Τα τελευταία χρόνια η εντερική μικροχλωρίδα αποτελεί ένα νέο «καυτό» ερευνητικό θέμα καθώς συνέχεια ανακαλύπτουμε τη σχέση της με διάφορους παραμέτρους της υγείας.
Όμως, τι εννοούμε με τον όρο εντερική μικροχλωρίδα;
Ουσιαστικά αναφερόμαστε στα βακτήρια που φιλοξενούμε κατά μήκος του πεπτικού μας συστήματος και κύριο μέρος το παχύ έντερο. Μπορεί να μας φαίνεται πολύ παράξενο όμως στο σώμα μας κατοικούν 100 τρισεκατομμύρια βακτήρια, το 90% των οποίων βρίσκεται στο έντερό μας. Υπάρχουν συγκεκριμένα ήδη βακτηρίων που αναπτύσσονται στο έντερό μας ανάλογα τις συνθήκες που επικρατούν και η ύπαρξη ισορροπίας μεταξύ τους είναι απαραίτητη για τη συνολική υγεία του οργανισμού.
Ολοένα και περισσότερες μελέτες δημοσιεύονται και συνδέουν την μικροχλωρίδα του εντέρου με διάφορες παθολογικές καταστάσεις όπως παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα, κατάθλιψη κ.α. Μια πάθηση που απασχολεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού και σχετίζει την ισορροπία των βακτηρίων του εντέρου με συμπτώματα στο γαστρεντερικό σύστημα είναι το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ανισορροπία των βακτηρίων στο παχύ έντερο οδηγεί στην εμφάνιση συμπτωμάτων όπως διάρροια, δυσκοιλότητα, φουσκώματα και κοιλιακό πόνο. Επίσης, γνωρίζουμε ότι το στρες αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου. Συνεπώς, έχουμε μια πρώτη ένδειξη ότι υπάρχει μια σχέση μεταξύ της εντερικής μικροχλωρίδας και του στρες. Τι ισχύει τελικά;
Συνδέεται το έντερό μας με τον εγκέφαλο;
Από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα των τελευταίων ετών είναι ο άξονας που συνδέει το έντερο με τον εγκέφαλο μας και ο τρόπος με τον οποίο αυτά τα όργανα αλληλοεπιδρούν. Η υγιής λειτουργία του εντέρου έχει συνδεθεί με τη φυσιολογική λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου. Το έντερο και η μικροχλωρίδα του απελευθερώνουν ορμόνες, νευροδιαβιβαστές και άλλους παράγοντες, οι οποίοι στέλνουν σήματα στον εγκέφαλο είτε απευθείας είτε μέσω πολύπλοκων μονοπατιών.
Το έντερο μας εκφράζει τα συναισθήματα!
Συγκεκριμένα, οι νευροδιαβιβαστές, τα οποία αποτελούν χημικά μηνύματα του νευρικού συστήματος παράγονται κατά 80% από τα κύτταρα του εντέρου και των μικροβίων που ζουν εκεί. Ένας πολύ γνωστός νευροδιαβιβαστής, η σεροτονίνη είναι υπεύθυνη για τα συναισθήματα της ευτυχίας, της πληρότητας και της ικανοποίησης. Αντίστοιχα, το γάμμα-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA) βοηθά στον έλεγχο των συναισθημάτων του φόβου και του άγχους.
Από τη συμβίωση... στη δυσβίωση
Η δυσβίωση, δηλαδή η ανισορροπία μεταξύ των βακτηρίων του εντέρου, μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως άγχος, κατάθλιψη, αυτισμό, σχιζοφρένεια κ.α. Η δυσβίωση οδηγεί σε αυξημένη διαπερατότητα του εντέρου καταστρέφοντας το εσωτερικό τοίχωμα του εντέρου, επιτρέποντας στο περιεχόμενό του να διαρρεύσει στην αιματική κυκλοφορία, το οποίο είναι ένα φαινόμενο που ονομάζεται «leaky gut» ή σύνδρομο διαπερατού εντέρου.
