«Έχουμε δει γυναίκες 37-38 ετών που έχουν κάνει έξι και εφτά προσπάθειες για απόκτηση παιδιού με εξωσωματική και όταν επιτέλους μείνουν έγκυες τους λέει ο γιατρός τους ότι θα πρέπει να διακόψουν την κύηση γιατί έχουν τοξοπλάσμωση ή κυτταρομεγαλοϊό. Δεν είναι εύκολες αυτές οι καταστάσεις. Πολύ περισσότερο όταν πλέον γνωρίζεις ότι η εγκυμοσύνη είναι εφικτό να διασωθεί και να γεννηθεί ένα απολύτως υγιές νεογνό».
Αυτά και μόνο τα λόγια της κ. Αναστασίας Αντωνιάδου, επίκουρης καθηγήτριας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών ήταν αρκετά για τη δημοσίευση του συγκεκριμένου θέματος για το Επιστημονικό Κέντρο Τοξοπλάσμωσης, Λοιμώξεων από Κυτταρομεγαλοϊό και άλλων λοιμώξεων στην κύηση που εδώ και λίγες εβδομάδες λειτουργεί, με την υποστήριξη του ΚΕΕΛΠΝΟ, στη Δ' Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου «Αττικόν» (διευθύντρια Καθηγήτρια Παθολογίας κ. Ελένη Γιαμαρέλλου) με υπεύθυνη την κ. Αντωνιάδου.
Ποιος είναι ο σκοπός του Κέντρου;
Πρόκειται για ένα Κέντρο που έρχεται να συμβάλλει στον περιορισμό των άσκοπων αμβλώσεων στις οποίες πολλές γυναίκες μέχρι σήμερα οδηγούνταν λόγω της δυσχέρειας ερμηνείας των ορολογικών εξετάσεων που γίνονται στην αρχική φάση της κύησης για τις λοιμώξεις αυτές.
Μπορεί δηλαδή οι εξετάσεις αυτές να είναι θετικές δείχνοντας ότι ο οργανισμός, μετά από μόλυνση -από τοξόπλασμα ή κυτταρομεγαλοϊό κυρίως- έχει αναπτύξει αντισώματα, χωρίς ωστόσο να μπορούν να προσδιορίσουν, εάν τα αντισώματα αυτά αναπτύχθηκαν από λοίμωξη που έγινε πριν την εγκυμοσύνη, οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα για το έμβρυο ή μετά από λοίμωξη που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (ενεργό λοίμωξη).
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων που οι ορολογικές εξετάσεις είναι θετικές δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, ξεκαθαρίζει η κ. Αντωνιάδου. Πρόβλημα δημιουργείται σε οξεία λοίμωξη καθώς τότε πραγματικά υπάρχει ένα ποσοστό κινδύνου για το έμβρυο.
Οξείες λοιμώξεις: ποια είναι η λύση τελικά;
Ουσιαστικά αυτήν την περαιτέρω διερεύνηση έρχεται να προσφέρει το Κέντρο, δωρεάν, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Παστέρ, που διαθέτει όλον εκείνον τον απαιτούμενο εξοπλισμό για να βρίσκει με ειδικές εξετάσεις, εάν τα αντισώματα της εγκύου οφείλονται τελικά σε ενεργό λοίμωξη.
Έτσι θα ξεκαθαριστεί η κατάσταση. Τα περιστατικά εκείνα που έχουν μολυνθεί στο παρελθόν θα συνεχίζουν κανονικά την εγκυμοσύνη τους χωρίς να έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα και χωρίς άγχος, ενώ όσα αποδεικνύεται ότι αποτελούν οξείες λοιμώξεις, θα τους παρέχονται όλα εκείνα τα μέτρα θεραπευτικής αντιμετώπισης που διαθέτει σήμερα η ιατρική για την πρόληψη, σε πρώτη φάση της μετάδοσης του ιού στο έμβρυο ή στην περίπτωση μετάδοσης, στην αντιμετώπισή του.
Ποιος είναι ο ρόλος του Κέντρου;
Ο ρόλος του Κέντρου, όπως μας είπε η κ. Αντωνιάδου είναι διπλός. Πάνω απ' όλα να βοηθήσει τους μαιευτήρες που έχουν πρόβλημα στην ερμηνεία των εξετάσεων που κάνουν για το τοξόπλασμα και τον κυτταρομεγαλοϊό να καταλήξουν σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με το εάν πραγματικά κινδυνεύει το έμβρυο. Και δεύτερον να δώσει τη δυνατότητα στις ίδιες τις έγκυες να ζητήσουν, εφόσον έχουν πρόβλημα, από το γιατρό τους να κάνουν αυτές τις εξετάσεις που θα τον βοηθήσουν να καταλάβει, εάν είναι δυνατό να βγάλει πέρα φυσιολογικά την εγκυμοσύνη.
Ουσιαστικά το Κέντρο έρχεται να δώσει μία εναλλακτική λύση σε μία γυναίκα που αντιμετωπίζει πρόβλημα το οποίο μέχρι τώρα οδηγούσε τους γυναικολόγους στην λύση της διακοπής της κύησης.
