Τι είναι η Γαστροπάρεση;
Ως γαστροπάρεση ορίζεται το σύνδρομο καθυστερημένης γαστρικής κένωσης στερεάς τροφής, λόγω απουσίας μηχανικής απόφραξης. Αν και η καθυστερημένη γαστρική κένωση είναι η καθοριστική κινητική ανωμαλία, η πολύπλοκη παθοφυσιολογία της γαστροπάρεσης περιλαμβάνει διαταραχή της γαστρικής προσαρμογής, δυσλειτουργία του πυλωρού, τραυματισμό του πνευμονογαστρικού νεύρου κ.α. Η κατάσταση αυτή παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με την λειτουργική δυσπεψία.
Περίπου 5 εκατομμύρια ενήλικες στις ΗΠΑ υποφέρουν από συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της γαστροπάρεσης και το 7,2% του παγκόσμιου πληθυσμού αναφέρει συμπτώματα λειτουργικής δυσθρεψίας, καθιστώντας τη γαστροπάρεση και την δυσθρεψίας από τα πιο κοινές διαταραχές του στομάχου. Η γαστροπάρεση επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής, αυξάνει το άμεσο κόστος υγειονομικής περίθαλψης μέσω νοσηλειών, επειγόντων περιστατικών ή επισκέψεων σε γιατρό και σχετίζεται με νοσηρότητα και θνησιμότητα.
Γαστροπάρεση: Ποια τα συμπτώματα;
Τα χρόνια συμπτώματα που παρουσιάζουν οι ασθενείς με γαστροπάρεση σχετίζονται άμεσα με την αιτία πρόκλησης της κατάστασης αυτής. Τα συμπτώματα είναι κοινά, ανεξάρτητα από τις διαφορετικές αιτιολογίες της γαστροπάρεσης, και περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, πρώιμο κορεσμό, μεταγευματική πληρότητα και έντονο κοιλιακό άλγος. Επιπλέον, πιο σοβαρά συμπτώματα έχουν συσχετιστεί με εμφάνιση άγχους και κατάθλιψης.
Γαστροπάρεση: Ποια τα αίτια;
Τα αίτια της γαστροπάρεσης βασίζονται σε συνδυασμένα κριτήρια. Είναι απαραίτητο λοιπόν να ληφθούν υπόψιν τα συμπτώματα και η καθυστερημένη γαστρική κένωση, καθώς και η επιδημιολογία, το φυσικό ιστορικό αλλα και η παθοφυσιολογία του κάθε ατόμου. Οι πιο συχνές μορφές γαστροπάρεσης που σχετίζονται με τα αίτια εμφάνισης της, είναι η διαβητική (29%), η μετεγχειρητική (13%) και η ιδιοπαθής γαστροπάρεση (36%). Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες μορφές που δεν έχουν τόσο συχνή εμφάνιση.
Διαβητική Γαστροπάρεση
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι η πιο συχνά αναγνωρισμένη νόσος που σχετίζεται με τη γαστροπάρεση. Επιστημονικές μελέτες αναφέρουν υψηλό επιπολασμό σε διαβητικούς τύπου 1 (~5%) οι οποίοι παρουσιάζουν μεγαλύτερη καθυστέρηση στη γαστρική κένωση σε σχέση με διαβητικούς τύπου 2 (1%).
Ιδιοπαθής Γαστροπάρεση
Αντιπροσωπεύει την πιο κοινή μορφή γαστροπάρεσης και χαρακτηρίζεται από συμπτώματα καθυστερημένης γαστρικής κένωσης χωρίς όμως να υπάρχει κάποια ανιχνεύσιμη πρωτογενή υποκείμενη ανωμαλία για την κατάσταση αυτή. Τα συμπτώματα της μοιάζουν με εκείνα της λειτουργικής δυσπεψίας, γεγονός που καθιστά δύσκολη την διάκριση μεταξύ αυτών των δύο καταστάσεων. Η ιδιοπαθής γαστροπάρεση εμφανίζεται περισσότερο σε γυναίκες νεαρής ή μέσης ηλικίας.
Μετεγχειρητική Γαστροπάρεση
Αντιπροσωπεύει την τρίτη πιο κοινή αιτιολογία της γαστροπάρεσης και προκύπτει συχνά απο βαγοτομή ή τραυματισμό του πνευμονογαστρικού νεύρου. Στο παρελθόν, οι περισσότερες περιπτώσεις μετεγχειρητικής γαστροπάρεσης προέρχονταν από βαγοτομή που εκτελούνταν σε συνδυασμό με γαστρική παροχέτευση για τη θεραπεία του πεπτικού έλκους.
