Τι ονομάζεται Δυσαπορρόφηση;
Η γαστρεντερική οδός εμπλέκεται στην απορρόφηση θρεπτικών ουσιών όπως οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες, τα λιπαρά, οι βιταμίνες, τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία. Ο όρος δυσαπορρόφηση αναφέρεται στην μειωμένη απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών σε οποιοδήποτε σημείοαυτά απορροφώνται και ο όρος δυσπεψία αναφέρεται στην εξασθενημένη πέψη θρεπτικών ουσιών εντός του εντερικού αυλού.
Στον οργανισμό μας η πέψη και η απορρόφηση και είναι δύο αλληλοεξαρτώμενες διαδικασίες γι’αυτό και στην βιβλιογραφία ο όρος «δυσαπορρόφηση» αναφέρεται σε ευρύ φάσμα διαταραχών που επηρεάζει αυτήν την αλληλοεξάρτηση. Σύνδρομα δυσαπορρόφησης μπορούν να προκύψουν από δυσλειτουργία στο επίπεδο του λεπτού εντέρου, της χοληδόχου κύστης και του παγκρέατος.
Πιθανές Αιτίες
Μπορούν να διαταράξουν τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού είναι καταστροφή του εντερικού βλεννογόνου, μόλυνση, διαταραγμένη κινητικότητα του γαστρεντερικού σωλήνα, διαταραγμένη βακτηριακή χλωρίδα κ.ά. Οδηγώντας έτσι είτε σε ολική αδυναμία απορρόφησης θρεπτικών συστατικών ή είτε σε μεμονωμένα είδη.
Η μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών εντοπίζεται κυρίως κατά μήκος του λεπτού έντερου, καθώς το λεπτό έντερο παρέχει την σημαντικότερη επιφάνεια απορρόφησης. Βασικοί υποστηρικτές της πέψης και της απορρόφησης είναι η χοληδόχος κύστη, το πάγκρεας, τα αιμοφόρα και τα λεμφατικάαγγεία, καθένα από τα οποία έχουν άμεσες σχέσεις με το λεπτό έντερο.
Συμπτώματα
Τα κυριότερα συμπτώματα των συνδρόμων δυσαπορρόφησης αποτελούνται από κάποιον συνδυασμόδιάρροιας, στεατόρροιας, ακούσιας απώλειας βάρους, καθυστέρησης ανάπτυξης ή σκελετικών παραμορφώσεων (σε παιδιά) και σε πολλές περιπτώσεις αναιμία.
Βραχυπρόθεσμα, η δυσαπορρόφηση θα προκαλέσει γαστρεντερική δυσφορία λόγω της αδυναμίας πέψης ορισμένων τρόφιμων. Ωστόσο αν η δυσαπορρόφηση παραταθεί το σώμα θα αρχίσει να εμφανίζει σημάδια ανεπάρκειας σε θρεπτικά συστατικά που δεν μπορεί να απορροφήσει.
Λόγω των διαφόρων αιτιών των συνδρόμων δυσαπορρόφησης, η θεραπείακαι η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων εξαρτώνται από την αιτιολογία.
Τα Κυριότερα Σύνδρομα Δυσαπορρόφησης
Δυσαπορρόφηση λίπους
Αυτός είναι ο πιο κοινός τύπος δυσαπορρόφησης και προκύπτει από οποιαδήποτε δυσλειτουργία κατά την διαδικασίατης πέψης και της απορρόφησης των λιπαρών. Το αρχικό στάδιο της πέψης του λίπους πραγματοποιείται στο στομάχι, όπου η γαστρική λιπάση ξεκινά την διάσπαση των τριγλυκεριδίωνσε απλούστερα μόρια όμως το 85% της απορρόφησης ολοκληρώνεται στο λεπτό έντερο με την βοήθεια των παγκρεατικών ενζύμων και χολικών αλάτων.
Η απορρόφηση λίπους εμποδίζεται από καταστάσεις όπως η εξωκρινείς παγκρεατική ανεπάρκεια, οι διαταραχές των χολικών οξέων ή οι εντερικές ασθένειες (π.χ νόσος Chron, ελκώδης κολίτιδα κ.ά) . Η κυριότερη κλινικήεκδήλωση της δυσαπορρόφησης λίπους είναι η στεατόρροια. Χαρακτηριστικό της στεατόρροιας είναι τα λιπαρά και ιδιαίτερα δύσοσμα και ανοιχτόχρωμα κόπρανα. Επίσης ηδυσαπορρόφηση λίπους μπορεί να οδηγήσει στην έλλειψη των λιποδιαλυτών βιταμινών (Α, D, Ε και Κ) και στον υποσιτισμό.
