Η σημασία της Θερμορύθμισης και ο Ρόλος της Διατροφής
Η θερμορύθμιση είναι ο βιολογικός μηχανισμός του σώματος που του επιτρέπει να διατηρεί τη βασική εσωτερική του θερμοκρασία. Το σύστημα θερμορύθμισης περιλαμβάνει τον υποθάλαμο στον εγκέφαλο, τους ιδρωτοποιούς αδένες, το δέρμα και το κυκλοφορικό σύστημα. Είναι μία από τις πιο βασικές και σημαντικές διεργασίες του οργανισμού και αν δεν μπορεί να ρυθμιστεί σωστά η θερμοκρασία του σώματος, μπορεί να επηρεαστούν πολλά σημαντικά όργανα και λειτουργίες, όπως:
-
Η καρδιά
-
Το κυκλοφορικό σύστημα
-
Το γαστρεντερικό σύστημα
-
Οι πνεύμονες
-
Τα νεφρά
-
Το ήπαρ
-
Ο εγκέφαλος
Ακραίες συνθήκες μπορεί να οδηγήσουν σε υπερθερμία (υπερβολική αύξηση θερμοκρασίας) ή υποθερμία (πτώση της θερμοκρασίας κάτω από ασφαλή επίπεδα), κάτι που μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή.
Τι είναι η Θερμορύθμιση και πώς λειτουργεί ;
Το σώμα χρησιμοποιεί κάποιους μηχανισμούς για να διασφαλίσει ότι η θερμορύθμιση το κρατά στη βέλτιστη θερμοκρασία. Οι τρεις κύριες διαδικασίες είναι:
-
Αποκρινόμενες αντιδράσεις (Efferent Responses): Συμπεριφορές που χρησιμοποιούμε για να ρυθμίσουμε τη θερμοκρασία μας, όπως το να φοράμε παλτό όταν κάνει κρύο ή να στεκόμαστε στη σκιά όταν κάνει ζέστη.
-
Αισθητηριακή λήψη (Afferent Sensing): Ένα σύστημα υποδοχέων θερμοκρασίας στο σώμα, που ανιχνεύουν αν η βασική θερμοκρασία είναι πολύ υψηλή ή χαμηλή και μεταφέρουν την πληροφορία στον υποθάλαμο.
-
Κεντρικός έλεγχος: Ο υποθάλαμος δρα ως κέντρο ελέγχου και στέλνει ορμόνες στο σώμα για να ρυθμίσει τη θερμοκρασία και να διατηρηθεί το ιδανικό επίπεδο.
Μόλις γίνουν αντιληπτά τα σχετικά σήματα, το σώμα μπορεί να αντιδράσει με διάφορους τρόπους:
-
Εφίδρωση: Αντίδραση σε υπερθέρμανση· βοηθά στη μείωση της θερμοκρασίας του δέρματος και στη μείωση της σωματικής θερμότητας.
-
Ρίγος: Αντίδραση σε χαμηλές θερμοκρασίες· οι μυϊκές συσπάσεις κατά το ρίγος παράγουν θερμότητα.
-
Αλλαγές στον μεταβολισμό: Σε υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να μειωθεί ο μεταβολισμός· σε ψύχος μπορεί να αυξηθεί.
-
Διαστολή ή σύσπαση αιμοφόρων αγγείων:
-
Αγγειοδιαστολή: Όταν κάνει ζέστη, τα αιμοφόρα αγγεία διαστέλλονται ώστε να περνά περισσότερο αίμα στο δέρμα και να απελευθερώνεται θερμότητα.
-
Αγγειοσυστολή: Όταν κάνει κρύο, τα αιμοφόρα αγγεία συσπώνται για να περιοριστεί η ροή αίματος στο δέρμα και να διατηρηθεί η εσωτερική θερμοκρασία.