Το δίλημμα της εγκύου
Η διακοπή της κύησης δεν αποτελεί πλέον μονόδρομο. Τρία είναι τα βασικά ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν πριν ο γιατρός θέσει στην έγκυο το δίλημμα εάν θα συνεχίσει την εγκυμοσύνη ή εάν προτιμάει να τη διακόψει:
- Το πρώτο είναι εάν πράγματι έχει ενεργό λοίμωξη
- Εφόσον έχει, τότε το δεύτερο ερώτημα που θα τεθεί είναι εάν έχει μεταδοθεί το παθογόνο στο παιδί
- Εφόσον διαπιστωθεί ότι έχει μεταδοθεί το τρίτο ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί είναι εάν το έμβρυο έχει υποστεί βλάβες
Ποιες είναι οι πιθανότητες μόλυνσης στην εγκυμοσύνση;
Στην Ελλάδα, όπως αναφέρει η κ. Αντωνιάδου δεν έχουμε στοιχεία για το ποσοστό εκείνο των γυναικών που περνούν την οξεία λοίμωξη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Υπολογίζεται πάντως ότι δεν υπερβαίνει το 2% των εγκύων.
Ένα 30% των εγκύων πάντως έχουν μολυνθεί είτε από τοξόπλασμα είτε από κυτταρομεγαλοϊό πριν την εγκυμοσύνη και έχουν αναπτύξει αντισώματα έναντί τους τα οποία έχουν περάσει και στο έμβρυο που έτσι πλέον δεν κινδυνεύει.
Η έγκυος που κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αναπτύσσει ενεργό λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό έχει πιθανότητα γύρω στο 40-50% να μεταδώσει τον ιό στο έμβρυο, εφόσον δεν γίνει κανένας χειρισμός πρόληψης. Από τη στιγμή που τελικά θα γίνει η μετάδοσή του ιού, η πιθανότητα να γεννηθεί το παιδί με βλάβες είναι γύρω στο 10-20%, δηλαδή συνολικά 4-10%.
Αντίστοιχα για το τοξόπλασμα οι πιθανότητες μετάδοσής του στο έμβρυο κυμαίνονται στο 20-60% ανάλογα με την ηλικία του εμβρύου, με μικρότερο το ρυθμό μετάδοσης στην αρχή της κύησης και μεγαλύτερο όσο προχωράει η κύηση ενώ από τη στιγμή που τελικά θα μεταδοθεί το τοξόπλασμα, οι πιθανότητες βλάβης στο έμβρυο είναι μεγαλύτερες στην αρχή της κύησης (40%) και πολύ μικρότερες (<5%) στο τρίτο τρίμηνο.
Έλλειψη ενημέρωσης για τις λοιμώξεις στην κύηση
Η παράθεση όλων αυτών των στοιχείων δείχνει ότι στο ζήτημα των ιώσεων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης χρειάζεται ψυχραιμία και γνώση. Το πρόβλημα όμως είναι ότι γενικότερα, δεν υπάρχει η ενημέρωση που θα έπρεπε στις γυναίκες για το θέμα των λοιμώξεων στη διάρκεια της κύησης. Αυτό δεν είναι πρόβλημα που αφορά μόνο τη χώρα μας.
Υπάρχουν μελέτες στο εξωτερικό που δείχνουν ότι οι γυναίκες που βρίσκονται σε φάση να τεκνοποιήσουν σ' ένα μεγάλο ποσοστό που φτάνει και το 60% δεν είναι ενημερωμένες γύρω από τους κινδύνους που διατρέχουν, όπως επίσης και για το τι θα πρέπει να κάνουν για να προλάβουν μία μόλυνση.
Ας δούμε στη συνέχεια κάποια πράγματα που είναι καλό κανείς να τα γνωρίζει.
Σημαντική η εξέταση πριν από την εγκυμοσύνη
Η πρόληψη μπορεί να ξεκινήσει πριν ακόμη από την εγκυμοσύνη. Όσες γυναίκες βρίσκονται σε φάση οικογενειακού προγραμματισμού, προγραμματίζουν δηλαδή την απόκτηση ενός παιδιού καλό είναι πριν προχωρήσουν στην εγκυμοσύνη να ελέγχονται για όλους αυτούς τους παθογόνους μικροοργανισμούς -και ειδικά τον κυτταρομεγαλοϊό και το τοξόπλασμα- που μπορούν να προκαλέσουν πρόβλημα κατά τη διάρκειά της.
Έτσι, εάν διαπιστώσουν ότι έχουν υποστεί πιο παλιά κάποια λοίμωξη – και επομένως έχουν αναπτύξει αντισώματα- δε θα χρειαστεί να εξεταστούν για το ίδιο πρόβλημα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και βέβαια δε θα έχουν το άγχος εάν τα αντισώματα που θα βρεθούν σε εξέταση που θα γινόταν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης θα οφείλονται σε παλαιότερη ή σε ενεργό λοίμωξη.