Ακόμη μια διαταραχή της ισορροπίας των βακτηρίων του εντέρου έχει ως αποτέλεσμα να παραχθούν και να απελευθερωθούν κυτοκίνες, οι οποίες είναι ουσίες που προκαλούν φλεγμονή και διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε συνδυασμό με την αύξηση της εντερικής διαπερατότητας που αναφέρθηκε νωρίτερα, οι ουσίες αυτές ταξιδεύουν συστηματικά στην κυκλοφορία του αίματος και φτάνουν σε σημεία του οργανισμού που δεν θα έπρεπε να βρίσκονται. Η διέλευση τους από το διαπερατό έντερο στο αίμα προξενεί προβλήματα και οδηγώντας σε άγχος, κατάθλιψη αλλά και απώλεια μνήμης.
Συνεπώς, καταλαβαίνουμε ότι η εντερική μικροχλωρίδα και συνολικά η καλή υγεία του εντέρου μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ψυχική μας διάθεση και στα συναισθήματά μας.
Επηρεάζει το στρες την εντερική μικροχλωρίδα;
Η σχέση μεταξύ του στρες και της εντερικής μικροχλωρίδας μπορεί να λειτουργήσει και αντίστροφα. Συγκεκριμένα, το μακροχρόνιο στρες μπορεί να βλάψει τα βακτήρια που ζουν στο έντερο. Μια δύσκολη κατάσταση στην καθημερινότητα ενός ανθρώπου μπορεί να είναι αρκετή για να μειώσει την ποικιλομορφία των βακτηρίων του εντέρου, να αυξήσει τον αριθμό των «κακών» βακτηρίων και να μειώσει τα ευεργετικά βακτήρια στο έντερο. Με τη σειρά τούς αυτές οι αλλαγές στα μικρόβια του εντέρου μπορεί να πυροδοτήσουν αλλαγές στην λειτουργία του εγκεφάλου. Συνεπώς, καταλαβαίνουμε πως η σχέση της μικροχλωρίδας και του νευρικού συστήματος είναι πολύπλοκη και ουσιαστικά αποτελεί ένα φαύλο κύκλο.
Ποιες τροφές φαίνεται να έχουν θετική επίδραση στη μικροχλωρίδα;
Η υγεία και η ισορροπία της μικροχλωρίδας και κατ’ επέκταση του εντέρου στο σύνολό του επηρεάζεται άμεσα από τις διατροφικές μας συνήθειες. Πρακτικά, μικρές αλλαγές στη διατροφή μας μπορούν να επηρεάσουν την ισορροπία των βακτηρίων στο έντερο τόσο θετικά όσο και αρνητικά. Η κατανάλωση τροφών που δρουν ευεργετικά ή βλαπτικά προς το έντερο οδηγεί σε συμβίωση ή σε δυσβίωση των βακτηρίων που κατοικούν εκεί.
Φρούτα και λαχανικά
Ότι τα φρούτα και τα λαχανικά είναι απαραίτητα στη διατροφή μας λόγω των βιταμινών και των μετάλλων που μας προσφέρουν το γνωρίζαμε. Όμως, οι συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων είναι πλούσιες μεταξύ των άλλων και σε πρεβιοτικά, τα οποία είναι διαιτητικές ίνες και φρουκτοολιγοσακχαρίτες. Τα πρεβιοτικά δεν μπορεί να τα πέψει το γαστρεντερικό μας σύστημα αλλά αποτελούν τροφή για τα βακτήρια του εντέρου μας. Γι’ αυτό και η καθημερινή κατανάλωσή τους είναι πολύ σημαντική για την εύρυθμη λειτουργία του εντέρου.
Δημητριακά ολικής άλεσης
Εδώ συμπεριλαμβάνονται όλα τα ζυμαρικά, ρύζι και ψωμί, από τα οποία φυσικά προτιμάμε τα «μαύρα» καθώς γνωρίζουμε ότι είναι πιο πλούσια σε διαιτητικές ίνες από τις πιο «λευκές» επεξεργασμένες επιλογές. Επιλέγουμε σε κάθε γεύμα ή σνακ δημητριακά ολικής άλεσης.
