Μπορεί ένα “vegan burger” να λέγεται πια burger; Η απάντηση, μετά την πρόσφατη απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου, δεν είναι τόσο απλή…
Στις 8 Οκτωβρίου 2025, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου σχετικά με τα φυτικά προϊόντα και τις αντίστοιχες ονομασίες τους αφού ψήφισε πρόταση που περιορίζει τη χρήση όρων όπως «μπριζόλα», «μπιφτέκι», «λουκάνικο», «burger» και «φιλέτο» αποκλειστικά σε προϊόντα ζωικής προέλευσης. Η απόφαση εγκρίθηκε με 355 ψήφους υπέρ της πρότασης και 247 κατά, ανοίγοντας τον δρόμο για τριμερείς διαπραγματεύσεις μεταξύ Κοινοβουλίου, Επιτροπής και Συμβουλίου της ΕΕ.
Διαβάστε επίσης: Φυτικά Εναλλακτικά Κρέατος: όσα πρέπει να ξέρεις!
Το Νομικό Πλαίσιο στην ΕΕ;
Τι ίσχυε μέχρι τώρα
Το 2020, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέρριψε πρόταση περιορισμού της χρήσης ονομάτων κρέατος για φυτικά προϊόντα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το Δικαστήριο της ΕΕ (ECJ) αποφάσισε ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να απαγορεύσουν τη χρήση αυτών των ονομάτων χωρίς να υπάρχουν νομικοί ορισμοί για όρους όπως «burger» ή «sausage». Η απόφαση αυτή επαναλαμβάνει ότι η τρέχουσα νομοθεσία είναι επαρκής για να προστατεύει και να ενημερώνει τους καταναλωτές.
Η θέση της Ευρωπαικής Ένωσης
Η Ε.Ε δίνει έμφαση στην προστασία του καταναλωτή με σαφή σήμανση και ενημέρωσης, αντί για απαγορεύσεις που ενδέχεται να περιορίσουν την καινοτομία και να δημιουργήσουν σύγχυση στην αγορά.
Γιατί Προωθείται η Ρύθμιση;
Οι υποστηρικτές της τροπολογίας, κυρίως αγροτικές ενώσεις και οργανώσεις κτηνοτρόφων, υποστηρίζουν ότι η χρήση ονομάτων που συνδέονται με προϊόντα ζωικής προέλευσης σε φυτικά προϊόντα μπορεί να παραπλανήσει τους καταναλωτές. Η Céline Imart, Γαλλίδα Ευρωβουλευτής και εισηγήτρια της πρότασης, τονίζει ότι το μέτρο προστατεύει τους αγρότες, την πολιτιστική κληρονομιά και διασφαλίζει τη διαφάνεια στις ετικέτες των τροφίμων. Το μέτρο ευθυγραμμίζει τους κανόνες των φυτικών προϊόντων με εκείνους που ήδη ισχύουν για τα γαλακτοκομικά: όροι όπως «γάλα» ή «τυρί» επιτρέπονται μόνο για προϊόντα ζωικής προέλευσης.
Οι νέοι περιορισμοί της Επιτροπής
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε παράλληλα νέα πρόταση που περιορίζει τη χρήση 29 όρων που συνδέονται με το κρέας, από «μοσχάρι» και «κοτόπουλο» έως «μπέικον» και «παϊδάκια», για τις φυτικές εναλλακτικές. Σύμφωνα με την Επιτροπή όλα αυτά έχουν ως στόχο την διαφάνεια προς τους καταναλωτές και την προστασία τους από παραπλανητικές ετικέτες και ονομασίες. Επίσης, η προστασία της πολιτιστικής και ιστορικής αξίας των προϊόντων ζωικής προέλευσης είναι κάτι σημαντικό που θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν.
Αντιδράσεις και Πολιτική Διάσταση
Η ρύθμιση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις.
Οι επικριτές της Απαγόρευσης:
- Μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, προειδοποιούν ότι η απαγόρευση θα προκαλέσει σύγχυση και θα πλήξει την ανάπτυξη της αγοράς φυτικών προϊόντων, ιδιαίτερα στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη αγορά vegan προϊόντων στην ΕΕ.
- Ορισμένοι χαρακτηρίζουν το μέτρο γραφειοκρατικό και οπισθοδρομικό, καθώς περιορίζει την καινοτομία και αποσπά την προσοχή από κρίσιμα ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή και η επισιτιστική ασφάλεια.