Εάν πάλι τα αποτελέσματα είναι αρνητικά, αφενός θα ενημερωθούν για τα μέτρα πρόληψης ώστε να μην κινδυνεύσουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αφετέρου εάν τελικά υποστούν λοίμωξη θα ξέρουν με σιγουριά ότι πρόκειται για ενεργό λοίμωξη για να την αντιμετωπίσουν θεραπευτικά όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα.
Μέτρα προστασίας κατά την εγκυμοσύνη
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τώρα για να μειώσουν τις πιθανότητες να κολλήσουν κάποια ανεπιθύμητη λοίμωξη, όπως το τοξόπλασμα και ο κυτταρομεγαλοϊός οι γυναίκες θα πρέπει να παίρνουν κάποια μέτρα προφύλαξης.
Καλό πλύσιμο χεριών
Έτσι λοιπόν θα πρέπει να μάθουν να πλένουν μετά από κάθε δραστηριότητα πολύ καλά τα χέρια τους.
Να μην υπάρχει επαφή με κατοικίδια ή χώμα
Θα πρέπει επίσης να μην έρχονται σε επαφή με κατοικίδια ζώα –ειδικά τις γάτες-, και να μην έρχονται σε επαφή με το χώμα ή εάν χρειαστεί να το κάνουν (π.χ. για κάποια εργασία στον κήπο, τα σκάμματα με άμμο στις παιδικές χαρές) θα πρέπει να φορούν γάντια και να πλένουν και πάλι μετά πολύ καλά τα χέρια τους.
Πλύσιμο φρούτων και λαχανικών
Θα πρέπει επίσης να πλένουν πολύ καλά τα λαχανικά και τα φρούτα και γενικά οτιδήποτε τρώνε ωμό, όπως επίσης να τρώνε καλά ψημένο το κρέας και να προσέχουν όλα τα μαγειρικά σκεύη που έρχονται σε επαφή με το ωμό κρέας κατά τους χειρισμούς προετοιμασίας του (π.χ. επιφάνεια κοπής, μαχαίρια κτλ) να τα πλένουν πολύ καλά και να μην τα αφήνουν να έρθουν σε επαφή με άλλα τρόφιμα που τα τρώμε ωμά, εάν προηγουμένως δεν έχουν πλυθεί.
Προστασία έναντι των ιώσεων
Και βέβαια θα πρέπει να ακολουθούν όλα εκείνα τα μέτρα που πρέπει κανείς να λαμβάνει για την προστασία του έναντι των ιώσεων που μεταδίδονται μέσω σταγονιδίων αποφεύγοντας κυρίως την επαφή τους με άτομα που έχουν κρυώσει, με άτομα που έρχονται σε επαφή με αρρώστους και με τα πολύ μικρά παιδιά που αρρωσταίνουν πολύ συχνά.
Αναγκαία η επανάληψη των εξετάσεων
Σημαντικό επίσης είναι το να γνωρίζει κανείς ότι ακόμη κι αν η γυναίκα είναι αρνητική στις πρώτες εξετάσεις για τοξοπλάσμωση και κυτταρομεγαλοϊό που γίνονται μέχρι τη 14η εβδομάδα της κύησης, θα πρέπει κάθε δίμηνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης να τις επαναλαμβάνει για κάθε ενδεχόμενο, κάτι που σήμερα σε πολλές περιπτώσεις δε γίνεται.
Πού οφείλεται η εμφάνιση ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων στις ορολογικές εξετάσεις;
Όπως εξηγεί η κ. Αντωνιάδου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι η εγκυμοσύνη γενικά είναι μια κατάσταση που διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα της γυναίκας που παράγει μεγαλύτερο αριθμό ανοσοσφαιρινών ΙgM καθώς φέρει μέσα της το έμβρυο που κατά το ήμισυ είναι ξένο διότι προέρχεται από τον πατέρα. Εάν μία γυναίκα περάσει σήμερα οξεία τοξοπλάσμωση θα μπορεί να μείνει έγκυος χωρίς πρόβλημα μετά από έξι μήνες. Εάν περάσει οξεία λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό θα πρέπει να μείνει έγκυος μετά από ένα χρόνο.
Τι είναι το τοξόπλασμα και ο κυτταρομεγαλοϊός;
Το τοξόπλασμα είναι ένα παράσιτο που μεταδίδεται στον άνθρωπο από τα κατοικίδια ζώα, κυρίως την γάτα, και μπορεί, εάν προσβάλει την εγκυμονούσα γυναίκα και δεν αντιμετωπιστεί, να οδηγήσει είτε σε αποβολή του εμβρύου είτε σε σοβαρές ανωμαλίες στο νευρικό σύστημα.
Η μόλυνση από κυτταρομεγαλοϊό είναι μία σχετικά συχνή συγγενής λοίμωξη και, εάν δεν αντιμετωπιστεί, οδηγεί στη γέννηση παιδιού με διανοητική καθυστέρηση και κώφωση. Ο κυτταρομαγαλοϊός είναι η συχνότερη αιτία συγγενούς λοίμωξης από ιό και το συχνότερο λοιμώδες αίτιο κώφωσης στις ΗΠΑ (περίπου 1% των γεννήσεων με συγγενή λοίμωξη).