Δυσαπορρόφηση Υδατανθράκων
Η πέψη και απορρόφηση υδατανθράκων συχνά αναφέρεται στο άμυλο, τη λακτόζη και τη σακχαρόζη. Η διάσπαση των υδατανθράκων της τροφής σε μονοσακχαρίτες είναι απαραίτητη για την επαρκή απορρόφηση. Η πέψη των υδατανθράκων ξεκινά με την αμυλάση που εκκρίνεται στο στόμα από τους σιελογόνους αδένες και ολοκληρώνεται στο λεπτό έντερο μετην παγκρεατική αμυλάση.
Οι εναπομείναντες υδατάνθρακες που δεν απορροφώνται κατευθύνονται στο παχύ έντεροόπου ζυμώνονται από τα βακτήρια. Τα συμπτώματα της υπερβολικής βακτηριακής ζύμωσης όταν υπάρχειδυσαπορρόφηση υδατανθράκων περιλαμβάνουν έντονο μετεωρισμό, φούσκωμα και αλλαγές στις κενώσεις. Η έλλειψη παγκρεατικής αμυλάσης, η έλλειψη λακτάσης, η μειωμένη εντερική επιφάνεια απορρόφησης (π.χ λόγω κοιλιοκάκης) οδηγούν σε δυσαπορρόφηση υδατανθράκων.
Η δυσανεξία στην λακτόζη αποτελεί έναν πολύ κοινό τύπο δυσανεξίας και συναντάται σε υψηλά ποσοστά παγκοσμίως. Στα άτομα με δυσανεξία στην λακτόζη δεν γίνεται καθόλου ή γίνεται σε πολύ μικρό βαθμό η διάσπαση της λακτόζης σε απλούστερα μόρια από τα οποία αποτελείται (την γλυκόζη &την γαλακτόζη) λόγω αδράνειας του ενζύμου λακτάσηπου είναι υπεύθυνο για αυτήν την διαδικασία με αποτελέσματα την δυσαπορρόφηση αυτών των σακχάρων.
Αν η δυσανεξία στην λακτόζη δεν διορθωθεί μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια και έλλειψη ασβεστίου,καθώς αποκλείονται τα γαλακτοκομικά από την διατροφή αυτών των ατόμων λόγω των συμπτωμάτων που προκαλούν, ειδικά σε άτομα τα οποία δεν καταναλώνουν άλλες πηγές ασβεστίου όπως είναι τα τυριά.
Δυσαπορρόφηση Βιταμινών, Ιχνοστοιχείων και Μετάλλων
Στο έντερο εντοπίζονται διάφοροι μηχανισμοί μεταφοράς βιταμινών, ιχνοστοιχείων και μετάλλων από τον εντερικό αυλό στην κυκλοφορία οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την απορρόφηση τους. Οποιαδήποτε δυσλειτουργία σε αυτήν την μεταφορά οδηγεί σε δυσαπορρόφηση των παραπάνω θρεπτικών συστατικών.
Οι ελλείψεις που παρουσιάζονται συνήθως είναι ελλείψεις σε βιταμίνη Β12, σίδηρο,ασβέστιο, φυλλικό οξύ, βιταμίνη D, μαγνήσιο, καροτενοειδή, θειαμίνη, χαλκό, σελήνιο και άλλα. Οι επιπτώσεις της δυσαπορρόφησης αυτών των συστατικών εξαρτάται από το ποιο στοιχείοείναι σε έλλειψη και τον βαθμό της δυσαπορρόφησης που υπάρχει.
Κάποιες παραδείγματα αιτιολογικών παραγόντων που οδηγούν σε δυσαπορρόφηση βιταμινών, ιχνοστοιχείων και μετάλλωνείναι: η δυσαπορρόφηση λίπους γιατί τα λιπαρά οξεά δεσμεύουν το ασβέστιο και το μαγνήσιο, η χαμένη εντερική επιφάνειας λόγω κάποιου χειρουργείο, μειωμένη λειτουργικότητα του στομάχου (ανεπάρκεια Β12)κ.ά.