Οι υποστηρικτές των φυτικών προϊόντων
Οι οργανώσεις για τα φυτικά προϊόντα (ProVeg International, European Vegetarian Union, Vegan Life NGO) υποστηρίζουν ότι οι καταναλωτές ήδη γνωρίζουν τι αγοράζουν, ενώ παραδοσιακές ονομασίες όπως «veggie burger» ή «tofu sausage» δεν δημιουργούν παραπλάνηση.
Μελέτες της BEUC δείχνουν ότι έως και 80% των Ευρωπαίων καταναλωτών κατανοεί τη φύση των φυτικών προϊόντων, αρκεί να υπάρχει σαφής σήμανση.
Οικονομική και Κοινωνική Διάσταση
Η αγορά φυτικών προϊόντων στην Ευρώπη αναπτύσσεται με ρυθμό άνω του 20% ετησίως, φτάνοντας τα 2,14 δισ. δολάρια το 2023. Η απαγόρευση όρων που οι καταναλωτές ήδη κατανοούν μπορεί να έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες, ειδικά για νεοφυείς επιχειρήσεις και εταιρείες που επενδύουν στη βιώσιμη διατροφή. Παράλληλα, οι ενώσεις κτηνοτρόφων χαιρετίζουν την απόφαση καθώς προάγει τη διαφάνεια, προστατεύει τη βιομηχανία κρέατος και ενισχύει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών.
Η κοινωνική διάσταση είναι επίσης αξιοσημείωτη αφού οι καταναλωτές διχάζονται ανάμεσα σε δύο αντιλήψεις. Όσοι υποστηρίζουν την απαγόρευση θεωρούν ότι οι φυτικές ονομασίες υπονομεύουν την πολιτιστική παράδοση, ενώ όσοι την αντιτίθενται πιστεύουν ότι η σαφής επισήμανση αρκεί και ότι οι καταναλωτές είναι ενημερωμένοι για τις επιλογές τους. Στην Ελλάδα, περίπου το 18% των καταναλωτών επιλέγει τακτικά φυτικά προϊόντα, γεγονός που δείχνει ότι η συζήτηση αφορά και την ελληνική αγορά.
Καταναλωτές και Κατανόηση Ονομάτων
Έρευνες καταναλωτικών οργανώσεων επιβεβαιώνουν ότι η πλειονότητα των Ευρωπαίων καταναλωτών κατανοεί τη διαφορά ανάμεσα σε φυτικά και ζωικά προϊόντα.
Σύμφωνα με έρευνα της BEUC το 2020:
- Το 70% των καταναλωτών δεν έχουν πρόβλημα με ονομασίες όπως «veggie burger» ή «vegan sausages», εφόσον φέρουν σαφή σήμανση ότι είναι vegetarian ή vegan.
- Το 42% υποστηρίζει ότι οι ονομασίες αυτές θα πρέπει να επιτρέπονται με προϋπόθεση σαφούς ένδειξης φυτικής προέλευσης.
- Το 26% δεν βλέπει κανένα πρόβλημα στη χρήση τους.
Γιατί οι ονομασίες βοηθούν;
Η χρήση ονομασιών που συνδέονται με προϊόντα ζωικής προέλευσης έχει πρακτικό όφελος αφού βοηθάει τους καταναλωτές να εντάξουν τα φυτικά προϊόντα στη διατροφή τους και να κατανοήσουν πώς μπορούν να ενταχθούν σε ένα γεύμα.
Διεθνείς Τάσεις και Παραδείγματα
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η τάση προς φυτικά υποκατάστατα κρέατος αυξάνεται συνεχώς.
Πως κινείται η Ευρώπη:
- Στη Σουηδία, η κατανάλωση φυτικών προϊόντων έχει διπλασιαστεί τα τελευταία δέκα χρόνια
- Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πρωτοπόρες αγορές στην Ευρώπη, με τις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ να διαθέτουν ολοκληρωμένα τμήματα φυτικών προϊόντων.