Η γαστροπάρεση πλεόν είναι μια καθιερωμένη επιπλοκή όταν εφαρμόζονται τεχνικές λαπαροσκόπησης, ειδικά κατά τη διάρκεια βαριατρικής χειρουργικής που περιλαμβάνει γαστροπλαστική η γαστρικό bypass. Eνώ τα συμπτώματα που προκύπτουν είναι εξαιρετικά κοινά τους πρώτους 3 μήνες, επιμένουν σε μια μειοψηφία ασθενών ακόμα και ένα χρόνο μετά την επέμβαση.
Μεταιική Γαστροπάρεση
Ένα υποσύνολο ασθενών αναφέρουν αιφνίδια έναρξη συμπτωμάτων γαστροπάρεσης μετά από κάποια λοίμωξη, υποδηλώνοντας μια πιθανή ιογενή αιτιολογία για τα συμπτώματά τους. Στην περίπτωση αυτή τα συμπτώματα δεν υποχωρούν φυσιολογικά μετά την ιογενή λοίμωξη, αλλά επιμένουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και παρουσιάζεται βελτίωση της κατάστασης αυτής σε περίπου ένα έτος. Η μειοψηφία των ασθενών αυτών, μπορεί να αναπτύξει μια μορφή αυτόνομης νευροπάθειας που περιλαμβάνει γαστροπάρεση. Στους ασθενέις αυτούς τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν αρκετά χρόνια και η πρόγνωση φαίνεται πως είναι χειρότερη από ότι είναι στην μετεγχειρητική γαστροπάρεση χωρίς αυτόνομες διαταραχές.
Άλλες πιο Σπάνιες Αιτίες Γαστροπάρεσης
Περιλαμβάνουν ασθένειες που επηρεάζουν το νευρικό σύστημα (όπως το πάρκινσον, η αμυλοείδωση, κάποιες μορφές καρκίνου, κυστική ίνωση κ.α.), τη λήψη συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής που επηρεάζει την πέψη και κάποιες διαταραχές που οδηγούν στη διήθηση ή τον εκφυλισμό του μυϊκού στρώματος του στομάχου (όπως το σκληρόδερμα).
Γαστροπάρεση: Τι Διατροφή μπορείς να Aκολουθήσεις;
Η γαστροπάρεση μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή λήψη θερμίδων, βιταμινών και μετάλλων, αφυδάτωση αλλά και διαταραχή λήψης τροφής από το στόμα. Η επιλογή της διατροφικής υποστήριξης εξαρτάται από τη σοβαρότητα της νόσου. Σε ήπια νόσο, η διατήρηση λήψης τροφής από το στόμα, είναι ο στόχος της θεραπείας. Σε σοβαρή μορφή της νόσου, μπορεί να χρειαστεί εντερική ή παρεντερική διατροφή.
Από του Στόματος Λήψη Τροφής
- Επιδιώξτε επαρκή θερμιδική πρόσληψη, η οποία ανέρχεται στις 25 kcal ανα κιλό σωματικού βάρους για τον κάθε ασθενή.
- Καταναλώστε 4-5 μικρά γεύματα την ημέρα. Συνιστάται μικρό μέγεθος γεύματος, επειδή το στομάχι μπορεί να αδειάσει μόνο ~1-2 kcal/min.
- Καταναλώστε γεύματα με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες οι οποίες τείνουν να καθυστερούν την γαστρική κένωση. Συγκεκριμένα, αφαιρέστε την φλούδα από τα φρούτα και μαγειρέψτε τα λαχανικά πολύ καλά μέχρι να μαλακώσουν. Αποφύγετε γενικά τους σπόρους, τις φλούδες και τις μεμβράνες των φρούτων και των λαχανικών.
- Καταναλώστε γεύματα με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά καθώς και το λίπος συμβάλει στην καθυστερημένη γαστρική κένωση. Επιλέξτε γαλακτοκομικά και κρέατα με χαμηλά λιπαρά και αποφύγετε έτοιμες, λιπαρές και επεξεργασμένες τροφές.
- Μασήστε αργά και καλά τις τροφές, ώστε να πολτοποιούνται πριν την κατάποση και να γίνονται περισσότερο ανεκτές. Αν χρειαστεί, μπορείτε να αλέσετε τις τροφές πριν την κατανάλωση τους.
- Διατηρήστε μια όρθια στάση σώματος κατά την κατανάλωση γευμάτων και μην ξαπλώνετε για τουλάχιστον μια ώρα μετά την κατανάλωση τους.
- Επιδιώξτε επαρκή πρόσληψη υγρών για να αποφύγετε την αφυδάτωση που μπορεί να προκύψει λόγω των εμετών. Επιπλέον, η σωστή ενυδάτωση μπορεί να μειώσει το σύμπτωμα της ναυτίας.
