Τι είναι το Ουρικό Οξύ;
Το ουρικό οξύ είναι κυρίως προϊόν του καταβολισμού των πουρινών. Οι πουρίνες ή αλλιώς πουρινικές βάσεις (αδενίνη, γουανίνη), αποτελούν μέρος των νουκλεϊκών οξέων (δηλαδή του DNA), και είτε προσλαμβάνονται με την τροφή, είτε απελευθερώνονται κατά την καταστροφή (φυσιολογική ή μη) των κυττάρων του οργανισμού. Επίσης το ουρικό οξύ αποτελεί το τελικό προϊόν στο οποίο μετατρέπεται η περίσσεια του αζώτου που υπάρχει στον οργανισμό, το οποίο προέρχεται από τον καταβολισμό των πρωτεϊνών που προσλαμβάνουμε μέσω της τροφής, ώστε να αποβληθεί στα ούρα.
Πού οφείλεται η αύξησή του στο αίμα;
Η αύξηση του ουρικού οξέος μπορεί να οφείλεται:
- στην αυξημένη πρόσληψη πουρινών μέσω της τροφής
- σε λάθη κατά το μεταβολισμό των πουρινών, ώστε αυτές να μετατραπούν σε ουρικό οξύ και να αποβληθούν στα ούρα
- στην αυξημένη καταστροφή ή ανακύκλωση των κυττάρων, όπως συμβαίνει στα μυελοϋπερπλαστικά και λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα, στις αιμολυτικές αναιμίες, στη ψωρίαση, σε κακοήθειες, στη ραβδομυόλυση κ.α.
- στη μειωμένη απέκκριση του ουρικού οξέος από τους νεφρούς
Το αυξημένο ουρικό οξύ στο αίμα οδηγεί σε μία κατάσταση που είναι γνωστή ως υπερουριχαιμία.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές Ουρικού Οξέος;
Οι φυσιολογικές τιμές του ουρικού οξέος φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:
| Ενήλικες Άντρες | 3.5-7.2 mg/dL |
| Μετεμμηνοπαυσιακές Γυναίκες | 3.5-7.2 mg/dL |
| Προεμμηνοπαυσιακές Παιδιά | 2.6-6.0 mg/dL |
Τα όρια μπορεί να διαφέρουν από εργαστήριο σε εργαστήριο.
Ποια είναι τα συμπτώματα του αυξημένου Ουρικού Οξέος;
Η αύξηση του ουρικού οξέος στο αίμα μπορεί να μην συνοδεύεται από συμπτώματα, οπότε τότε αναφέρεται ως ασυμπτωματική υπερουριχαιμία, ή μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή αρθρίτιδας, γνωστή ως ουρική αρθρίτιδα. Περίπου το 10% - 15% των ατόμων με συνεχή ασυμπτωματική υπερουριχαιμία, δηλαδή με χρόνια και ιδιαιτέρως αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα, θα παρουσιάσουν τελικά ουρική αρθρίτιδα. Αυτό μπορεί να γίνει και μετά από δεκαετίες, ενώ δεν είναι πλήρως γνωστός ο λόγος που μόνο αυτό το μικρό ποσοστό θα αναπτύξει τελικά αρθρίτιδα.
Πώς εκδηλώνεται η Ουρική Αρθρίτιδα;
Η αυξημένη συγκέντρωση του ουρικού οξέος στο αίμα έχει ως αποτέλεσμα την εναπόθεση στην επιφάνεια του αρθρικού χόνδρου κρυστάλλων. Οι κρύσταλλοι αυτοί αποτελούνται από ουρικό μονονάτριο, ένας άλας του ουρικού οξέος. Η άρθρωση που προσβάλλεται συχνότερα είναι η 1η μεταταρσιοφαλαγγική, δηλαδή η άρθρωση στη βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού. Επίσης μπορούν να προσβληθούν τα γόνατα, η ποδοκνημική άρθρωση (αστράγαλος) και σπανιότερα αρθρώσεις του χεριού, οι καρποί και οι αγκώνες.
Τα χαρακτηριστικά της οξείας ουρικής αρθρίτιδας είναι:
- Πόνος στις αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί. Ο πόνος είναι συνήθως εντονότερος τις πρώτες 4-10 ώρες από την εμφάνισή του.
- Έντονη ευαισθησία στις αρθρώσεις. Εφόσον ο πόνος υποχωρήσει, η ευαισθησία μπορεί να διαρκέσει από μερικές μέρες μέχρι και μερικές εβδομάδες.
- Ερυθρότητα
- Φλεγμονή
- Οίδημα και διόγκωση των αρθρώσεων
- Περιορισμένη κινητικότητα, εντονότερη όσο η ουρική αρθρίτιδα προχωρά.
