Τι είναι η χημειοθεραπεία;
Είναι ένας τρόπος θεραπείας του καρκίνου που χρησιμοποιεί φάρμακα για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα.
Πώς λειτουργεί η χημειοθεραπεία;
Στοχεύει τα κύτταρα που αναπτύσσονται και διαιρούνται γρήγορα, όπως κάνουν τα καρκινικά κύτταρα. Σε αντίθεση με την ακτινοβολία ή τη χειρουργική επέμβαση, που στοχεύουν συγκεκριμένες περιοχές, η χημειοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει σε όλο το σώμα σας. Αλλά μπορεί επίσης να επηρεάσει ορισμένα ταχέως αναπτυσσόμενα υγιή κύτταρα, όπως αυτά του δέρματος, των μαλλιών, των εντέρων και του μυελού των οστών. Αυτό είναι που προκαλεί μερικές από τις παρενέργειες από τη θεραπεία.
Πότε χρησιμοποιείται η χημειοθεραπεία;
Η χημειοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να:
- Συρρικνώσετε έναν όγκο πριν από την ακτινοθεραπεία ή τη χειρουργική επέμβαση - που ονομάζεται νεοεπικουρική χημειοθεραπεία
- Καταστρέψτε τυχόν εναπομείναντα καρκινικά κύτταρα μετά από χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία - που ονομάζεται επικουρική χημειοθεραπεία
- Κάντε άλλες θεραπείες (βιολογικές ή ακτινοβολίες) πιο αποτελεσματικές
- Καταστρέψτε τα καρκινικά κύτταρα που επιστρέφουν ή εξαπλώνονται.
Ο ρόλος της διατροφής στη χημειοθεραπεία
Η ιδανική διατροφή κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, στοχεύει τόσο στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, όσο και στην σωστή και ολοκληρωμένη θρέψη του σώματος. Τελευταίως στο εξωτερικό εφαρμόζεται το πρόγραμμα Ανίχνευσης Διατροφικού Κίνδυνου.
Τι είναι η Ανίχνευση Διατροφικού Κινδύνου, (Nutritional Risk Screening, NRS), στον καρκίνο;
Η Ανίχνευση Διατροφικού Κινδύνου εκτιμά την υποθρεψία του ασθενούς και κατ’ επέκταση τις διατροφικές απαιτήσεις του, ανάλογα με τη μορφή θεραπείας και τον τύπο καρκίνο.
Πιο αναλυτικά, κατά τη διαδικασία ανίχνευσης συλλέγονται στοιχεία του διατροφικού προφίλ του κάθε ασθενούς, τα οποία αξιολογούνται με στόχο την βελτίωση του διατροφικού του σχήματος και τη σωστή αντιμετώπιση πιθανής υποθρεψίας. Σε περίπτωση εντοπισμού διατροφικού προβλήματος, καθορίζεται η διατροφική παρέμβαση. Με αυτόν τον τρόπο, η Ανίχνευση Διατροφικού Κινδύνου συμβάλει όχι μόνο στην ταχύτερη ανάρρωση αλλά και στη μέγιστη ανταπόκριση στη θεραπεία.
Σημειώνεται ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμόζεται σε νοσοκομεία του εξωτερικού, βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και διεθνώς εδραιωμένες μεθόδους και έχει εγκριθεί από διεθνείς φορείς όπως την Αμερικανική Εταιρεία Παρεντερικής & Εντερικής Διατροφής (ASPEN) και την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παρεντερικής & Εντερικής Διατροφής (ESPEN).
Χημειοθεραπεία και Θρεπτικά Συστατικά
Το σώμα χρησιμοποιεί θερμίδες και πρωτεΐνες ως καύσιμο για την υποστήριξη υγιών οργάνων, την αποκατάσταση των μυών και την καθημερινή δραστηριότητα. Χρειάζεται, όμως, περισσότερες θερμίδες και πρωτεΐνες κατά τη διάρκεια των περισσότερων τύπων καρκίνου και θεραπειών. Οι επιπλέον θερμίδες και η πρωτεΐνη χρησιμοποιούνται για την επούλωση ιστών και την καταπολέμηση των λοιμώξεων κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας. Για το λόγο αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι που υποβάλλονται σε θεραπεία για τον καρκίνο πρέπει να τρώνε περισσότερο από ό,τι έχουν συνηθίσει να τρώνε. Διαφορετικά, μπορεί να υποσιτιστούν και να χάσουν βάρος. Προσπαθήστε να συμπεριλάβετε τρόφιμα από την ακόλουθη λίστα σε κάθε γεύμα:
- Πρωτεϊνούχες τροφές: Φυτικές πρωτεΐνες όπως φασόλια, φακές και σόγια, καθώς και άπαχες ζωικές πρωτεΐνες όπως κοτόπουλο, γαλοπούλα, ψάρια και θαλασσινά και αυγά.
- Φρούτα και λαχανικά: Επιλέξτε μια ποικιλία από πολύχρωμα φρούτα και λαχανικά.
