Πώς επηρεάζει η Κλιματική αλλαγή την ποιότητα των Τροφίμων μας

Ολοένα και συχνότερα ερχόμαστε αντιμέτωποι με ακραία καιρικά φαινόμενα, που κατά το παρελθόν δεν συνέβαιναν με τέτοια συχνότητα και ένταση. Έχουμε αναλογιστεί πόσο μπορεί να μας κοστίσει όλο αυτό, τόσο οικονομικά όσο και υγειονομικά;

Υπάρχει μία αμφίδρομη σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της ποιότητας τροφίμων. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ποιότητα τροφίμων στο πιάτο μας,  όσο και η ποιότητα τροφίμων επηρεάζει και επιβαρύνει το περιβάλλον.Η επίπτωση στο πιάτο μας περιλαμβάνει την μείωση της θρεπτικής αξίας, την αλλαγή στην ποιότητα και την γεύση, την  αύξηση τοξινών και μολυσματικών παραγόντων πράγμα που εγκυμονεί κινδύνους ακόμη και για την δημόσια υγεία.

Οι Κύριες Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στη Γεωργία

Η κλιματική αλλαγή απειλεί την γεωργία παγκοσμίως, επηρεάζοντας την παραγωγικότητα, την ποιότητα των καλλιεργειών και τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Οι κύριες επιπτώσεις περιλαμβάνουν:

• Ακραία καιρικά φαινόμενα και μείωση παραγωγικότητας (ξηρασία, πλημμύρες, καύσωνες)

• Αλλαγές στη θρεπτική αξία ποιότητα των καλλιεργειών λόγω αύξησης του CO₂

• Διαταραχή των καλλιεργητικών περιόδων, λόγω μεταβολής των εποχών αλλάζει ο χρόνο φύτευσης και συγκομιδής μειώνοντας τη σταθερότητα της παραγωγής

• Αύξηση παρασίτων και ασθενειών, η άνοδος της θερμοκρασίας και της υγρασίας ευνοεί την ανάπτυξη εντόμων και φυτοπαθολογικών ασθενειών, αυξάνοντας την ανάγκη για φυτοφάρμακα

• Υποβάθμιση του εδάφους και απώλεια γονιμότητας, λόγω διάβρωσης ή ξηρασίας του εδάφους από τα έντονα καιρικά φαινόμενα μειώνουν τη δυνατότητα καλλιέργειας

• Μείωση της διαθεσιμότητας νερού για άρδευση

• Μεταβολές στις ζωικές παραγωγές, η μειωμένη διαθεσιμότητα τροφής αυξάνει το κόστος εκτροφής αλλά και την παραγωγικότητα

• Οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις

Η Σχέση Θερμοκρασίας και Διατροφικής Αξίας των Τροφίμων

Η άνοδος της θερμοκρασίας μειώνει τη θρεπτική αξία των τροφίμων, επηρεάζοντας τη σύνθεση και την ποιότητα των φυτικών και ζωικών προϊόντων τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα. Για την αντιμετώπιση αυτών των επιπτώσεων, είναι απαραίτητες βιώσιμες γεωργικές πρακτικές και η ανάπτυξη ανθεκτικών ποικιλιών.

Πιο συγκεκριμένα, μελέτες έχουν δείξει πως η αύξηση του CO₂ και της θερμοκρασίας, μειώνει την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες σε βασικές καλλιέργειες όπως το σιτάρι, το ρύζι και η σόγια. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε:

• Μειωμένη διατροφική αξία για τον άνθρωπο ή ακόμη και σε υποσιτισμό σε πληθυσμούς που εξαρτώνται από φυτικές πρωτεΐνες.

• Προκαλεί αλλαγές στη σύνθεση υδατανθράκων και λιπών.

• Αύξηση τοξικών ουσιών ενισχύοντας την ανάπτυξη μυκήτων που παράγουν μυκοτοξίνες, οι οποίες είναι επιβλαβείς για την ανθρώπινη υγεία.

