Είναι συχνό το φαινόμενο δίαιτες που υπόσχονται ραγδαία αλλαγή του προφίλ υγείας του ανθρώπου και ταυτόχρονα εντυπωσιακή και γρήγορη μεταβολή στο σωματικό βάρος και εν γένει στην εικόνα σώματος, να κερδίζουν έδαφος τόσο από όσους τις προωθούν ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς ωστόσο να έχουν την αντίστοιχη επιστημονική τεκμηρίωση. Συχνά, η πόλωση αυτή λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις, ενώ ακόμα και στην επιστημονική κοινότητα επέρχεται ο διχασμός.
Τι είναι οι δίαιτες-μόδες;
Μια δίαιτα-μόδα είναι ένα δημοφιλές διατροφικό πρότυπο που θεωρείται μια γρήγορη λύση για την παχυσαρκία. Αυτές οι δίαιτες είναι αρκετά ελκυστικές λόγω των ισχυρισμών που προβάλλονται, αλλά η έλλειψη επιστημονικών αποδείξεων αποτελεί ένα μεγάλο ερωτηματικό.
Υποσχέσεις χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση
Συχνά διαφημίζονται με συγκεκριμένους ισχυρισμούς που αμφισβητούν τις βασικές αρχές της βιοχημείας και της διατροφικής επάρκειας. Αυτές οι δίαιτες μπορεί να έχουν προστατευτικά αποτελέσματα κατά της παχυσαρκίας και ορισμένων χρόνιων παθήσεων, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, το μεταβολικό σύνδρομο και ορισμένες μορφές καρκίνου.
Ωστόσο, υπάρχουν περιορισμένες αποδείξεις που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς, ενώ ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία από τη μακροχρόνια τήρηση τέτοιων διατροφικών προτύπων. Πολλές δίαιτες-μόδες έχουν εμφανιστεί τις τελευταίες δεκαετίες.
Δίαιτες αποτοξίνωσης: μύθοι και πραγματικότητα
Το ίδιο ισχύει και για τις δίαιτες αποτοξίνωσης με χυμούς, που υποτίθεται ότι "αποτοξινώνουν" το σώμα. Το σώμα σας διαθέτει ήδη ένα σύστημα αποτοξίνωσης: το ήπαρ και τα νεφρά.
Ακόμη και καλά μελετημένες δίαιτες έχουν χρησιμοποιηθεί από τη βιομηχανία απώλειας βάρους και πωλούνται ως γρήγορες λύσεις.
Δημοφιλέστερες Δίαιτες-Μόδας
Κετογονική Δίαιτα (Keto)
Για παράδειγμα, η κετογονική ή keto δίαιτα είναι μια αποτελεσματική εναλλακτική θεραπευτική επιλογή για άτομα με επιληψία που δεν ανταποκρίνονται στα παραδοσιακά αντιεπιληπτικά φάρμακα ή δεν είναι κατάλληλοι υποψήφιοι για χειρουργική επέμβαση.
Η δίαιτα αυτή έχει ορισμένα πιθανά οφέλη, όπως η βελτίωση της καρδιακής υγείας, αλλά συνοδεύεται και από αρκετές πιθανές παρενέργειες. Βραχυπρόθεσμα, μπορεί να εμφανίσετε αυτό που είναι γνωστό ως "keto flu", το οποίο προκαλεί προσωρινά συμπτώματα όπως:
-
κόπωση
-
ζάλη
-
ναυτία
-
εμετό
-
δυσκοιλιότητα
-
χαμηλή αντοχή στην άσκηση
-
πονοκέφαλο
Αν ακολουθήσετε τη δίαιτα μακροπρόθεσμα, ο κίνδυνος εμφάνισης των παρακάτω μπορεί να αυξηθεί:
-
λιπώδες ήπαρ
-
πέτρες στα νεφρά
-
έλλειψη βιταμινών
-
χαμηλά επίπεδα πρωτεΐνης
Επιπλέον, η δίαιτα μπορεί να μην είναι κατάλληλη για άτομα με ορισμένες παθήσεις, όπως ο διαβήτης τύπου 1.
Ένας ακόμα δημοφιλής διατροφικός τρόπος ζωής είναι η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Αν και μια διατροφή χωρίς γλουτένη είναι απαραίτητη για ορισμένα άτομα, οι περισσότεροι δεν χρειάζεται να την αποκλείσουν από τη διατροφή τους για να είναι υγιείς.
Μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή του 2019 — το χρυσό πρότυπο στην έρευνα — έδειξε ότι η γλουτένη δεν προκαλεί γαστρεντερικά συμπτώματα σε υγιείς ανθρώπους. Όπως με κάθε δίαιτα, είναι σημαντικό να υπάρχει ισορροπία και να καταναλώνεται ποικιλία θρεπτικών τροφών.
Διαιτα Paleo-Παλαιολιθική
Η δίαιτα Paleo είναι ένα διατροφικό πρότυπο που περιλαμβάνει τρόφιμα που κατανάλωναν οι πρόγονοι μας κατά την περίοδο της Παλαιολιθικής Εποχής ( 2,5 εκατομμύρια χρόνια πριν- 10.000 π.Χ.)
Τρόφιμα που συμπεριλαμβάνονται είναι:
- το άπαχο μη επεξεργασμένο κρέας
- το ψάρι
- τα θαλασσινά
- τα αυγά
- τα φρούτα
- τα λαχανικά
- οι ρίζες
- οι ξηροί καρποί
Από την άλλη, τρόφιμα που αποκλείονται είναι τα δημητριακά, τα όσπρια, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και ορισμένα φυτικά έλαια.
Τα τελευταία χρόνια, αρκετές μελέτες έχουν συνδέσει την υιοθέτηση της παλαιολιθικής δίαιτας με αρκετά θετικά οφέλη για την υγεία μας. Η δίαιτα Paleo έχει συσχετιστεί με διάφορα χρόνια νοσήματα, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, το σακχαρώδη διαβήτη, τα καρδιαγγειακά συμβάντα και τον καρκίνο.
Παρατηρούνται ενστάσεις από κομμάτι της επιστημονικής κοινότητας λόγω του αποκλεισμού των οσπρίων, των δημητριακών και των γαλακτοκομικών προϊόντων, τρόφιμα που θεωρούνται υγιεινά και ότι θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι μίας ισορροπημένης διατροφής.
Πιθανά μειονεκτήματα
Αρχικά, η δίαιτα αποκλείει αρκετές ομάδες τροφών που είναι ιδιαίτερα θρεπτικές και μπορούν γενικά να καταναλώνονται στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής. Για παράδειγμα, τα όσπρια είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, πρωτεΐνες και πληθώρα μικροθρεπτικών συστατικών, όπως ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και ο χαλκός. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις θρεπτικών συστατικών απαραίτητων για τον οργανισμό. Παράλληλα, μελέτες δείχνουν ότι τα δημητριακά ολικής άλεσης μπορεί να σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακών παθήσεων και ορισμένων τύπων καρκίνου.
Δεδομένου ότι η παλαιολιθική δίαιτα αποκλείει πολλές ομάδες τροφίμων, όσοι έχουν διατροφικούς περιορισμούς να τη βρουν δύσκολη στην εφαρμογή. Επιπλέον, μπορεί να είναι δύσκολο να φάει κανείς έξω ή να παρευρεθεί σε οικογενειακές συγκεντρώσεις, καθώς δεν είναι πάντα γνωστά τα συστατικά που χρησιμοποιούνται σε ορισμένα πιάτα. Τέλος, αυτή η διατροφή μπορεί να είναι πιο ακριβή από άλλα διατροφικά πρότυπα, καθώς απαιτεί μεγάλη κατανάλωση φρέσκων προϊόντων, κρέατος, ψαριού και πουλερικών — τρόφιμα που συνήθως έχουν υψηλότερο κόστος.
Αναγνωρίζοντας μια μη Ισορρπημένη Δίαιτα-Μόδα
Γενικά δίαιτες που προβάλλουν ως βασικό τους πλεονέκτημα την ταχύτητα επίτευξης στόχων θα πρέπει να μας προβληματίζουν.
Συγκεκριμένα όταν :
- Υπόσχονται μια «μαγική λύση» για απώλεια βάρους χωρίς να χρειάζεται να αλλάξετε τον τρόπο ζωής σας. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται χάπια αδυνατίσματος, λοσιόν, ή φορετά είδη όπως οι στολές που προκαλούν εφίδρωση.
- Υπόσχονται ταχεία απώλεια βάρους μεγαλύτερη από 1 κιλό την εβδομάδα, όπως η κετογονική δίαιτα ή τα προγράμματα ακραίας ή ολικής νηστείας.
- Συνιστούν μαγικές λιποδιαλυτικές ιδιότητες σε συγκεκριμένες τροφές, όπως η δίαιτα με γκρέιπφρουτ ή κρυφά συστατικά (π.χ. η δίαιτα με καφεΐνη/καφέ).
