Τι είναι η Αιθουσαία Ημικρανία και πώς επηρεάζει την Καθημερινότητα
Το αιθουσαίο σύστημα είναι το αισθητηριακό σύστημα που εντοπίζεται στο εσωτερικό του αυτιού, αποτελούμενο από ένα πολύπλοκο σύστημα θαλάμων και καναλιών, το οποίο παρέχει στον εγκέφαλό μας πληροφορίες σχετικά με την κατεύθυνση κίνησης της κεφαλής και των μελών του σώματος μας. Το αιθουσαίο σύστημα επεξεργάζεται τις γραμμικές και τις περιστροφικές κινήσεις του κεφαλιού καθώς και τη δύναμη της βαρύτητας.
Με αυτό το δεδομένο αντιλαμβανόμαστε ότι η αιθουσαία ημικρανία αποτελεί ένα νευρολογικό πρόβλημα το οποίο βιώνουν κυρίως άτομα με ιστορικό ημικρανιών. Σε αντίθεση με την κλασική ημικρανία, τα άτομα με αιθουσαία ημικρανία πιθανόν να μην νιώθουν κεφαλαλγία, αλλά κυρίως συμπτώματα που αφορούν την αίσθηση της ισορροπίας, όπως:
-
Αίσθημα κίνησης κατά την ακινησία
-
Αστάθεια
-
Αίσθημα ότι όλα γύρω γυρίζουν ή κινούνται
-
Ζάλη κατά την θέαση αντικειμένων που κινούνται
-
Ζάλη κατά την κίνηση του κεφαλιού.
Όταν η κατάσταση αυτή συνοδεύεται από ημικρανία, στα παραπάνω συμπτώματα προστίθενται:
-
Ναυτία και έμετοι
-
Ευαισθησία στο φως, στους ήχους, στις μυρωδιές
-
Θολή όραση, μαύρα στίγματα ή λάμψεις
-
Εμβοές
-
Εφίδρωση, εξάψεις
Είναι προφανές από τα συμπτώματα, ότι πρόκειται για μία δυσάρεστη κατάσταση για τον πάσχοντα, καθώς η έναρξή της είναι αιφνίδια, καθιστώντας τον άμεσα πλήρως μη λειτουργικό, πολλές φορές για ώρες ή και για αρκετές ημέρες (σπάνια όμως πάνω από 3).
Η διάγνωση της νόσου και ο διαχωρισμός της από άλλες μορφές ημικρανίας ή/και ιλίγγου μπορεί να μην είναι εύκολη και προφανής υπόθεση και εξαρτάται από την λήψη λεπτομερούς ιστορικού και την κλινική εξέταση. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία, επηρεάζει το 1% του γενικού πληθυσμού, εμφανίζεται σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό και συνήθως στις γυναίκες, ενώ μελέτες δείχνουν ότι πιθανόν να επηρεάζει περισσότερο τα παιδιά παρά τους ενήλικες. Αναφέρεται ότι κατά μέσο όρο οι ενήλικες βιώνουν το πρώτο επεισόδιο σε ηλικίες άνω των 40 ετών.
Δεδομένου ότι η παθοφυσιολογία της κατάστασης αυτής είναι περίπλοκη και όχι πλήρως αποσαφηνισμένη, οι παράγοντες που πυροδοτούν την αιθουσαία ημικρανία στα επιρρεπή άτομα δεν διαφέρουν από αυτούς της κλασικής ημικρανίας. Έτσι ένα επεισόδιο μπορεί να πυροδοτηθεί από:
-
Μεταβολές των καιρικών συνθηκών
-
Ορμονικές μεταβολές (εμμηναρχή, έμμηνος ρύση, εμμηνόπαυση)
-
Στρες
-
Ελλιπής ύπνος
-
Έκθεση σε υπερβολικό ή διαλείπον φωτισμό
-
Παράλειψη γευμάτων
-
Αφυδάτωση
-
Κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων
Η θεραπεία συνήθως περιλαμβάνει φάρμακα (κατασταλτικά του λαβύρινθου) από το στόμα ή υπόθετα, ενώ μπορεί να δοθεί και προφυλακτική θεραπεία, η οποία μειώνει συνήθως τη συχνότητα των κρίσεων.
Ποιος ο ρόλος της Διατροφής στην Πρόληψη και Αντιμετώπισή της
Κοιτάζοντας τον κατάλογο των παραγόντων που πυροδοτούν τα συμπτώματα της αιθουσαίας ημικρανίας, διαπιστώνουμε ότι ένα μέρος αυτών σχετίζεται με την διατροφή (π.χ. παράλειψη γευμάτων, αφυδάτωση, κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων). Δεδομένου ότι η διατροφή είναι μια παράμετρος ευκολότερα διαχειρίσιμη συγκριτικά με τις υπόλοιπες, ας δούμε αναλυτικότερα τον ρόλο της, κάνοντας συγχρόνως έκκληση στους πάσχοντες να αναθεωρήσουν τις διατροφικές τους συνήθειες, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν τις πιθανότητες ενεργοποίησης των συμπτωμάτων τους.