- Γαλακτοκομικά και γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά εναλλακτικά (αγελάδα, σόγια, αμύγδαλο, ρύζι κ.λπ.): γάλα, τυρί, ελληνικό γιαούρτι, τυρί κότατζ και κεφίρ. Τα γαλακτοκομικά είναι συχνά καλές πηγές πρωτεΐνης.
- Δημητριακά ολικής αλέσεως και αμυλούχα λαχανικά: βρώμη, κινόα, κριθάρι, καστανό ρύζι, ποπ κορν, καλαμπόκι, πατάτες, μπιζέλια, 100% ψωμί ολικής αλέσεως, ζυμαρικά, δημητριακά και κράκερ.
- Θρεπτικά λίπη: ελαιόλαδο, λάδι, βούτυρο ξηρών καρπών (όπως φυστικοβούτυρο ή αμυγδαλοβούτυρο), αβοκάντο, ξηροί καρποί και σπόροι.
- Ποτά: νερό, τσάι, καφές (ιδιαίτερα χωρίς καφεΐνη), γάλα και αραιωμένος χυμός.
Τρόφιμα προς αποφυγή κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας
-
Μη παστεριωμένος χυμός, μηλίτης, γάλα, γιαούρτι.
-
Πάπια ψυγείου, συκώτι κοτόπουλου ή άλλο πατέ κρέατος, καθώς τα όργανα που χρησιμοποιούνται δεν μαγειρεύονται πάντα και μπορεί να φιλοξενούν καμπυλοβακτηρίδιο ή άλλα βακτήρια
-
Παγωμένα, έτοιμα προς κατανάλωση σάντουιτς ή σαλάτες deli φτιαγμένες με αυγό, ζαμπόν, κοτόπουλο ή θαλασσινά
-
Άψητα χοτ ντογκ, αλλαντικά σε φέτες ή άψητο σαλάμι, λόγω του αυξημένου κινδύνου μόλυνσης με λιστέρια
-
Καπνιστά ψάρια, στα οποία περιλαμβάνονται ντιπ και αλείμματα με καπνιστά ψάρια
-
Μαλακά τυριά από μη παστεριωμένο γάλα, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων τυριών με μπλε φλέβες, Brie, Camembert, φέτα, κατσικίσιο τυρί και queso fresco ή queso blanco
-
Ωμώ ή μισοψημένο βόειο κρέας, ιδιαίτερα μοσχαρίσιο κιμά, ή οποιοδήποτε ωμό ή μισοψημένο κρέας ή πουλερικά.
-
Ωμά ή μισοψημένα οστρακοειδή, συμπεριλαμβανομένων των μυδιών, των κυδωνιών και των στρειδιών.
-
Σούσι, σασίμι και ορισμένα είδη ψαριών με υψηλά επίπεδα υδραργύρου.
-
Ωμά ή μισοψημένα αυγά, συμπεριλαμβανομένων μαλακών βρασμένων, και τρόφιμα που παρασκευάζονται με ωμά αυγά.
Τι να φάτε μετά τη χημειοθεραπεία
Μετά τη χημειοθεραπεία, είναι σημαντικό να:
- Τρώτε μια ποικιλία από πολύχρωμα λαχανικά και φρούτα καθημερινά, όπως σκούρα πράσινα και κίτρινα λαχανικά και εσπεριδοειδή.
- Τρώτε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες όπως φρούτα, λαχανικά, φασόλια και δημητριακά ολικής αλέσεως.
- Περιορίστε την πρόσληψη εξαιρετικά επεξεργασμένων υδατανθράκων και προστιθέμενης ζάχαρης.
- Ενσωματώστε τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες σε κάθε γεύμα και σνακ.
- Αποφύγετε ή περιορίστε το αλκοόλ.
Πώς να διαχειριστείτε τα προβλήματα διατροφής
Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από διατροφικά προβλήματα ως συχνές παρενέργειες της θεραπείας. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:
Απώλεια όρεξης
Ένα άτομο μπορεί να χάσει την όρεξή του εν μέρει ή εξ ολοκλήρου ενώ υπέρκειται σε χημειοθεραπεία.
Για να διαχειριστεί την απώλεια όρεξης:
- Τρώτε πέντε ή έξι μικρότερα γεύματα όλη την ημέρα αντί για τρία μεγάλα γεύματα.
- Κρατήστε τα σνακ κοντά σας για να φάτε όταν είναι δυνατόν.
- Πάρτε συχνές γουλιές υγρών που προσθέτουν θερμίδες και θρεπτικά συστατικά, όπως χυμό, γάλα ή σούπα.