Τα βασικά Θρεπτικά Συστατικά που πρέπει να λαμβάνετε
Τα σύνδρομα δυσαπορρόφησης οδηγούν σε μια πληθώρα ανεπαρκειών στον οργανισμό που πρέπει άμεσα να εντοπιστούν και να διορθωθούν. Η αξιολόγηση ενός συνδρόμου δυσαπορρόφησης ξεκινά από ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και φυσική εξέταση.
Τα συμπτώματα μπορεί να είναι γενικά όπως διάρροια, ακούσια απώλεια βάρους παρά την φυσιολογική πρόσληψη ενέργειας, κακή επούλωση πληγώνή πιο ειδικά συμπτώματα όπως η στεατόροια όπου παρουσιάζονται λιπαρά, ανοιχτό χρωμα και δύσοσμα κόπρανα.
Ανάλογα με τα ευρήματα του ιστορικού και της φυσικής εξέτασης πραγματοποιούνται και οι ανάλογες εξετάσεις για την διάγνωση. Είναι απαραίτητες οι εργαστηριακές εξετάσεις συμπεριλαμβανομένων των τιμών αλβουμίνης, μαγνησίου, φωσφόρου, ψευδαργύρου, βιταμινών (π.χB12, φυλλικού, βιταμίνης D)σιδήρου και φεριττίνης.
Το τεστ κοπράνων είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος για την ανίχνευση της δυσαπορρόφησης λίπους ενώ το τεστ αναπνοής χρησιμοποιείται για το εντοπισμό της δυπαρρόφησης υδατανθράκων όπως στα άτομα με δυσανεξία στην λακτόζη. Πιο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως βιοψίες εντέρου, κολονοσκόπηση κ.ά. προτείνονται για πιο συγκεκριμένες νόσους όπως νόσο Chron, κοιλιοκάκη κ.ά.
Ανάλογα λοιπόν με τα αποτελέσματα τον εξετάσεων και τα θρεπτικά συστατικά τα οποία δεν απορροφώνται, σχεδιάζεται μια πιο στοχευμένηδιόρθωση των ανεπαρκειών πάντα σύμφωνα με την καθοδήγηση του γιατρού.
Η θεραπεία στα σύνδρομα δυσαπορρόφησης στοχεύει στην διόρθωση των ανεπαρκειών, στην θεραπεία της υποκείμενηςπαθολογικής αιτίας που οδηγεί σε δυσαπορρόφηση και στην θεραπεία των συμπτωμάτων όπως η διάρροια. Η θεραπεία της παθολογικής αιτίας είναι η βασική προϋπόθεση για την θεραπεία των συνδρόμων δυσαπορρόφησης.
Οι στρατηγικές αντιμετώπισης αφορούν τόσο τηντροποποίηση της διατροφής, τον αποκλεισμό τρόφιμων αλλά και την συμπληρωματική χορήγηση θρεπτικών συστατικών.
Πότε χρειάζονται τα συμπληρώματα διατροφής;
Tα συμπληρώματα διατροφής αποτελούν ένα πολύ σημαντικό μέρος της θεραπείας των συνδρόμων δυσαπορρόφησης καθώς τις περισσότερες φορές ειδικότερα όταν η δυσαπορρόφηση είναι παρατεταμένη οι ανεπάρκειες των θρεπτικών συστατικών δεν μπορούν να διορθωθούν διατροφικά.
Επομένως συνίσταται ανάλογα με τα ευρήματα των εξετάσεων η συμπληρωματική χορήγηση βιταμινών, ιχνοστοιχείων και μετάλλων τα οποία υπάρχουν είτε σε μορφή χαπιών/δισκίων, είτε για ενδοφλέβια χορήγηση (π.χ σίδηρος), είτε ενέσιμα (π.χB12) αν κριθεί απαραίτητο.
Για παράδειγμα άτομα με δυσαπορρόφηση λίπους και στεατόρροια μπορεί να εμφανίσουν έλλειψη σε λιποδιαλυτές βιταμίνες όπως A,D,E,Kκαι αλλά ασβεστίου μαγνησίου λόγω της αυξημένης αποβολής τους με τα κόπρανα.
Αντίστοιχα η δυσαπορρόφηση της βιταμίνης B12 είναι αρκετά συχνή τόσο στον γενικό πληθυσμό όσο και στους ηλικιωμένους λόγω διαφόρων αιτιών. Συγκεκριμέναστα άτομα τα που έχουν υποβληθεί σε βαριατρικό χειρουργείο συνίσταται η τακτική παρακολούθηση των επιπέδων της Β12 και συνήθως η συμπληρωματική χορήγηση.