Αφυδάτωση
Ο εγκέφαλός μας αποτελείται από νερό στο 75% έως 80% της συνολικής του μάζας. Η υψηλή αυτή περιεκτικότητα νερού είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της δομής του, ενώ παράλληλα με την περιεκτικότητα σε ηλεκτρολύτες είναι απαραίτητη για την μετάδοση των ηλεκτρικών σημάτων για την μετάδοση πληροφοριών και την υποστήριξη των μεταβολικών διεργασιών.
Όταν ο οργανισμός αφυδατώνεται, ελαττώνεται μοιραία και η περιεκτικότητα νερού στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την αγγειοσυστολή και την ελάττωση της ροής αίματος, οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών στα εγκεφαλικά κύτταρα. Παράλληλα, η ελάττωση παρουσίας ηλεκτρολυτών (νάτριο, κάλιο, μαγνήσιο) διαταράσσει την ομαλή λειτουργία των νευροδιαβιβαστών, καθιστώντας ταυτόχρονα τον εγκέφαλο πιο επιρρεπή στην αντίληψη του πόνου. Παράλληλα προκαλείται κόπωση, ευερεθιστότητα, αυξημένη μυϊκή σύσπαση, καταστάσεις που αυξάνουν την πιθανότητα πρόκλησης ημικρανίας.
Παράλειψη Γευμάτων
Η γλυκόζη αποτελεί την αποκλειστική πηγή ενέργειας των κυττάρων του εγκεφάλου. Η εκούσια ή ακούσια παράλειψη γευμάτων προκαλεί έντονες διακυμάνσεις στις τιμές της γλυκόζης στο αίμα (κυρίως πτώσεις), γεγονός το οποίο στα επιρρεπή άτομα διαταράσσει την φυσιολογική παραγωγή ορμονών, όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη, που προκαλούν κυρίως αγγειοσυστολή, και νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη, που επηρεάζει τόσο την ροή του αίματος, όσο και πολλές άλλες διεργασίες που συμβάλλουν στην ενεργοποίηση των ημικρανιών. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι έως και το 57% των ατόμων με ημικρανίες βιώνουν επεισόδια μετά από παρατεταμένη νηστεία.
Συστατικά τροφίμων
Αλκοόλ
Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι μεταξύ 17,5% και 35,6% των ατόμων που βιώνουν συχνά επεισόδια ημικρανίας, αναφέρουν την κατανάλωση αλκοόλ ως παράγοντα πυροδότησης. Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση και υπογλυκαιμία (σε μεγάλες ποσότητες), ενώ το κόκκινο κρασί το οποίο αναφέρεται συχνότερα από πάσχοντες ως ενοχοποιητικός παράγοντας, μπορεί να προκαλέσει ημικρανία, κυρίως λόγω της περιεκτικότητάς του σε τανίνες, οι οποίες διεγείρουν την απελευθέρωση σεροτονίνης στον εγκέφαλο.
Καφεΐνη
Η καφεΐνη είναι ένα ακόμα συστατικό το οποίο πολλοί ασθενείς αναφέρουν ως αιτιολογικό παράγοντα. Μελέτες έχουν πράγματι αποδείξει μια αιτιολογική συσχέτιση, με την ποσότητα ωστόσο να παίζει ρόλο, καθώς μια μέτρια κατανάλωση (1-2 καφέδες ή 200 mg καφεΐνης την ημέρα) να μην σχετίζεται με την ημικρανία ή ακόμα και να συμβάλλει στην πρόληψη, ενώ αντίθετα, μεγαλύτερες ποσότητες, αλλά και η αιφνίδια διακοπή πρόσληψης καφέ ενεργοποιούν σε μεγαλύτερη συχνότητα τα επεισόδια. Κατ’ αναλογία, η κατανάλωση σοκολάτας μπορεί να προκαλεί ημικρανία σε επιρρεπή άτομα, λόγω της περιεκτικότητάς της σε καφεΐνη.
Τυραμίνη
Η τυραμίνη είναι ένα αμινοξύ το οποίο βρίσκεται στα τυριά (κυρίως στα μακράς ωρίμανσης), αλλά και στους ξηρούς καρπούς, στις μπανάνες και στα εσπεριδοειδή. Η τυραμίνη ενεργοποιεί την απελευθέρωση νοραδρεναλίνης με συνέπεια την εναλλαγή αγγειοσυστολής και αγγειοδιαστολής στα αγγεία του εγκεφάλου, ενεργοποιώντας τους μηχανισμούς που προκαλούν ημικρανία. Το 20% - 30% των ασθενών αναφέρει ότι τα επεισόδιά τους αναπτύσσονται μετά από την κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν τυραμίνη.