- Προωθούν την αποφυγή ή αυστηρό περιορισμό μιας ολόκληρης ομάδας τροφίμων, όπως τα γαλακτοκομικά, όλοι οι υδατάνθρακες ή βασικά τρόφιμα όπως το σιτάρι. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τις δίαιτες με πολύ χαμηλούς υδατάνθρακες/κετογονική (κάτω από 50 γρ. υδατανθράκων την ημέρα εκτός αν έχει δοθεί ιατρική οδηγία), τη δίαιτα του σαρκοφάγου ή τη δίαιτα paleo.
- Προτείνουν την αντικατάσταση καθημερινών τροφίμων ή ομάδων τροφών με ακριβά συμπληρώματα
- Προωθούν την κατανάλωση κυρίως ενός μόνο είδους τροφής (μονοφαγική δίαιτα) ή την αποφυγή όλων των μαγειρεμένων τροφίμων (ωμοφαγία).
- Συνιστούν την κατανάλωση τροφών μόνο σε συγκεκριμένους συνδυασμούς με βάση τον γενετικό τύπο ή την ομάδα αίματος (δίαιτα ομάδας αίματος).
- Συνιστούν «αποτοξίνωση» ή αποφυγή συνδυασμών τροφών, όπως φρούτα μαζί με τα γεύματα.
- Βασίζονται στον ισχυρισμό ότι μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς φαγητό ή μόνο με υγρά γεύματα, π.χ. νηστεία με νερό ή καθαρισμοί με χυμούς.
- Δεν προσφέρουν καμία επιστημονική απόδειξη, παρά μόνο προσωπικές ιστορίες επιτυχίας.
- Εστιάζουν αποκλειστικά στην εμφάνιση και όχι στα οφέλη για την υγεία, με αυστηρούς κανόνες.
- Σας πουλάνε προϊόντα ή συμπληρώματα.
- Προτείνουν την ίδια δίαιτα για όλους, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ατομικές ανάγκες.
- Βασίζονται σε ένα «μυστικό» που οι γιατροί είτε δεν έχουν ανακαλύψει ακόμη είτε «δεν θέλουν να μάθετε».
Ποια είναι η λύση;
Αρχικά η μείωση του σωματικού μας βάρους αφορά έναν και μοναδικό τρόπο: την επίτευξη ενεργειακού ελλείμματος. Δηλαδή την πρόσληψη λιγότερων θερμίδων από αυτές που καταναλώνουμε. Αυτό δε θα επιτευχθεί με ‘’ μαγικά συμπληρώματα’’ ή δίαιτες εξπρές που θα οδηγήσουν σε κατά πλειοψηφία απόλυτα υγρών και μυϊκής μάζας. Επιπλέον ανάλογα το στόχο μας μπορεί να αποδειχθεί είτε βραχύβια είτε πιο μακρόπνοη διαδικασία. Σε κάθε περίπτωση είναι σαφές ότι δεν είναι προαπαιτούμενος ο αποκλεισμός συγκεκριμένων τροφών αν ο στόχος είναι η απώλεια και αν δε συντρέχει ιατρικός λόγος.
Τι ρόλο παίζει η Μεσογειακή Διατροφή;
Η μεσογειακή διατροφή έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στη μείωση του σωματικού μας βάρους. Παράλληλα, ορισμένες ακόμα χρήσιμες συμβουλές αφορούν την ένταξη ικανοποιητικής ποσότητας πρωτεΐνης στο πρωινό αλλά και γενικά στα γεύματα λόγω του κορεσμού που επιφέρει.
Επιπλέον καταλυτικό ρόλο φαίνεται να ενσαρκώνει και η αυτόπαρακολούθηση του βάρους, καθώς το τακτικό ζύγισμα (μια φορά την εβδομάδα επαρκεί) μπορεί να βοηθήσει στη διατήρησή του σε φυσιολογικά επίπεδα.
Ακόμα η έλλειψη ύπνου μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ενεργειακή πρόσληψη καθώς φαίνεται πως τα άτομα με μειωμένο ύπνο έχουν μειωμένη παραγωγή λεπτίνης (ορμόνη που ευθύνεται για τον κορεσμό) και γκρελίνη ( ορμόνη με ορεξιογόνο δράση).
Συμπερασματικά
Οι δίαιτες εξπρές που υπόσχονται ταχύτατα αποτελέσμα και θαυματουργές λύσεις θα πρέπει στην καλύτερη περίπτωση να ηχούν στα αυτιά μας λίγο περίεργα. Παράλληλα θα πρέπει για τη διαδικασία απώλειας βάρους καθώς και για οποιοδήποτε ζήτημα άπτεται της διατροφής να ζητάμε τη συνδρομή ενός πτυχιούχου διαιτολόγου-διατροφολόγου.