-
Τροφές που επιβαρύνουν τη Θερμορύθμιση και γιατί
Σε ζεστό καιρό (αυξάνουν τη θερμοκρασία ή προκαλούν αφυδάτωση):
1.Καυτερά φαγητά (τσίλι, καυτερές σάλτσες):
Αν και προκαλούν εφίδρωση (άρα κάποια ψύξη), αυξάνουν προσωρινά τη θερμοκρασία του σώματος και μπορεί να οδηγήσουν σε αφυδάτωση.
2.Τηγανητά και λιπαρά τρόφιμα:
Καθυστερούν την πέψη και αυξάνουν τον μεταβολικό ρυθμό για μεγάλο χρονικό διάστημα, ανεβάζοντας τη θερμότητα στο σώμα.
3.Αλκοόλ:
Επεμβαίνει στη λειτουργία του υποθαλάμου και προκαλεί αγγειοδιαστολή (αίσθηση ζέστης), αλλά στην πραγματικότητα μειώνει την ικανότητα του σώματος να ρυθμίσει τη θερμοκρασία του και ενισχύει την αφυδάτωση.
4.Καφεΐνη σε υπερβολική δόση (καφές, ενεργειακά ποτά):
Έχει διουρητική δράση, που μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση και απορρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος.
Σε κρύο καιρό (δυσκολεύουν τη διατήρηση της θερμότητας):
1.Τροφές με πολλή ζάχαρη (αναψυκτικά, γλυκά):
Προκαλούν απότομες αυξομειώσεις στη γλυκόζη και δεν παρέχουν σταθερή "ενέργεια" που να βοηθά στη θερμογένεση.
2.Αλκοόλ (ξανά):
Δίνει ψευδή αίσθηση ζέστης, αλλά στην πραγματικότητα οδηγεί σε απώλεια θερμότητας μέσω της αγγειοδιαστολής.
3.Ωμά και πολύ κρύα τρόφιμα (παγωτά, smoothies):
Μπορούν να μειώσουν προσωρινά τη θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος, ειδικά όταν ο καιρός είναι ήδη ψυχρός.
4.Δίαιτες πολύ χαμηλές σε θερμίδες:
Όταν δεν δίνεις στον οργανισμό αρκετά "καύσιμα", μειώνεται ο βασικός μεταβολισμός και η παραγωγή θερμότητας, κάτι επικίνδυνο σε χαμηλές θερμοκρασίες.
Παράγοντες που επηρεάζουν τη Θερμορύθμιση
Μερικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη θερμορύθμιση είναι:
-
Έκθεση σε ακραίες συνθήκες
-
Λοιμώξεις και ασθένειες
-
Ηλικία (ειδικά βρέφη και ηλικιωμένοι)
-
Φαρμακευτική αγωγή
-
Κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών
-
Διαταραχές του ενδοκρινικού ή του κεντρικού νευρικού συστήματος
Τροφές και Συστατικά που βοηθούν στη Σωστή Θερμορύθμιση
Το φαγητό είναι το καύσιμο του σώματος και μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση ή την αλλαγή της θερμοκρασίας του. Ορισμένα τρόφιμα είναι γνωστά για τις θερμογενετικές τους ιδιότητες, όπως το τζίντζερ.
Σε κρύο καιρό:
-
Καφές και τσάι: Περιέχουν καφεΐνη, που αυξάνει τον μεταβολισμό και μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της θερμοκρασίας. Το τσάι έχει λιγότερη καφεΐνη, αλλά το τσάι με τζίντζερ είναι εξαιρετικό λόγω των θερμαντικών και πεπτικών του ιδιοτήτων.
-
Ψητά λαχανικά: Η γλυκοπατάτα, η κολοκύθα και το κουνουπίδι είναι πλούσια σε φυτικές ίνες και βιταμίνες (A, C, κάλιο), και χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να χωνευτούν, προκαλώντας αίσθηση ζεστασιάς.