Ναυτία
Η ναυτία είναι μια κοινή παρενέργεια της χημειοθεραπείας. Μπορεί να δυσκολέψει ένα άτομο να φάει και μπορεί να τους κάνει να αισθάνονται σαν εμετό. Ένα άτομο μπορεί να είναι σε θέση να διαχειριστεί τη ναυτία με διάφορους τρόπους, όπως:
- τρώγοντας τρόφιμα που είναι εύκολα για το στομάχι, όπως απλό τοστ ή καθαρό ζωμό
- τρώγοντας τακτικά, ακόμα κι αν είναι μόνο μικρά σνακ
- να μην πιέζονται για συγκεκριμένα τρόφιμα και να επιλέγουν να τρώνε τρόφιμα που απολαμβάνουν
- πίνοντας μικρές ποσότητες υγρών καθ 'όλη τη διάρκεια της ημέρας
- τρώγοντας τρόφιμα και ποτά που βρίσκονται σε θερμοκρασία δωματίου
- τρώγοντας ξηρό τοστ ή κράκερ πριν πάτε για ύπνο
Πονεμένο στόμα
Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει πληγές στο στόμα και ευαίσθητα ούλα, γεγονός που μπορεί να κάνει το φαγητό άβολο.
- Επιλέξτε τρόφιμα που είναι εύκολο να μασήσετε, όπως ομελέτα, κρέμες και μιλκσέικ.
- Μαλακώστε τα τρόφιμα με σάλτσες, ζωμό ή σάλτσα.
- Φάτε με ένα μικρότερο κουτάλι για να βοηθήσετε να πάρετε μικρότερες μπουκιές.
- Τρώτε κρύα τρόφιμα ή τρόφιμα σε θερμοκρασία δωματίου.
- Αποφύγετε τρόφιμα που μπορούν να βλάψουν το στόμα, όπως εσπεριδοειδή, πιπεριές τσίλι, αλμυρά τρόφιμα και αιχμηρά, τραγανά τρόφιμα.
Δυσκολία στην κατάποση
Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στο λαιμό, προκαλώντας ένα πρόβλημα που ονομάζεται οισοφαγίτιδα. Αυτό μπορεί να κάνει ένα άτομο να αισθάνεται σαν να έχει ένα κομμάτι στο λαιμό του ή ότι ο λαιμός του καίγεται.
- Επιλέξτε τρόφιμα που είναι πιο εύκολο να καταπιείτε, όπως μιλκσέικ, μαγειρεμένα δημητριακά ή ομελέτα.
- Μαγειρέψτε τα τρόφιμα μέχρι να είναι μαλακά και τρυφερά.
- Κόψτε το φαγητό σε μικρότερα κομμάτια ή πολτοποιήστε το χρησιμοποιώντας ένα μπλέντερ.
- Πιείτε ποτά μέσα από ένα καλαμάκι.
- Αποφύγετε τα τρόφιμα που είναι ζεστά, πικάντικα, όξινα, αιχμηρά και τραγανά.
Απώλεια βάρους
Ο καρκίνος μπορεί να προκαλέσει απώλεια βάρους, ή η απώλεια βάρους μπορεί να είναι παρενέργεια της θεραπείας.
- Τρώτε σύμφωνα με ένα πρόγραμμα αντί να περιμένετε να αισθανθείτε πεινασμένοι.
- Τρώτε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και πρωτεΐνες.
- Πίνετε μιλκσέικ, smoothies ή χυμούς.
- Προσθέστε σκόνες πρωτεΐνης σε γεύματα, όπως πλιγούρι βρώμης, smoothies και σούπες
Δυσκοιλιότητα
Ένα άτομο μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση της δυσκοιλιότητας:
- πίνοντας περισσότερα υγρά
- χρησιμοποιώντας καθαρτικά εάν τα συστήσει η ομάδα φροντίδας του καρκίνου
- αύξηση της σωματικής δραστηριότητας
- περιορίζοντας τα τρόφιμα και τα ποτά που μπορούν να προκαλέσουν αέρια
Διάρροια
- Πίνετε πολλά υγρά σε θερμοκρασία δωματίου για να αποτρέψετε την αφυδάτωση.
- Περιορίστε τα ποτά που περιέχουν καφεΐνη.
- Αφήστε τα ανθρακούχα ποτά να χάσουν το αφρό τους ή ανακατέψτε τα πριν τα πιείτε.
- Καταναλώστε περισσότερα τρόφιμα πλούσια σε κάλιο, όπως χυμό πορτοκαλιού, χυμό ντομάτας, μπανάνες και πατάτες.
- Δοκιμάστε τη δίαιτα BRAT, η οποία αποτελείται από μπανάνες, ρύζι, σάλτσα μήλου, τσάι και τοστ.
- Δοκιμάστε συχνά, μικρά γεύματα.
- Αποφύγετε τα τηγανητά, λιπαρά φαγητά.
- Μειώστε τις τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, όπως δημητριακά ολικής αλέσεως, δημητριακά με πίτουρο και λαχανικά. Δοκιμάστε ψωμιά από αλεύρι βρώμης ή ραφιναρισμένο αλεύρι χωρίς σπόρους ή ξηρούς καρπούς. Αποφύγετε τα ωμά λαχανικά και τις φλούδες, τους σπόρους και τις ίνες των μη αποφλοιωμένων φρούτων. Συνεχίστε την κατανάλωση τροφών, φρούτων και λαχανικών με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες μόλις σταματήσει η διάρροια (συμβουλευτείτε πρώτα τον διαιτολόγο και το γιατρό σας).