Ποια είναι η φυσική πορεία της ουρικής αρθρίτιδας;
Εάν δεν χορηγηθεί θεραπεία, το επεισόδιο της οξείας ουρικής αρθρίτιδας συνήθως θα υποχωρήσει σε 1-2 εβδομάδες και θα εμφανιστεί πάλι αργότερα. Ο χρόνος επανεμφάνισης σχετίζεται με το στάδιο της ουρικής αρθρίτιδας, δηλαδή στα αρχικά στάδια τα επεισόδια έχουν μεγάλα μεσοδιαστήματα, αλλά όσο προχωρά ο καιρός γίνονται όλο και πιο συχνά, με αποτέλεσμα τη μετάβαση στη χρόνια ουρική αρθρίτιδα. Στη χρόνια ουρική αρθρίτιδα, οι αρθρώσεις είναι μόνιμα επώδυνες, διογκωμένες και παρουσιάζουν μειωμένη κινητικότητα.
Ποια είναι η θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας;
Τα φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση της οξείας ουρικής αρθρίτιδας και της πρόληψης των μελλοντικών επεισοδίων είναι:
- Η κολχικίνη, ένας ασθενής αντιφλεγμονώδης παράγοντας, ο οποίος διακόπτει τον κύκλο της εναπόθεσης των κρυστάλλων του ουρικού μονονατρίου και τη φλεγμονώδη αντίδραση στις αρθρώσεις.
- Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)
- Τα κορτικοστεροειδή, τα οποία συνήθως χρησιμοποιούνται επί μη καλής ανοχής στην κολχικίνη και στα ΜΣΑΦ.
Ουρικό οξύ και μεταβολικά νοσήματα
Η υπερουριχαιμία ή/και η ουρική αρθρίτιδα συνυπάρχουν σε μεγάλο ποσοστό με την παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο και τον διαβήτη. Έχει βρεθεί ότι η υπερουριχαιμία αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση σακχαρώδoυς διαβήτη τύπου 2, ενώ μπορεί να μεσολαβεί στην εμφάνιση ινσουλινοαντίστασης, λιπώδους διήθησης του ήπατος και δυσλιπιδαιμίας. Ορισμένες μελέτες μάλιστα έχουν δείξει όφελος από τη μείωση του ουρικού οξέος στην αντίσταση στην ινσουλίνη. Φαίνεται δηλαδή ότι το ουρικό οξύ έχει κάποιο ρόλο στην εμφάνιση του μεταβολικού συνδρόμου και του σακχαρώδη διαβήτη και αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την διαχείριση ενός ασθενούς με υπερουριχαιμία, έστω και ασυμπτωματικής.
Διατροφική Αντιμετώπιση για το αυξημένο Ουρικό Οξύ
Όσοι έχουν αυξημένο ουρικό οξύ ή/και ουρική αρθρίτιδα θα πρέπει να υιοθετήσουν μία διατροφή χαμηλή σε πουρίνες. Καθώς, όπως είπαμε ήδη, το αυξημένο ουρικό οξύ συνήθως συνυπάρχει με την παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο και τον διαβήτη, η διατροφή θα πρέπει να προσαρμοσθεί και σε αυτές τις συννοσηρότητες. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να συμβουλεύεται τον ειδικό Διαιτολόγο-Διατροφολόγο, ο οποίος θα τον καθοδηγήσει μέσω ενός ισορροπημένου διατροφικού πλάνου, τόσο στην απώλεια βάρους εάν αυτό είναι απαραίτητο, όσο και στη μείωση της τιμής του ουρικού οξέος.
Ουρικό Οξύ και Σωματικό βάρος
Αν και το αυξημένο ουρικό οξύ είναι συχνότερο στους υπέρβαρους και στους παχύσαρκους, η γρήγορη απώλεια βάρους (περισσότερο από 1 κιλό την εβδομάδα) μπορεί να αυξήσει κι άλλο τα επίπεδα του ουρικού οξέος ή ακόμη και να πυροδοτήσει ένα επεισόδιο οξείας ουρικής αρθρίτιδας.
Ουρικό Οξύ και Συχνότητα Γευμάτων
Η παρατεταμένη νηστεία (δηλαδή η μη κατανάλωση γεύματος για πολλές ώρες) αλλά και η παράλειψη γευμάτων αυξάνουν τη συγκέντρωση του ουρικού οξέος. Συστήνεται η τήρηση, όσο αυτό είναι δυνατό, ενός σταθερού προγράμματος γευμάτων μέτριας ποσότητας. Εδώ, απ’ ότι φαίνεται, ταιριάζει καλύτερα η λογική των μικρών και συχνών γευμάτων.
