Η μαστίχα είναι μια φυσική ρητίνη που βγαίνει από τον κορμό του μαστιχόδεντρου. Το χρώμα της είναι υπόλευκο – υποκίτρινο και είναι ημιδιαφανής εώς διαφανής. Το μαστιχόδεντρο ευδοκιμεί αποκλειστικά και μόνο στη Νότια Χίο. Παίρνει την πλήρη ανάπτυξή του στα 40-50 χρόνια και ζει περίπου 100. Από τον 5ο εώς τον 6ο χρόνο δίνει τη ρητίνη και μετά τον 15ο παράγει από 60-250γρ και σε σπάνιες περιπτώσεις 400γρ. Η αποκλειστική παραγωγή της στο νησί της Χίου οφείλεται σύμφωνα με θεωρίες στο εύκρατο κλίμα της περιοχής και στα υποθαλάσσια ηφαίστεια και στο ασβεστολιθικό έδαφος. Έχουν γίνει προσπάθειες να καλλιεργηθεί ο μαστιχοφόρος σχίνος και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας καθώς και σε άλλα κράτη, αλλά χωρίς επιτυχία.
Οι ιδιότητες της μαστίχας είχαν ανακαλυφθεί από τα αρχαία χρόνια. Οι πρώτες αναφορές προέρχονται από τον Ηρόδοτο τον 5ο αιώνα π.Χ.. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς αναφέρονται στις θεραπευτικές ιδιότητες της μαστίχας όπως ο Πλίνιος, Ο Θεόφραστος, ο Διοσκουρίδης και ο Γαληνός. Οι φαρμακευτικές της ιδιότητες ήταν γνωστές και στον Ιπποκράτη. Στην αρχαία Ρώμη χρησιμοποιούσαν οδοντογλυφίδες από Μαστιχόδεντρα για να λευκαίνουν τα δόντια τους. Στην αρχαία Ελλάδα μασούσαν το αποξηραμένο ρητινώδες υγρό που έρεε από το φλοιό του μαστιχόδεντρου. Επίσης βρέθηκαν ιατρικές συνταγές στις οποίες φαίνεται πως χρησιμοποιούσαν τη μαστίχα σε διάφορες ασθένειες.
Η παραγωγή της μαστίχας γίνεται από τον Ιούνιο εώς το Σεπτέμβριο. Η γεύση της μαστίχας στην αρχή του μασήματος είναι μάλλον πικρή στη συνέχεια όμως εξαφανίζεται και το ειδικό της άρωμα προσδίδει μια ιδιαίτερη γεύση. Η σκληρότητά της οφείλεται σε πολλούς παράγοντες όπως η θερμοκρασία, ο χρόνος έκθεσης της μαστίχας και το μέγεθος που έχει το δάκρυ.
Ιδιότητες
Η μαστίχα έχει ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση που οφείλεται στο ελεανολικό και ολεανολικό οξύ που περιέχει και δρα επουλωτικά σε φλεγμονές όπως περιοδοντίτιδες, οισοφαγίτιδες, γαστρίτιδες, δωδεκαδακτυλικό έλκος, κολίτιδες και αιμορροΐδες. Επίσης συμβάλλει στην καταπολέμηση της δυσπεψίας και του τυμπανισμού. Κατά το μάσημα της μαστίχας διεγείρεται η παραγωγή σιέλου και γαστρικού υγρού, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η πέψη.
Ακόμη η μαστίχα χρησιμοποιείται για την αποσκλήρυνση όγκων στον πρωκτό, στο στήθος, στο ήπαρ, στις παρωτίδες, στον σπλήνα, στο στομάχι, στο έντερο και στον οισοφάγο. Έχει αναλγητική, αντιβηχική, ορεξιογόνο, αφροδισιακή, ερυθροποιητική, στυπτική, διουρητική, αιμοστατική και αποχρεμπτική δράση και χρησιμοποιείται και για τις διάρροιες των παιδιών. Είναι το παραδοσιακό φάρμακο για την κακοσμία του στόματος, την ουλίτιδα, τα αποστήματα, την ακμή, τον καρκίνο, το έλκος, τη μαστίτιδα.
Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν πως ακόμη και σε μικρή ποσότητα (1mg για 2 εβδομάδες) η μαστίχα μπορεί να θεραπεύσει το πεπτικό έλκος που οφείλεται στο βακτηρίδιο Helicobacter Pylori, εξαιτίας της αντιμικροβιακής της δράσης. Σημαντική είναι και η επίδρασή της στο ήπαρ όπου φαίνεται να ενεργοποιεί την απορρόφηση της χοληστερόλης , μειώνοντας έτσι τη συγκέντρωσή της στο αίμα. Με αυτόν τον τρόπο μειώνεται ο κίνδυνος καρδιαγγειακών παθήσεων. Ακόμη η μαστίχα έχει διουρητικές ιδιότητες ενώ αναφέρεται και η δράση της στην αναστολή της σύνθεσης των λευκοτριενίων. Σε έρευνες in vitro έχει αποδειχθεί πως η μαστίχα αναστέλλει την οξείδωση της LDL χοληστερόλης (κακή χοληστερόλη), ενώ παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση σε σχέση με άλλες ρητίνες και κόμμεα, προστατεύοντας το καρδιαγγειακό σύστημα. Η αντιοξειδωτική της δράση οδηγεί σε μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης που εναποτίθενται στους ιστούς, με αποτέλεσμα την ελάττωση του ρυθμού αθηρογένεσης και μείωσης του κινδύνου εμφάνισης καρδιοπαθειών αλλά και διαφόρων μορφών καρκίνου.