Νιτρώδη και Νιτρικά άλατα
Αν και τα ερευνητικά δεδομένα δεν έχουν αποδείξει μια ξεκάθαρη συσχέτιση, πολλοί ασθενείς με ημικρανίες αναφέρουν αυξημένη κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν νιτρώδη και νιτρικά, όπως τα επεξεργασμένα κρέατα (π.χ. αλλαντικά). Τα συστατικά αυτά μετατρέπονται στον οργανισμό σε μονοξείδιο του αζώτου το οποίο προκαλεί αγγειοδιαστολή των αιμοφόρων αγγείων, αλλαγή στην πίεση και ροή του αίματος, επηρεάζοντας έτσι τους νευροδιαβιβαστές που συνδέονται με την πρόκληση ημικρανιών.
Monosodium Glutamate (MSG)
Το MSG, ένα από τα συνήθη πρόσθετα στα συσκευασμένα τρόφιμα, φαίνεται να ευθύνεται για την πυροδότηση επεισοδίων σε ένα ποσοστό της τάξης του 10% με 15% των ασθενών με ημικρανίες, χωρίς και πάλι να υπάρχει επιστημονικά αποδεδειγμένη με συγκεκριμένο μηχανισμό, συσχέτιση.
Ασπαρτάμη
Η ασπαρτάμη έχει θεωρηθεί επίσης ως δυνητικός «ενεργοποιητής» επεισοδίων ημικρανίας, πιθανόν λόγω του ότι προκαλεί την αύξηση της παρουσίας αμινοξέων στον εγκέφαλο, τα οποία απελευθερώνουν νευροδιαβιβαστές που ενεργοποιούν τις ημικρανίες. Ωστόσο, σύμφωνα με μία μελέτη, προκειμένου η ασπαρτάμη να προκαλέσει την ενεργοποίηση ημικρανίας θα πρέπει να καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες (π.χ. 12 κουτάκια Diet Cola) για ένα μήνα.
Ο κατάλογος των «ενοχοποιητικών» συστατικών μπορεί να περιλαμβάνει αρκετά ακόμα τρόφιμα όπως τα εσπεριδοειδή, τη ντομάτα, τα γαλακτοκομικά, τους ξηρούς καρπούς, κ.α. Σε κάθε περίπτωση η ορθή πρακτική συστήνει κάθε ασθενής να διατηρεί ημερολόγιο καταγραφής των τροφίμων που κατανάλωσε τουλάχιστον ένα 24ωρο πριν την έναρξη του κάθε επεισοδίου, έτσι ώστε να εντοπίσει εάν υπάρχει συσχέτιση με συγκεκριμένο τρόφιμο ή άλλη διατροφική πρακτική. Σε καμία περίπτωση δεν συστήνεται η αποφυγή των συχνά αναφερόμενων αυτών «ενοχοποιητικών» συστατικών και τροφίμων, χωρίς να έχει ελεγχθεί πραγματικά η δράση τους. Ο έλεγχος αυτός μπορεί να γίνει με τον αποκλεισμό από τη διατροφή του τρόφιμου που ο ασθενής θα εντοπίσει ως «ένοχο» για χρονικό διάστημα κάποιων μηνών, προκειμένου να διαπιστώσει εάν πραγματικά πετύχει ελάττωση των επεισοδίων ημικρανίας.
Τρόφιμα και Συστατικά που βοηθούν
Θρεπτικά Συστατικά
Μελέτες έχουν δείξει ότι θρεπτικά συστατικά, κυρίως βιταμίνες και μέταλλα που σχετίζονται με την λειτουργία του νευρικού συστήματος, την υγεία του εγκεφάλου και την ελάττωση της φλεγμονής,έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στην πρόληψη των ημικρανιών :
-
Βιταμίνες Β και κυρίως η ριβοφλαβίνη (περίπου 400 mg/ημέρα)
-
Βιταμίνη D, με σύσταση για αναπλήρωση σε άτομα με ανεπάρκεια
-
Μαγνήσιο, το οποίο είναι το συστατικό που συστήνεται συχνότερα λόγω και των επιστημονικών δεδομένων για την πρόληψη της ημικρανίας σε δόσεις της τάξης των 400-600mg/ημέρα.
-
Ω3 λιπαρά οξέα σε ποσότητα 1 – 4 γρ/ημέρα φαίνεται από ορισμένες μελέτες να βοηθούν ορισμένους ασθενείς.
