Έχω σπαστική κολίτιδα. Πώς θα την αντιμετωπίσω διατροφικά;

«Έχω σπαστική κολίτιδα. Πώς θα την αντιμετωπίσω διατροφικά;». 

Τι είναι η σπαστική κολίτιδα;

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ - αγγλικά: irritable bowel syndrome - IBS), ή αλλιώς, σπαστική κολίτιδα, είναι μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από χρόνιο κοιλιακό άλγος, κοιλιακή δυσφορία, κοιλιακή διάταση (φούσκωμα) και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου απουσία κάποιας οργανικής νόσου. Μπορεί να εμφανισθεί υπό τη μορφή διάρροιας ή δυσκοιλιότητας ή με εναλλαγή αυτών, ενώ η παθοφυσιολογία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου είναι ελλιπώς κατανοητή. Ωστόσο, είναι καλά τεκμηριωμένο ότι υπάρχει διαταραγμένη επικοινωνία μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου, που οδηγεί σε διαταραχές της κινητικότητας, σπλαχνική υπερευαισθησία και αλλοιωμένη επεξεργασία από το κεντρικό νευρικό σύστημα.

Το ΣΕΕ είναι σχετικά συχνό. Στον Δυτικό κόσμο το 10-15% του πληθυσμού εμφανίζει τα συμπτώματα του συνδρόμου. Οι πάσχοντες είναι συνήθως ηλικίας νεότερης των 50 ετών και συχνότερα γυναίκες. Αρκετοί ασθενείς συσχετίζουν τα συμπτώματα με συναισθηματική ένταση (στρεσσογόνα ερεθίσματα), με τη λήψη συγκεκριμένης τροφής και κάποιες γυναίκες με την έμμηνο ρύση.

Ποια τα συμπτώματα;

Με βάση τις συνήθειες του εντέρου διακρίνονται 3 τύποι ΣΕΕ:

1. με δυσκοιλιότητα (ΣΕΕ-Δυσ)
2. με διάρροια (ΣΕΕ-Διαρ) ή
3. με εναλλαγές (ΣΕΕ-εν).

Επιπλέον, στα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνονται:

• τυμπανισμός (έντονο φούσκωμα στην περιοχή της κοιλιάς)
• αυξημένη αποβολή αερίων
• ερυγές
• έντονος κοιλιακός πόνος που δεν υποχωρεί ακόμη και μετά την κένωση
• διαρκής ανάγκη για ούρηση
• δυσανεξία σε ορισμένες τροφές
• δυσκολία πέψης και καούρε
• βλέννα στα κόπρανα

Πως γίνεται η διάγνωση;

Για τη διάγνωση του ΣΕΕ απαιτείται ένας στοιχειώδης έλεγχος για να επιβεβαιωθεί ότι η πάθηση είναι καθαρά λειτουργική και όχι οργανική και να αποκλεισθούν άλλες σοβαρές παθήσεις που μπορεί να εκδηλώνονται με παρόμοια συμπτώματα, όπως π.χ. η κοιλιοκάκη. Παραδοσιακά, η διάγνωση του ΣΕΕ βασίζεται στη θετική αναγνώριση συμπτωμάτων που συσχετίζονται με διάφορα σύνδρομα που σχετίζονται με διαταραχές όπως η διάρροια, η δυσκοιλιότητα, ο χρόνιος κοιλιακός πόνος ή το φούσκωμα.

Στους περισσότερους ανθρώπους, η διάγνωση μπορεί να τεθεί με βάση το κλινικό ιστορικό, εκτός εάν υπάρχουν συμπτώματα που προκαλούν ανησυχία όπως είναι η απώλεια βάρους ή η αιμορραγία από το ορθό ή εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό φλεγμονώδους νόσου του εντέρου ή κοιλιοκάκης.

Ποιος ο ρόλος της Διατροφής;

Σε πολλούς ασθενείς, τα συμπτώματα πυροδοτούνται από μεγάλα γεύματα ορισμένων τροφών όπως δημητριακά, γαλακτοκομικά, σοκολάτα, πικάντικα και λιπαρά τρόφιμα, ορισμένα φρούτα και λαχανικά, αλκοόλ, καφές, τσάι. Τα τρόφιμα αυτά είναι συχνά υψηλής περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά και επομένως δεν είναι σπάνιο να παρατηρούνται διατροφικές ελλείψεις και ανεπάρκειες κατά τη διατροφική αξιολόγηση των ασθενών.

Κρατώντας ένα ημερολόγιο διατροφής και καταγράφοντας την επιδείνωση των συμπτωμάτων οι ασθενείς μπορούν να αναγνωρίσουν την ευαισθησία τους και να αποφύγουν τις αντίστοιχες τροφές.

Ωστόσο, ο ρόλος της διατροφής στη θεραπεία του ΣΕΕ δεν είναι πλήρως κατανοητός. Παρόλο που σπάνια παρατηρείται τροφική αλλεργία, πολλοί ασθενείς πιστεύουν ότι τροφικές δυσανεξίες προκαλούν τα συμπτώματά τους και πολλές φορές τροποποιούν τη δίαιτά τους βάσει πληροφοριών που δέχονται από τον περίγυρό τους και το διαδίκτυο.