- Στη Γαλλία, οι ενώσεις κτηνοτρόφων πιέζουν για αυστηρότερες ρυθμίσεις, κάτι που αντικατοπτρίζεται στην πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Οι διεθνείς πρακτικές δείχνουν ότι η σαφής σήμανση και η διαθεσιμότητα εναλλακτικών είναι πιο αποτελεσματικές στην ενημέρωση των καταναλωτών από την απαγόρευση όρων. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, προϊόντα όπως «vegan sausages» και «plant-based burgers» χρησιμοποιούνται ευρέως χωρίς να προκαλείται παραπλάνηση, λόγω της υποχρεωτικής σήμανσης και του ευρέος καταναλωτικού εκπαιδευτικού πλαισίου.
Ποιες ονομασίες επιτρέπονται και ποιες όχι
Η ονοματολογία των φυτικών υποκατάστατων αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για την κατανόηση και την αποδοχή τους από τους καταναλωτές. Υπάρχουν ορισμένες ονομασίες που μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, υπό την προϋπόθεση ότι συνοδεύονται από σαφή ένδειξη φυτικής προέλευσης όπως τα «veggie» ή «vegan burger», «sausage», «nuggets» και «fillet». Για παράδειγμα, προϊόντα όπως «Vegan burger», «Veggie sausage» ή «Plant-based nuggets» είναι αποδεκτά, αρκεί να αναγράφεται καθαρά ότι πρόκειται για φυτικό προϊόν.
Ονομασίες που χρειάζονται προσοχή
Υπάρχουν, ωστόσο, ονομασίες που απαιτούν προσοχή, όπως «steak», «chop», «wings» και «chicken». Οι όροι αυτοί αποφεύγονται ή πρέπει να συνοδεύονται από σαφείς λέξεις που υποδεικνύουν φυτική προέλευση, όπως για παράδειγμα «Plant-based steak».
Γαλακτοκομικά προϊόντα
Στον τομέα των γαλακτοκομικών, οι όροι «milk», «cheese» και «yogurt» δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται χωρίς διευκρίνιση, καθώς παραπέμπουν σε προϊόντα ζωικής προέλευσης. Για παράδειγμα, επιτρέπεται η χρήση όρων όπως «Αμυγδαλόγαλα», «Σογιόγαλα» ή «Φυτικό γιαούρτι», όπου γίνεται σαφές ότι πρόκειται για φυτικό προϊόν.
Σήμανση και διαφάνεια
Γενικοί κανόνες για τη σήμανση των φυτικών υποκατάστατων προβλέπουν ότι :
- πρέπει να υπάρχει υποχρεωτικά σαφής επισήμανση
- απαγορεύεται η παραπλάνηση των καταναλωτών μέσω εικόνων, κειμένων ή διαφημίσεων
- οι καταναλωτές πρέπει να ενημερώνονται για τα συστατικά, τη διατροφική αξία και την αειφορία των προϊόντων.
Παράδοση, καινοτομία και βιωσιμότητα
Η υπόθεση των «veggie burgers» αναδεικνύει ένα ευρύτερο ερώτημα και δεν είναι άλλο από την μελλοντική ισορροπία μεταξύ παράδοσης, καινοτομίας και διατροφικής βιωσιμότητας στην Ευρώπη. Η σαφής επισήμανση είναι πιο σημαντική από την απαγόρευση ονομάτων, ενώ η πραγματική πρόκληση για την ΕΕ και τις εταιρείες τροφίμων είναι να εξοπλίσουν τους καταναλωτές με τα εργαλεία και τις πληροφορίες που χρειάζονται για να κάνουν ενημερωμένες και βιώσιμες διατροφικές επιλογές τροφίμων.
Συμπέρασμα
Η συζήτηση δεν αφορά μόνο τα φυτικά υποκατάστατα κρέατος, αλλά τον τρόπο που η Ευρώπη προσεγγίζει τη διατροφή, την καινοτομία και τη νομοθετική εποπτεία σε μια εποχή που οι καταναλωτικές προτιμήσεις αλλάζουν με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Οι αποφάσεις που θα ληφθούν θα επηρεάσουν τόσο την αγορά όσο και τις καταναλωτικές συνήθειες των πολιτών στο άμεσο και έμμεσο μέλλον. Η εξέλιξη της αγοράς φυτικών προϊόντων, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και η σωστή ενημέρωση των καταναλωτών παραμένουν κρίσιμα ζητήματα που θα καθορίσουν την κατεύθυνση της διατροφικής πολιτικής στην ΕΕ.