Σε κάθε περίπτωση, η λήψη οποιουδήποτε από τα παραπάνω συμπληρώματα θα πρέπει να εφαρμόζεται κατόπιν οδηγίας του θεράποντα ιατρού, ο οποίος θα ορίσει την δοσολογία και θα παρακολουθήσει με τον ασθενή την αποτελεσματικότητά τους.
Διατροφικά Πρότυπα
Στη βιβλιογραφία έχουν δοκιμαστεί διάφορες «ειδικές δίαιτες» για την πρόληψη και αντιμετώπιση των ημικρανιών. Τόσο η Μεσογειακή Διατροφή όσο και οι δίαιτες DASH (σχεδιασμένη για την αντιμετώπιση της υπέρτασης) και η δίαιτα MIND (πλούσια σε φυτικής προέλευσης και αντιοξειδωτικά τρόφιμα και πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε ζωϊκά τρόφιμα), έχουν συσχετιστεί με θετικές εκβάσεις στην πρόληψη και βαρύτητα των συμπτωμάτων της ημικρανίας. Μικρός αριθμός μελετών δείχνει επίσης την πιθανή ωφέλιμη επίδραση της εφαρμογής της Κετογόνου δίαιτας σε επιλεγμένους ασθενείς. Ωστόσο, η δίαιτα αυτή ως γνωστόν, είναι αρκετά δύσκολη στην εφαρμογή της και απαιτεί σχεδιασμό από ειδικό διαιτολόγο και οπωσδήποτε ιατρική παρακολούθηση.
Εντερικό Μικροβίωμα
Οι γνωστοί πλέον ωφέλιμοι μικροοργανισμοί που ιδανικά θα πρέπει να αποικίζουν τον εντερικό σωλήνα φαίνεται ότι συμβάλλουν και στην προστασία των ατόμων που πάσχουν από ημικρανίες, δεδομένης της αποδεδειγμένης επικοινωνίας εντέρου-εγκεφάλου. Τα τελευταία χρόνια έρχονται συνεχώς στο φως δεδομένα που δείχνουν τις προστατευτικές επιδράσεις μιας υγειούς εντερικής χλωρίδας, μέσω της παραγωγής και ρύθμισης των φυσιολογικών επιπέδων σημαντικών νευροδιαβιβαστών, της απομάκρυνσης επιβλαβών ενώσεων (όπως τα νιτρικά) και της ελάττωσης της φλεγμονής. Συνεπώς η εφαρμογή μίας δίαιτας που προάγει την υγεία του εντέρου (πλούσια σε τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση), αλλά και όπου απαιτείται η λήψη πρε- και προβιοτικών, μπορεί να συμβάλλει στην ανακούφιση των πασχόντων.
Το τελικό μήνυμα
Αν και το ποσοστό του πληθυσμού που υποφέρει από αιθουσαία ημικρανία είναι σχετικά μικρό, η ημικρανία γενικότερα αφορά ένα μεγαλύτερο ποσοστό του γενικού πληθυσμού (12-15%). Η μακροχρόνια έρευνα γύρω από την αντιμετώπιση της ημικρανίας, συστήνει στους ασθενείς την αλλαγή τρόπου ζωής, κυρίως για την πρόληψη. Πρόσφατα (2019), στα πλαίσια μιας ανασκόπησης μελετών, προτάθηκε ο αναγνωριζόμενος όρος SEED, ένα ακρωνύμιο που περιλαμβάνει τις βασικές συστάσεις για την πρόληψη, όπου εκτός από τις διατροφικές παραμέτρους που αναλύσαμε, περιλαμβάνει και εκείνες τις παραμέτρους του τρόπου ζωής που αποδεδειγμένα σχετίζονται με την ημικρανία. Έτσι λοιπόν, όσοι «παλεύετε» με την πάθηση αυτή, δεν έχετε παρά να εφαρμόζετε το SEED:
Sleep
Εξασφαλίζετε επαρκή και καλή ποιότητα ύπνου
Εxercise
Η άσκηση ενισχύει την καλή αιμάτωση του εγκεφάλου και την έκλυση ορμονών χαλάρωσης
Εat
Εντοπισμός και αποφυγή των «ενοχοποιητικών» τροφίμων, πρόσληψη ποικιλίας αντιοξειδωτικών και προβιοτικών τροφίμων, βιταμινών και μετάλλων που ενισχύουν την λειτουργία του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου, τακτικά γεύματα και σωστή ενυδάτωση
Diary
Η τήρηση ημερολογίου συμπτωμάτων και η συσχέτισή τους με τα τρόφιμα, τις διατροφικές συνήθειες και άλλες συνήθειες του τρόπου ζωής μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες για το τι «πυροδοτεί» τα επεισόδια
Stress
Καταπολέμηση του στρες με μεθόδους όπως ψυχοθεραπεία, ασκήσεις αναπνοής, διαλογισμός, χόμπυ, κ.α.