Ουρικό Οξύ και Αλκοόλ
Μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει ότι η κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται θετικά με τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα, με τον κίνδυνο εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας και με τον κίνδυνο υποτροπής της. Κάποιες πειραματικές μελέτες έχουν δείξει ότι συγκεκριμένα η κατανάλωση μπύρας αυξάνει σημαντικά τη συγκέντρωση ουρικού οξέος στο αίμα. Γενικά συστήνεται η πλήρης αποχή από το αλκοόλ.
Ουρικό Οξύ και Ζάχαρη
Μελέτες έχουν αναδείξει τη θετική συσχέτιση μεταξύ των ζαχαρούχων ροφημάτων και των επιπέδων του ουρικού οξέος. Επίσης η προσθήκη φρουκτόζης (σε ροφήματα ή γλυκά) μπορεί να αυξήσει το ουρικό οξύ. Συστήνεται ο περιορισμός της ζάχαρης και των προϊόντων που περιέχουν προστιθέμενη ζάχαρη (χυμοί, αναψυκτικά κλπ.), αλλά και η αποφυγή της φρουκτόζης ως εναλλακτική της ζάχαρης. Είναι πολύ χρήσιμο να διαβάζετε την ετικέτα των συσκευασμένων τροφίμων, καθώς πολλά από αυτά περιέχουν ζάχαρη ή φρουκτόζη σε σημαντικές ποσότητες.
Ουρικό Οξύ και Καφές
Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση καφέ σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα ουρικού οξέος. Ωστόσο επειδή η απότομη αύξηση της κατανάλωσης μπορεί να πυροδοτήσει μία οξεία κρίση ουρικής αρθρίτιδας, συστήνεται η μέτρια κατανάλωση καφέ.
Ουρικό οξύ και άπαχα Γαλακτοκομικά Προϊόντα
Μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει ότι η υψηλότερη κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (γάλα, γιαούρτι) χαμηλών σε λιπαρά σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα ουρικό οξέος και μικρότερο κίνδυνο εκδήλωσης ουρικής αρθρίτιδας. Συστήνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 2 μερίδων άπαχων γαλακτοκομικών την ημέρα.
(1 μερίδα = 1 κούπα γάλα 250mL ή 1 κεσεδάκι γιαούρτι)
Περιεχόμενο τροφίμων σε Πουρίνες
Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται το περιεχόμενο ορισμένων τροφίμων σε πουρίνες. Διακρίνονται τρεις κατηγορίες τροφίμων: τα τρόφιμα με υψηλό, μέτριο και χαμηλό περιεχόμενο σε πουρίνες.
| Υψηλό περιεχόμενο σε πουρίνες (100-1000mg / 100g τροφίμου) | Μέτριο περιεχόμενο σε πουρίνες (9-100mg / 100g τροφίμου) | Χαμηλό περιεχόμενο σε πουρίνες (<9mg / 100g τροφίμου) |
|
Καρδιά, νεφροί, εγκέφαλος, εντόσθια ζώων Ζωμός και κιμάς κρέατος Λιπαρά κόκκινα κρέατα Ζώα κυνηγιού, πέρδικα, χήνα Σαρδέλες, ρέγκες, αντζούγιες, σκουμπρί, γαύρος, πέστροφες, τόνος, μύδια, κτένια, αυγοτάραχο, θαλασσινά |
Άπαχο κόκκινο κρέας, πουλερικά Όσπρια Μανιτάρια, αρακάς, σπανάκι, σπαράγγια, ντομάτα, φασολάκια |
Φρούτα Λαχανικά που δεν περιέχονται στην προηγούμενη κατηγορία Ψωμί, δημητριακά, ζυμαρικά, ρύζι Γάλα, γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών Ελαιόλαδο, βούτυρο, ξηροί καρποί, ελιές Αυγά |
Συστήνεται η αποφυγή της κατανάλωσης των τροφίμων με υψηλό περιεχόμενο σε πουρίνες, η κατανάλωση με μέτρο των τροφίμων με μέτριο περιεχόμενο σε πουρίνες (το πολύ 2-3 φορές / εβδομάδα), ενώ η κατανάλωση των τροφίμων με χαμηλό περιεχόμενο σε πουρίνες είναι ελέυθερη.
Ενυδάτωση και Ουρικό Οξύ
Τέλος, η επαρκής ενυδάτωση προστατεύει από τη δημιουργία λίθων ουρικού οξέος στους νεφρούς και η φυσική δραστηριότητα μειώνει τον κίνδυνο της ουρικής αρθρίτιδας και δεν θα πρέπει να παραλείπονται.