Η μαστίχα περιέχει δυο πολύ σημαντικά οξέα, το ουρσολικό και ολεανολικό, τα οποία είναι υπεύθυνα για την ανβτιμικροβιακή, αντιική αντικαρκινική, ηπατοπροστατευτική, αντιφλεγμονώδης, αντιελκώδης και αντιυπερλιπιδαιμική της δράση.
Μια ακόμη σημαντική δράση της μαστίχας είναι η χρήση της στην υγιεινή της στοματικής κοιλότητας. Αποτελεί πρώτη ύλη για την παρασκευή οδοντόκρεμας, διαλυμάτων πλύσης και αποσμητικών στόματος γιατί προσφέρει καθαρή αναπνοή, ενώ φαίνεται να δρα ενάντια στο σχηματισμό πλάκας και να προστατεύει τη στοματική κοιλότητα.
Σημαντική είναι η περιεκτικότητα της μαστίχας σε διάφορες πολυφαινόλες που σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα συστατικά της έχει ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία. Οι πολυφαινόλες της μαστίχας μειώνουν τα επίπεδα σακχάρου και χοληστερόλης στο αίμα, προστατεύουν τα επιθηλιακά κύτταρα του αναπνευστικού συστήματος, αυξάνουν την HDL χοληστερόλη (καλή χοληστερόλη) και μειώνουν τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης (κακή χοληστερόλη), έχουν αντικαρκινική δράση και αντιαλλεργικές ιδιότητες.
Χρήσεις
Στο κοράνι ο Μωάμεθ συνιστά τη μαστίχα στους πιστούς και ίσως αυτός να είναι και ο λόγος της μεγάλης κατανάλωσης της από τον ισλαμικό κόσμο. Οι μωαμεθανοί προσέθεταν μικρή ποσότητα μαστίχας σε σκόνη στη ζύμη του ψωμιού για να αποκτήσει ευχάριστο άρωμα. Οι Αιγύπτιοι κάπνιζαν το εσωτερικό των πήλινων δοχείων που έβαζαν νερό με μαστίχα.
Στην ιατρική χρησιμοποιείται σε αλοιφές ενάντια στα εγκαύματα, στα κρυοπαγήματα, σε δερματικές παθήσεις και στην Παρασκευή εμπλάστρων. Τα τελευταία χρόνια μελετάται η χρήση της για την καταπολέμηση του έλκους του στομάχου που οφείλεται στο ελικοβακτηρίδιο του Πυλωρού, ενώ μελετάται και η χρήση της στο Σακχαρώδη Διαβήτη και στην αντιμετώπιση της αυξημένης χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων.
Στη χειρουργική η μαστίχα και το παράγωγό της κολοφώνιο χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ραμμάτων τα οποία απορροφώνται από τον οργανισμό.
Στην οδοντιατρική η μαστίχα χρησιμοποιείται για την υγιεινή των δοντιών. Το μάσημά της συμβάλλει στην καλή διατήρηση της υγείας των ούλων και στην αντισηψία του στόματος. Εφυγραίνει τη στοματική κοιλότητα με την έκκριση σιέλου και αρωματίζει το στόμα, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της κακοσμίας. Η συστηματική χρήση της φαίνεται πως περιορίζει το σχηματισμό πλάκας. Επίσης χρησιμοποιείται ως συστατικό του σφραγίσματος των δοντιών και εκμαγείων των οδοντοστοιχιών.
Η μαστίχα χρησιμοποιείται ακόμη στην αρωματοποιία, στην αισθητική σε κρέμες προσώπου, λόγω της ιδιότητάς της να καθαρίζει το πρόσωπο, στην υφαντουργία ως σταθεροποιητής χρωμάτων και στη ζαχαροπλαστική για την παρασκευή γλυκών, ζαχαρωτών και διαφόρων αρτοσκευασμάτων. Αποτελεί γλυκό του κουταλιού, το γνωστό υποβρύχιο, ενώ χρησιμοποιείται σρη μαγειρική και στην ποτοποιία.
Η μαστίχα αποτελεί ένα μοναδικό προϊόν, που, πέρα από τη μοναδική γεύση και αίσθηση που χαρίζει, συμβάλλει στη διατήρηση της καλής υγείας του οργανισμού μας. Η αποκλειστική παραγωγή της στο νησί της Χίου αποτελεί ένα από τα προϊόντα που η ελληνική γη έχει να προσφέρει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.