Ωμέγα λιπαρά οξέα
Αυτά τα λίπη βρίσκονται σε λιπαρά ψάρια (σαρδέλα, σολομό φρέσκο κα) αλλά και σε φυτικές πηγές όπως ξηροί καρποί, λιναρόσπορος κα. Μελέτες σε ανθρώπους και ζώα δείχνουν ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα μπορούν να αυξήσουν τα «καλά» βακτήρια στο έντερο ενώ παράλληλα συμβάλλουν στη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου.
Ζυμωμένα τρόφιμα
Με τον όρο προβιοτικά αναφερόμαστε στα ωφέλιμα βακτήρια που λαμβάνουμε μέσω της τροφής ή κάποιου συμπληρώματος. Προβιοτικά συναντάμε κυρίως σε τρόφιμα, που έχουν υποστεί κάποιου είδους ζύμωση. Ειδικότερα, τα γαλακτοκομικά όπως το γιαούρτι, το κεφίρ, το ξινόγαλα ή τυριά μεγάλης ωρίμανσης περιέχουν καλές ποσότητες προβιοτικών που ενισχύουν τη φυσική μικροχλωρίδα του εντέρου. Φυτικά τρόφιμα όπως οι ελιές και οι πίκλες έχουν επίσης σημαντικές ποσότητες προβιοτικών.
Ποιες τροφές έχουν αρνητική επίδραση;
Συνολικά, φαίνεται ότι ένα «δυτικού» τύπου πρότυπο διατροφής, με αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένων υδατανθράκων και κορεσμένων λιπιδίων αλλά και χαμηλή κατανάλωση διαιτητικών ινών αυξάνει τη φλεγμονή στο περιβάλλον του εντέρου, που όπως είδαμε και προηγουμένως ευθύνεται για την ύπαρξη χρόνιων νοσημάτων. Συνεπώς, η αυξημένη κατανάλωση λευκού ψωμιού, ζυμαρικών, γλυκών και αρτοπαρασκευασμάτων παράλληλα με την αυξημένη κατανάλωση κρέατος και ιδιαίτερα junk φαγητού επηρεάζει αρνητικά την υγεία του εντέρου. Ακόμη, φαίνεται ότι ένα πρότυπο διατροφής με περιορισμένη ποικιλία σε διαφορετικά τρόφιμα και γεύσεις συνδέεται με μειωμένη ποικιλία των βακτηρίων στο έντερό μας. Άρα, φτωχές διατροφικές επιλογές σημαίνει φτωχή εντερική μικροχλωρίδα.
Προβιοτικά και υγεία του εντέρου
Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται αρκετές μελέτες για να διαπιστώσουμε αν τελικά η χορήγηση προβιοτικών σε συμπληρωματική χορήγηση μπορεί να συνδέεται με βελτίωση σε δείκτες του άγχους και της κατάθλιψης. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει πολύ καλά αποτελέσματα τόσο σε δείκτες του στρες στον οργανισμό όσο και σε συμπτώματα όπως διάθεση. Ωστόσο, δεν έχουμε ακόμη επαρκή δεδομένα για ποιο είδος προβιοτικού σχήματος έχει ευεργετική επίδραση αλλά ούτε και για το απαιτούμενο χρονικό διάστημα χορήγησης. Όμως, δεν παύει να είναι μια πολλά υποσχόμενη θεραπευτική προσέγγιση σε αγχώδεις διαταραχές καθώς και στην κατάθλιψη, δεδομένου ότι πρόκειται για μια ασφαλής αγωγή που μπορεί να λαμβάνεται για μεγάλο διάστημα σε σύγκριση με τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνεται και έχει πολλές παρενέργειες.
Συμπερασματικά
Ας έχουμε στο μυαλό μας λοιπόν ότι όπως εμείς έχουμε ανάγκη την τροφή για να επιβιώσουμε, ακριβώς αυτό χρειάζονται και τα βακτήρια που κατοικούν στο έντερό μας. Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικό να είμαστε προσεκτικοί και επιλεκτικοί στην ποιότητα των τροφίμων που επιλέγουμε να καταναλώσουμε. Θυμηθείτε ότι αν κρατάμε «ευτυχισμένη» τη μιροχλωρίδα του εντέρου, τότε και εκείνη φροντίζει να είμαστε κι εμείς ευτυχισμένοι!