Η θεραπεία για την δυσανεξία στη λακτόζη, ανεξάρτητα από την αιτία, δεν περιλαμβάνει πλέον τον αποκλεισμό των γαλακτοκομικών προϊόντων από την διατροφή αλλά την κατανάλωση γαλακτοκομικών ελεύθερων λακτόζης και κίτρινων τυριών στα οποία η λακτόζη έχει καταναλωθεί κατά την ζύμωση τους.
Μια επιπλέον επιλογή είναι η χορήγηση λακτάσης εξωγενώς, μέσω συμπληρωμάτων λακτάσηςείτε σε μορφή κάψουλας είτε χαπιού ή σε υγρή μορφή, όταν πρόκειται να καταναλωθεί κάποιο γεύμα που περιέχει λακτόζη.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα κλινικών δοκιμών η χορήγηση συμπληρωμάτων λακτάσης μείωσε κατά 40% την παραγωγή υδρογόνου υποδηλώντας έτσι ότι παρέμεινε κάποιου βαθμού δυσαπορρόφηση, ωστόσο βελτιώθηκαν τα συμπτώματα στους περισσότερους ασθενείς. Επίσης μπορεί να χρειαστεί ένα πλάνο συμπληρωματικής χορήγησης ασβεστίου σε περίπτωση ανεπάρκειας.
Επιπλέον το επιστημονικό ενδιαφέρον έχει στραφεί και στην συμπληρωματική χορήγηση πρεβιοτικών και προβιοτικών καθώς ρυθμίζουν ευεργετικά το μικροβίωμα του εντέρου, το οποίο συνδέεται με καλύτερη υγεία του γαστρεντερικού συστήματος.
Αναφορικά με την απορρόφηση θρεπτικών συστατικώνφαίνεται πως η συμπληρωματική χορήγηση πρεβιοτικών και προβιοτικών βελτιώνει την απορρόφηση μικροθρεπτικών σε διάφορες κλινικές μελέτες.
Συγκεκριμένασε παιδιά, μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και ηλικιωμένους ασθενείς, η συμπλήρωση προβιοτικών βελτίωσε τη συγκέντρωση ασβεστίου στον ορό γεγονός που υποδηλώνει βελτιωμένη απορρόφηση εντός του εντερικού αυλού, πιθανώς λόγω των λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου (SCFA) που επηρεάζουν το pH του παχέος εντέρου και ενισχύουν τη διαλυτότητα του ασβεστίου.
Αντίστοιχα αποτελέσματα φάνηκαν και με την συμπληρωματική χορήγηση πρεβιοτικών καθώς αυξήθηκε η απορρόφηση ασβεστίου σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και έφηβα κορίτσια. Επιπλέον, η συμπληρωματική χορήγηση προβιοτικών συνδέεται με βελτίωση των διαρροιών και βελτίωση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με σύνδρομοευερέθιστου εντέρου.
Ωστόσο υπάρχει δυσκολία στην διατύπωση συγκεκριμένων συστάσεων για το κοινόσχετικά με αυτά τα συμπληρώματα διατροφής καθώς υπάρχει σημαντική ετερογένεια μεταξύ των στελεχών, των δόσεων και της διάρκειας της θεραπείας καθώς και ανησυχίες για το πόσο ασφαλείς είναι η χορήγηση ζώντων οργανισμών.
Παρόλο που τα πρεβιοτικά και προβιοτικά αποτελούν μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία σε κάποιες γαστρεντερικές διαταραχές χρειάζονται περισσότερα επιστημονικά δεδομένα για την δημιουργία συγκεκριμένων συστάσεων.
Συμπεράσματα
Παρόλο που τα σύνδρομα δυσαπορρόφησης δεν είναι απειλητικά για την ζωή,η διάρκεια και η σοβαρότητα ορισμένων συνδρόμων μπορεί να επιφέρει πολύ σοβαρές συνέπειες όπως υποσιτισμό, διαταραχές ηλεκτρολυτών λόγω παρατεταμένης διάρροιας ακόμα και διάτρηση του εντέρου.
Είναι λοιπόν απαραίτητη η επικοινωνία του ασθενή με τον γιατρό για τον σχεδιασμό εξατομικευμένου πλάνου αντιμετώπισης του εκάστοτε συνδρόμου δυσαπορρόφησηςμε την βοήθεια των συμπληρωμάτων.