• Μείωση τη συγκέντρωση σημαντικών μετάλλων όπως σιδήρου και ψευδαργύρου. Η έλλειψη αυτών των στοιχείων μπορεί να αυξήσει τα ποσοστά αναιμίας και λοιμώξεων.

• «Η αύξηση του CO₂ και της θερμοκρασίας μειώνει την περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες σε βασικές καλλιέργειες όπως το σιτάρι, το ρύζι και η σόγια»

Ποιες Τροφές Είναι πιο Ευάλωτες στις Κλιματικές Αλλαγές

Πιο ευάλωτες τροφές είναι όσες εξαρτώνται από σταθερές κλιματικές συνθήκες ή έχουν υψηλές απαιτήσεις σε νερό. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει διαφορετικά τις καλλιέργειες και τα ζωικά προϊόντα.

Δημητριακά και Βασικές Καλλιέργειες

Σιτάρι

Ευαίσθητο στις υψηλές θερμοκρασίες και στην ξηρασία, γεγονός που μειώνει τις αποδόσεις και την ποιότητα.

Ρύζι

Οι πλημμύρες και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλούν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις.

Καλαμπόκι

Η ξηρασία και οι ακραίοι καύσωνες μειώνουν την παραγωγή και αυξάνουν τις προσβολές από έντομα και μύκητες.

Όσπρια και Λαχανικά

Φασόλια και Φακές

Ευαίσθητα στις υψηλές θερμοκρασίες, οι οποίες μειώνουν τη βλαστικότητα και την παραγωγή.

Φυλλώδη Λαχανικά (μαρούλι, σπανάκι)

Η ζέστη επιταχύνει την ανθοφορία, μειώνοντας την ποιότητα και την παραγωγικότητα.

Πατάτες

 Η ζέστη και οι ακραίες βροχοπτώσεις ευνοούν την ανάπτυξη ασθενειών όπως ο περονόσπορος.

Φρούτα

Εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια)

Ευαίσθητα στην ξηρασία και στις ασθένειες που ευνοούνται από την κλιματική αλλαγή.

Μήλα και Κεράσια

Απαιτούν ψυχρούς χειμώνες, οι οποίοι μειώνονται λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας.

Σταφύλια

Οι μεταβολές στη θερμοκρασία επηρεάζουν τη γεύση και την ποιότητα των κρασιών.

Ζωικά Προϊόντα

Γαλακτοκομικά

Οι υψηλές θερμοκρασίες μειώνουν την παραγωγή γάλακτος και επηρεάζουν την υγεία των ζώων.

Κρέας (βοδινό, χοιρινό, κοτόπουλο)

Το θερμικό στρες στα ζώα επηρεάζει την ανάπτυξη και την ποιότητα του κρέατος.

Θαλασσινά

Η υπερθέρμανση των ωκεανών και η οξίνιση του νερού μειώνουν τα ιχθυαποθέματα και επηρεάζουν την ποιότητα των ψαριών και των οστρακοειδών.

Καλλιέργειες Καφέ, Κακάο και Τσαγιού

Καφές

Ευαίσθητος στις αλλαγές θερμοκρασίας και στην εξάπλωση ασθενειών.

Κακάο

Απαιτεί σταθερό κλίμα και υψηλή υγρασία, συνθήκες που διαταράσσονται από την κλιματική αλλαγή.

Τσάι

Η αύξηση της θερμοκρασίας και οι μεταβολές στις βροχοπτώσεις επηρεάζουν τη γεύση και την ποιότητά του.

Βιώσιμες επιλογές Τροφίμων για τον Καταναλωτή

Οι βιώσιμες διατροφικές επιλογές δεν ωφελούν μόνο το περιβάλλον αλλά και την υγεία μας. Με συνειδητές αποφάσεις, μπορούμε να μειώσουμε το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα προστατεύοντας τους φυσικούς πόρους και υποστηρίζοντας τη διατροφική ασφάλεια. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί:

• Καταναλώνοντας τοπικά και εποχιακά προϊόντα, μειώνοντας το κόστος την μεταφορά μεγάλων αποστάσεων, που αυξάνει τις εκπομπές CO₂