- Καταναλώστε υγρά υψηλών θερμίδων σε μικρές ποσότητες, τα οποία μπορούν να προσφέρουν ενέργεια και θρεπτικά συστατικά χωρίς να επιδεινώσουν τα συμπτώματα.
- Μειώστε την κατανάλωση ανθρακούχων ποτών. Σε ορισμένους ασθενείς η απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να επιδεινώσει τη γαστρική κένωση.
- Αποφύγετε την κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα γιατί και τα δύο μπορούν να τροποποιήσουν τη γαστρική κένωση.
- Αν είστε διαβητικός, επιδιώξτε συστηματικό γλυκαιμικό έλεγχο και μια φυσιολογική γλυκαιμική απόκριση μέσω της διατροφής και των αντιδιαβητικών φαρμάκων, καθώς η βελτίωση της υπεργλυκαιμίας μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη γαστρική κένωση.
Εντερική και Παρεντερική Διατροφή:
Για ασθενείς που δεν μπορούν να διατηρήσουν μια φυσιολογική διατροφή, χρησιμοποιείται νηστιδοστομία, ένας τροφοδοτικός σωλήνας ο οποίος παρακάμπτει το προσβεβλημένο στομάχι. Σε ασθενείς με φυσιολογική λειτουργία του λεπτού εντέρου, η νηστιδοστομία διατηρεί τη σωστή θρέψη, ανακουφίζει από τα συμπτώματα και μειώνει τη συχνότητα εισαγωγών στο νοσοκομείο από οξεία έξαρση των συμπτωμάτων.
Επιπλέον, η εντερική διατροφή μπορεί να βελτιώσει τον γλυκαιμικό έλεγχο σε διαβητικούς ασθενείς με επαναλαμβανόμενους εμετούς και με δυσκολία ελέγχου λήψης τροφής από το στόμα. Αυτή η διατροφική υποστήριξη μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματική σε ασθενείς με σημαντικό υποσιτισμό και να οδηγήσει σε αποκατάσταση θρέψης, σε βελτιωμένη ποιότητα ζωής και λιγότερες μεταβολικές ή τεχνικές επιπλοκές.
Σε ακραίες περιπτώσεις χρησιμοποιείται παρεντερική διατροφή, δηλαδή η χορήγηση θρεπτικών συστατικών ενδοφλεβίως, παρακάμπτοντας εντελώς το πεπτικό σύστημα και τις λειτουργίες του. Η εντερική σίτιση πρέπει πάντα να προτιμάται έναντι της παρεντερικής για ένα ευρύ φάσμα πρακτικών λόγων, όπως το κόστος, η πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών κ.α.
Γαστροπάρεση: Τι άλλο μπορεί να συμβάλλει στη διαχείριση της;
Εκτός από τις διατροφικές παρεμβάσεις για θεραπεία και την βελτίωση των συμπτωμάτων της γαστροπάρεσης, συστήνονται και άλλες εναλλακτικές προσεγγίσεις.
Διαχείρησης υπάρχουσας Πάθησης
Οι ασθενείς που έχουν συμπτώματα γαστροπάρεσης πρέπει αρχικά να ελέγχονται για την ύπαρξη συγκεκριμένης πάθησης, όπως είναι ό διαβήτης ή ο υποθυρεοειδισμός. Αν η αιτία της γαστροπάρεσης προκύπτει από κάποια πάθηση, τότε κρίνεται απαραίτητη η διαχείριση της, με σκοπό την μείωση των συμπτωμάτων. Συγκεκριμένα για τον διαβήτη, μελέτες δείχνουν πως ο καλύτερος γλυκαιμικός έλεγχος μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της γαστροπάρεσης και να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη γαστρική κένωση.
Άσκηση
Η άσκηση έχει φανεί πως αυξάνει την γαστρική κένωση σε υγιή άτομα. Επομένως ένα ήπιο περπάτημα μετά το φαγητό μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της γαστροπάρεσης.
Φαρμακευτική Αγωγή
Σε κάποιες περιπτώσεις είναι απαραίτητη η λήψη φαρμάκων που μειώνουν την ναυτία και τον εμετό που προκαλούνται από την γαστροπάρεση, αλλα και άλλων φαρμάκων που διεγείρουν τους μύς του στομάχου και διευκολύνουν την γαστρική κένωση.
Χειρουργική Επέμβαση
Η συγκεκριμένη προσέγγιση εφαρμόζεται σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στην φαρμακευτική αγωγή και που βιώνουν κακή θρέψη. Στόχος της χειρουργικής επέμβασης είναι η αποτελεσματικότερη γαστρική κένωση.