-
Τροφές πλούσιες σε σίδηρο: Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη μεταφορά οξυγόνου. Η έλλειψή του μπορεί να προκαλέσει αναιμία, με συμπτώματα όπως κρύα χέρια και πόδια. Το κόκκινο κρέας, τα πουλερικά και τα αυγά περιέχουν αιμικό σίδηρο, που απορροφάται εύκολα. Οι φυτοφάγοι μπορούν να καταναλώνουν σίδηρο από φυτικές πηγές, αλλά πρέπει να προσέχουν αναστολείς απορρόφησης όπως οι φυτικές ίνες σε ξηρούς καρπούς, πράσινα φυλλώδη λαχανικά και δημητριακά.
-
Μπανάνα: Είναι πηγή βιταμινών του συμπλέγματος Β και μαγνησίου, που υποστηρίζουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς και των επινεφριδίων, τα οποία βοηθούν στη ρύθμιση της θερμοκρασίας.
-
Νερό: Η επαρκής ενυδάτωση βοηθά στη διατήρηση της βασικής θερμοκρασίας του σώματος, ακόμα και τον χειμώνα όπου συχνά δεν αισθανόμαστε δίψα.
Σε ζεστό καιρό:
-
Τρόφιμα πλούσια σε νερό: Το καρπούζι, το αγγούρι και η ντομάτα είναι εξαιρετικές επιλογές με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό.
-
Μέντα: Περιέχει μενθόλη, που ενεργοποιεί υποδοχείς κρύου στο σώμα και δίνει αίσθηση δροσιάς.
-
Τρόφιμα με μαγνήσιο: Το μαγνήσιο έχει καταπραϋντική δράση στον εγκέφαλο και υποστηρίζει τους μύες — και τα δύο παίζουν ρόλο στη θερμορρύθμιση.
-
Ηλεκτρολύτες: Αν και δεν σχετίζονται άμεσα με τη ρύθμιση της θερμοκρασίας, είναι σημαντικοί το καλοκαίρι όταν ιδρώνουμε. Ποτά με ηλεκτρολύτες περιέχουν κάλιο και νάτριο που βοηθούν στη λειτουργία των κυττάρων.
Συμβουλές για Υγιεινή Διατροφή που προστατεύει από τη Ζέστη
Η κατανάλωση 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών μαζί τη μέρα, η συμπληρωματική λήψη ηλεκτρολύτων όταν αυτό απαιτείται ειδικά σε μέρες καύσωνα πολλώ δε μάλλον όταν υπάρχει και άσκηση αναμένεται να δράσουν ευεργετικά. Παράλληλα η επαρκής ενυδάτωση με βάση τις εκάστοτε ανάγκες είναι απαραίτητη. Επιπλέον είναι σημαντικό να έχουμε υπ΄όψιν ορισμένα ακόμα στοιχεία :
-
Άσκηση ανάλογη με τις καιρικές συνθήκες
-
Ενδυμασία κατάλληλη για το περιβάλλον
-
Κατάλληλη προετοιμασία όταν πρόκειται να μείνετε εκτός σπιτιού
Συμπέρασμα: Διατροφή και θερμορύθμιση για καλύτερη ευεξία το καλοκαίρι
Ανακεφαλαιώνοντας, το καλοκαίρι η διατροφή μπορεί να ενσαρκώσει έναν καταλυτικό ρόλο στη διατήρηση της φυσιολογικής θερμοκρασίας του σώματος, προφυλάσσοντας από δυσάρεστες διακυμάνσεις και αφήνοντάς μας ουσιαστικά ανεπηρέαστους αν ακολουθήσουμε τα προαναφερθέντα. Ο κατάλληλος ρουχισμός, η ενυδάτωση η ποικιλία φρούτων και λαχανικών και η αδιάλειπτη παρουσία τους στη διατροφή μας είναι σημεία-κλειδιά σε αυτόν το στόχο.
