Όλο και περισσότερες νεαρές γυναίκες ασχολούνται στις μέρες μας με τον αθλητισμό, γεγονός ιδιαίτερα θετικό δεδομένου του μακροχρόνιου οφέλους που προσφέρει η συστηματική άσκηση στην υγεία και την ψυχολογία των γυναικών. Παράλληλα, όμως, η αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών στα σπορ έχει αυξήσει και την εμφάνιση του «τριαδικού συνδρόμου της αθλήτριας», μια κατάσταση που συνδυάζει:
- διαταραχές της εμμήνου ρύσεως
- μειωμένη ενεργειακή διαθεσιμότητα
- μειωμένη οστική μάζα
Πώς μπορούμε να το αναγνωρίσουμε ώστε να το προλάβουμε εγκαίρως;
Διαταραχές της εμμήνου ρύσεως
Ξεκινώντας από την πρώτη παράμετρο του τριαδικού συνδρόμου, οι διαταραχές στην έμμηνο ρύση είναι αρκετά συχνές σε αθλήτριες, ιδιαίτερα σε αθλήματα που σχετίζονται με την καλαισθησία και το αδύνατο σώμα, αγγίζοντας σε ποσοστό έως και το 69%. Η πιο συχνή εμμηνορροϊκή διαταραχή είναι η αμηνόρροια, δηλαδή η έλλειψη εμμήνου ρύσεως για τουλάχιστον 3 μήνες. Η πρωτοπαθής αμηνόρροια χαρακτηρίζει την καθυστέρηση της εμμηναρχής ενώ η δευτεροπαθής την απώλεια του καταμήνιου κύκλου, εφόσον έχει παρέλθει η εμμηναρχή. Άλλες διαταραχές περιλαμβάνουν την ολιγομηνόρροια, την ανωορρηξία και άλλα.
Οι διαταραχές αυτές στις αθλήτριες οφείλονται συνηθέστερα στην τροποποίηση του ρυθμού και των επιπέδων έκκρισης διαφόρων ορμονών, όπως τα οιστρογόνα και οι γοναδοτροπίνες, ως αποτέλεσμα της πολύ έντονης άσκησης και των χαμηλών επιπέδων λίπους του οργανισμού. Προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων είναι η υπογονιμότητα, η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία που σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, καθώς και η χαμηλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Περιορισμένη ενεργειακή διαθεσιμότητα
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του τριαδικού συνδρόμου είναι η περιορισμένη ενεργειακή διαθεσιμότητα στις αθλήτριες. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε κάποια διατροφική διαταραχή ή σε ένα διαταραγμένο διατροφικό πρότυπο, που σύμφωνα με μελέτες, χαρακτηρίζει έως και το 70% των ελίτ αθλητών και αθλητριών σε αθλήματα που επηρεάζονται από το βάρος του διαγωνιζόμενου.
Από την άλλη πλευρά, η ανεπαρκής ενεργειακή πρόσληψη μπορεί να είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας τους να καλύψουν τις διατροφικές τους ανάγκες είτε λόγω έλλειψης σχετικών γνώσεων είτε λόγω του απαιτητικού τους ωραρίου προπονήσεων. Οι αθλήτριες βρίσκονται συχνά σε κίνδυνο ανάπτυξης διατροφικών διαταραχών λόγω της πίεσης που δέχονται να διατηρήσουν ένα χαμηλό σωματικό βάρος σε συνδυασμό με ανεπαρκή καθοδήγηση σχετικά με τις διατροφικές τους ανάγκες και τις ορθές πρακτικές ρύθμισης βάρους. Ως αποτέλεσμα της ανεπαρκούς διατροφής, προκύπτουν διατροφικές ανεπάρκειες σε θρεπτικά συστατικά, που επηρεάζουν καθοριστικά την ικανότητα του οργανισμού να συνθέσει οστά και μυς, να επιδιορθώσει ιστούς που υφίστανται βλάβες από την έντονη γυμναστική, καθώς και να αναρρώσει από πιθανά τραύματα.
Οι διατροφικές διαταραχές συσχετίζονται επίσης με ψυχολογικές συνέπειες, όπως κατάθλιψη, χαμηλή αυτό-εκτίμηση και αγχώδεις διαταραχές. Γενικότερα, αμηνόρροια και διαταραγμένα διατροφικά πρότυπα αναγνωρίζονται συχνότερα σε αθλήματα όπως η καλλισθενική γυμναστική, το μπαλέτο, το τρέξιμο και το καλλιτεχνικό πατινάζ, που απαιτούν χαμηλό βάρος, αισθητική και αντοχή.
Μειωμένη οστική μάζα
Το τρίτο σκέλος του τριαδικού συνδρόμου, δηλαδή η φτωχή οστική υγεία, συσχετίζεται άμεσα με το πρώτο, τη διαταραχή της εμμήνου ρύσεως. Πιο συγκεκριμένα, διαταραχές των οιστρογόνων επηρεάζουν σημαντικά την οστική πυκνότητα. Συνεπώς, εάν οι διαταραχές αυτές συμβαίνουν σε ηλικίες σημαντικές για την οστική ανάπτυξη, όπως μεταξύ των 11 και 26 ετών στις γυναίκες, μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλή οστική μάζα και πυκνότητα, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο για κατάγματα. Όντως, οι αμηνορροϊκές αθλήτριες φαίνεται ότι έχουν έως και 20% χαμηλότερη οστική πυκνότητα από τις αθλήτριες με φυσιολογική έμμηνο ρύση, λόγω των χαμηλών επιπέδων οιστρογόνων.
Ποια είναι η μέθοδος αντιμετώπισης;
Εφόσον διαγνωσθεί, η βέλτιστη μέθοδος αντιμετώπισης του συνδρόμου δεν έχει ακόμα καθορισθεί. Σίγουρα απαιτείται διεπιστημονική προσέγγιση, με υποστήριξη από αθλίατρο, διατροφολόγο, ψυχολόγο ή ψυχίατρο, τον προπονητή καθώς και την οικογένεια της αθλήτριας. Η καλύτερη προσέγγιση, όμως, είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση. Σε όλες τις αθλήτριες θα πρέπει να εφαρμόζονται συχνά αξιολογήσεις για την αναγνώριση σημείων και συμπτωμάτων που μπορεί παραπέμπουν σε κάποια από τις τρεις παραμέτρους του συνδρόμου.
Εάν μια αθλήτρια χαρακτηρίζεται από μια παράμετρο, θα πρέπει να αξιολογείται και για τις άλλες δύο. Οι γιατροί που παρακολουθούν τις αθλήτριες θα πρέπει να ελέγχουν τακτικά για χαρακτηριστικά όπως μειωμένη απόδοση, αλλαγές στη διάθεση, σημαντική απώλεια βάρους και συχνούς τραυματισμούς. Οι επαγγελματίες υγείας και οι προπονητές θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για την εκπαίδευση των αθλητριών σχετικά με την βέλτιστη διατροφική πρόσληψη και οστική υγεία.
Συνοψίζοντας, το «τριαδικό σύνδρομο της αθλήτριας» είναι μια κατάσταση που επηρεάζει ένα σημαντικό αριθμό νεαρών γυναικών. Η πρόληψη, έγκαιρη αναγνώριση και διεπιστημονική αντιμετώπισή του πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα των επαγγελματιών υγείας και των προπονητών που εμπλέκονται στις ζωές των αθλητριών.
