά, όπως ρύζι, για να δημιουργήσουν μια πιο πλήρη τροφή, η πρωτεΐνη της οποίας προσομοιάζει σε διατροφική αξία με τη ζωική.
Οι καλόγεροι δεν τρώνε κρέας, καταναλώνουν όμως αρκετά ψάρια, συνήθως το σαββατοκύριακο και στις εορτές. Παλαιότερα, εκτός από φρέσκο ψάρι, στα μοναστήρια που βρίσκονταν κοντά στη θάλασσα, οι καλόγεροι προμηθεύονταν και παστό μπακαλιάρο, καθώς ήταν ο μόνος τρόπος να συντηρηθεί το ψάρι. Πλέον, καταναλώνουν και κατεψυγμένα ψάρια και θαλασσινά. Παράλληλα, καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά τις ημέρες της κατάλυσης.
Εκτός από λαχανικά και φρούτα, οι καλόγεροι καλλιεργούν και αμπέλια αλλά και ελιές. Από την αμπελοκαλλιέργεια παράγουν το Νάμα για την Θεία Λειτουργία και το κρασί για το τραπέζι τους. Ορισμένες φορές, εκτός από κρασί, μπορεί να καταναλώνουν και ρακί τις ημέρες τις κατάλυσης. Το ελαιόλαδο που παράγουν σήμερα προορίζεται για το φαγητό και τα καντήλια, αλλά παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν και για τον φωτισμό στα λυχνάρια τους.
Αναφορικά με το ψωμί, αποτελεί βασική τροφή των μοναχών. Παλαιότερα, ήταν φτιαγμένο από κριθάρι, σίκαλη ή/και σιτάρι, και χρησιμοποιούνταν για παρασκευή παξιμαδιών, ως έναν εύκολο τρόπο μεταφοράς και συντήρησης. Σήμερα το ψωμί παρασκευάζεται αποκλειστικά από σιτάρι και είναι συνήθως από αλεύρι ολικής άλεσης.
Παλαιότερα, συνήθως τα γλυκά παρασκευάζονταν με βάση το μέλι και το πετιμέζι. Πλέον, η ζάχαρη έχει αντικαταστήσει αυτές τις γλυκές πρώτες ύλες, ενώ μπορεί να παρασκευάζουν και χαλβά από σουσάμι και ζάχαρη.
Ποια τα οφέλη από τη μοναστηριακή διατροφή;
Η συγκεκριμένη διατροφή, έχοντας ως βάση την αφθονία λαχανικών και φρούτων, είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες,, φυλλικό οξύ, ιχνοστοιχεία και αντιοξειδωτικά, ενώ παράλληλα είναι περιορισμένη σε κορεσμένα και trans λιπαρά. Η πρωτεΐνη προέρχεται κυρίως από τα όσπρια, τα οποία εάν συνδυαστούν με δημητριακά, δίνουν πρωτεΐνες, ισάξιες του κρέατος. Δευτερεύουσα πηγή πρωτεΐνης είναι τα ψάρια, τα οποία περιέχουν πολυακόρεστα ω-3 λιπαρά οξέα, που έχουν αντιφλεγμονώδεις και προστατευτικές επιδράσεις έναντι των καρδιαγγειακών και του νευροεκφυλιστικών παθήσεων, όπως το Alzheimer. Το ψωμί βρίσκεται στη βάση της μοναστηριακής διατροφής και προσφέρει σύνθετους υδατάνθρακες ως βασική πηγή ενέργειας, αλλά και φυτικές ίνες και βιταμίνες Ε και του συμπλέγματος Β.
Συνεπώς η καλογερική διατροφή:
- Προστατεύει από τα καρδιαγγειακά, κρατώντας χαμηλά τα επίπεδα χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων και σακχάρου στο αίμα, καθώς και τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης
- Προστατεύει από τη γήρανση και διάφορους τύπους καρκίνου, λόγω της υψηλής συγκέντρωσης σε αντιοξειδωτικά
- Βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου, λόγω των υψηλών φυτικών ινών που παρέχει
Η άποψη του ειδικού
Η καλογερική ή μοναστηριακή διατροφή αποτελεί ένα πρότυπο διατροφής το οποίο στηρίζεται σε διατροφικές πρακτικές που έχουν συσχετιστεί με γενικότερα οφέλη για ην υγεία. Υποστηρίζεται από την άφθονη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, είναι περιορισμένο σε ζωικά τρόφιμα και πλούσιο σε κατανάλωση ψαριού. Τα τρόφιμα είναι φυσικά, παραγωγής των καλόγερων, εξασφαλίζοντας έτσι την καλύτερη ποιότητα των τροφίμων με φυσικά λιπάσματα απαλλαγμένα χημικών. Η ιδία παραγωγή των τροφών από τους καλόγερους προσφέρει και ένα επιπρόσθετο όφελος: την άσκηση του σώματος. Τα γεύματα των καλόγερων χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες μερίδες, αποφεύγοντας την υπερβολή, και διαρκούν περίπου 20 λεπτά, χρόνος ο οποίος εξασφαλίζει στον οργανισμό άνεση ώστε να μεταφερθούν τα μηνύματα του κορεσμού στον εγκέφαλο και να χορτάσει. Κατά την διάρκεια των γευμάτων επικρατεί ησυχία και τίποτα δεν αποσπά την προσοχή τους από το ίδιο το γεύμα, γεγονός το οποίο επίσης εξασφαλίζει τον κορεσμό. Μετά τα γεύματα ακολουθεί ολιγόωρη ανάπαυση, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στον οργανισμό να πέψει και να μεταβολίσει την τροφή χωρίς πίεση. Παράλληλα, οι μοναχοί δεν καπνίζουν, γεγονός που τους προστατεύει από τον καρκίνο των πνευμόνων.
Το συγκεκριμένο πρότυπο διατροφής έχει αποδειχθεί ότι εξασφαλίζει μακροζωΐα, καλή φυσική και πνευματική κατάσταση και προστατεύει από διάφορα νοσήματα που απειλούν τη ζωή των κοινών ανθρώπων καθημερινά, όπως τα καρδιαγγειακά και τον καρκίνο. Τα οφέλη αυτά εξασφαλίζονται από την αγνότητα και την καθαρότητα των τροφών που επιλέγονται, την εγκράτεια στις ποσότητες της τροφής και την αφθονία θρεπτικών συστατικών. Καλό είναι, λοιπόν, εάν δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε το συγκεκριμένο πρότυπο απόλυτα, τουλάχιστον να αποκομίσουμε βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται και παρέχουν όλα αυτά τα οφέλη για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού.