• Αντικαθιστώντας τις ζωικές πηγές πρωτεΐνης με φυτικές πρωτεΐνες, περιορίζοντας την αυξημένη κατανάλωση κρέατος προτιμώντας τα όσπρια

• Κατανάλωση θαλασσινών από βιώσιμη αλιεία ή ιχθυοκαλλιέργειες με οικολογικά πρότυπα

• Επιλέγοντας βιολογικά τρόφιμα πιστοποιημένα, χωρίς συνθετικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα

• Μειώνοντας την σπατάλη τροφίμων, προγραμματίζοντας τα γεύματα και αξιοποιώντας τα περισσεύματα φαγητού αν προκύπτουν

• Επιλέγοντας τροφές με μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, μειώνοντας την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων

Τι μπορούμε να κάνουμε ως Άτομα για την Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί συλλογική δράση, αλλά ο καθένας μας μπορεί να συμβάλει μέσω καθημερινών επιλογών και συνηθειών. Μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά μας μπορούν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο. Υιοθετώντας πιο βιώσιμες συνήθειες, συμβάλλουμε στη μείωση της κλιματικής αλλαγής και στη διατήρηση του πλανήτη για τις επόμενες γενιές.

Βιώσιμη Διατροφή

• Επιλογή τοπικών και εποχιακών τροφίμων για μείωση των εκπομπών μεταφοράς.

• Κατανάλωση περισσότερων φυτικών τροφών (όσπρια, λαχανικά, φρούτα) και λιγότερου κόκκινου κρέατος.

• Αγορά προϊόντων με οικολογικές πιστοποιήσεις.

• Μείωση της σπατάλης τροφίμων με σωστή αποθήκευση και αξιοποίηση περισσευμάτων.

Εξοικονόμηση Ενέργειας και Νερού

• Χρήση οικονομικών συσκευών και LED λαμπτήρων.

• Αποφυγή άσκοπης κατανάλωσης νερού (π.χ. κλείσιμο βρύσης όταν δεν χρειάζεται).

• Προτίμηση μέσων μαζικής μεταφοράς, ποδηλάτου ή περπατήματος για μείωση των εκπομπών CO₂.

Υπεύθυνη Κατανάλωση

• Επαναχρησιμοποίηση και μείωση της χρήσης πλαστικών μιας χρήσης.

• Επιλογή ανακυκλώσιμων και ανακυκλωμένων προϊόντων.

• Αγορά λιγότερων ρούχων και προτίμηση βιώσιμων υλικών.

Υποστήριξη Βιώσιμων Πρακτικών και Πολιτικών

• Ενημέρωση για περιβαλλοντικά ζητήματα και προώθηση οικολογικής συνείδησης.

• Υποστήριξη εταιρειών και παραγωγών που εφαρμόζουν πράσινες πρακτικές.

• Συμμετοχή σε δράσεις αναδάσωσης και περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες.

Ανακύκλωση και Κομποστοποίηση

• Διαχωρισμός απορριμμάτων και σωστή ανακύκλωση.

• Δημιουργία κομπόστ από οργανικά απόβλητα για μείωση των σκουπιδιών και εμπλουτισμό του εδάφους.

Κλείνοντας

Η κλιματική αλλαγή έχει ξεκινήσει χρόνια πριν με κύριο υπαίτιο τον άνθρωπο. Είναι στο χέρι μας, ακόμη και τώρα, να ανατρέψουμε αυτή την κατάσταση όσο γίνεται. Οι επιπτώσεις της έχουν ήδη μεγάλο κόστος για την δημόσια υγεία, πράγμα που διαιωνίζεται με ραγδαίους ρυθμούς αν δεν αλλάξουμε όλοι συλλογικά! Χρειάζονται μέτρα προσαρμογής, όπως η ανάπτυξη ανθεκτικών καλλιεργειών, η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και η προώθηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών, ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα και η ασφάλεια των τροφίμων μας στο μέλλον.

Με συνειδητές αποφάσεις, μπορούμε να μειώσουμε το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα προστατεύοντας τους φυσικούς πόρους και υποστηρίζοντας τη διατροφική ασφάλεια.