Θρεπτικά συστατικά και τρόφιμα που πρέπει να αποφύγετε.

Καφεΐνη

Η καφεΐνη μπορεί να αυξήσει την έκκριση γαστρικού οξέος και την κινητικότητα του εντέρου, για αυτό και θεωρείται ότι δύναται να συμβάλει στην συμπτωματολογία στα άτομα με μεγαλύτερη ευαισθησία και ΣΕΕ.

Πικάντικα τρόφιμα

Η καψαϊκίνη αποτελεί συστατικό των καυτερών πιπεριών και πολλών άλλων πικάντικων τροφίμων. Είναι υπεύθυνη για το αίσθημα καύσου και τον πόνο στο στομάχι που προκαλείται στα υγιή άτομα μετά την ανίχνευση της ουσίας αυτής από συγκεκριμένους υποδοχείς στον πεπτικό σωλήνα. Η έκφραση των υποδοχέων αυτών είναι αυξημένη στα άτομα με σπλαχνική υπερευαισθησία.

Λιπαρά τρόφιμα

Η κατανάλωση γευμάτων υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος, όπως τα τηγανιτά και τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε βούτυρο φαίνεται να επιτείνει τα συμπτώματα των ασθενών με ΣΕΕ.

Διατροφικές συνήθειες

Τα ακανόνιστα γεύματα, η μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, καθώς και η αυξημένη κατανάλωση «πρόχειρου» φαγητού σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα παρουσίας συμπτωμάτων στα άτομα με ΣΕΕ. Η αξιολόγηση των διατροφικών συνηθειών και η ενθάρρυνση για κατανάλωση μίας ισορροπημένης δίαιτας με τακτικά γεύματα και καλές διαιτητικές πρακτικές, όπως αρκετό χρόνο για το γεύμα, καλή μάσηση της τροφής, αποφυγή λήψης φαγητού αργά τη νύχτα και ενθάρρυνση για ποικιλία τροφίμων ώστε να εξασφαλιστεί θρεπτική επάρκεια είναι οδηγίες που πρέπει να δίνονται σε αυτούς στους ασθενείς.

Ζυμώσιμοι υδατάνθρακες

Ολοένα και αυξανόμενο ενδιαφέρον στη διαχείριση των ασθενών με ΣΕΕ παρουσιάζει η εφαρμογή της δίαιτας περιορισμού των ζυμώσιμων υδατανθράκων (στους οποίους περιλαμβάνονται ολιγοσακχαρίτες, δυσακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες), γνωστή ως δίαιτα FODMAPs από τα αγγλικά αρχικά του όρου (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides, and Polyols). Μία δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAPs περιλαμβάνει την αποφυγή φρουκτόζης, λακτόζης, πολυολών και φρουκτάνων που περιέχονται σε πολλές ομάδες τροφίμων. Επειδή οι διαιτητικοί περιορισμοί που επιβάλλει μία τέτοια δίαιτα είναι πολλοί, είναι πολύ σημαντικό να δίνονται στους ασθενείς λίστες τόσο με τα προς αποφυγή τρόφιμα αλλά και οι εναλλακτικές επιλογές των τροφίμων αυτών.

• Φρουκτόζη (κάποια φρούτα, μέλι, σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη)
• Λακτόζη (γαλακτοκομικά)
• Φρουκτάνες (σιτάρι, κρεμμύδι, σκόρδο κ.ά.). Οι Φρουκτάνες είναι γνωστές και ως ινουλίνη.
• Γαλακτάνια (φασόλια, φακές, όσπρια όπως σόγια κ.ά.)
• Πολυόλες (γλυκαντικά που περιέχουν σορβιτόλη, μαννιτόλη, ξυλιτόλη, μαλτιτόλη, φρούτα με κουκούτσι όπως αβοκάντο, βερίκοκα, κεράσια, νεκταρίνια, ροδάκινα, δαμάσκηνα κ.ά.)

Τι άλλο πρέπει να προσέξετε

Το αίτιο που προκαλεί το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ερευνάται από τους γιατρούς για περισσότερο από δύο αιώνες. Παρά το γεγονός αυτό δεν υπάρχει ακόμα κάποια επιστημονική εξήγηση. Ορισμένοι δηλώνουν ότι προκαλείται από δίαιτα, άλλοι ότι οφείλεται σε διαταραχή στην κινητικότητα του εντέρου, ενώ άλλοι θεωρούν ότι αποτελεί ψυχολογική διαταραχή ή ψυχοφυσιολογικό φαινόμενο.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει σαφής αιτία για το ΣΕΕ η αντιμετώπιση βασίζεται κυρίως στη σωστή ανάλυση του ιστορικού των συμπτωμάτων του ασθενούς και την ηλικία εμφάνισης, ενώ σημαντικό είναι να γνωρίζουμε εάν προηγήθηκε εντερική λοίμωξη. Οι βασικοί άξονες της θεραπείας περιλαμβάνουν την εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με την πάθηση, τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής, αλλαγές στη διατροφή, φάρμακα και ψυχολογική θεραπεία. Ως αρχική προσέγγιση συνιστάται αλλαγή του τρόπου ζωής με τροποποίηση της δίαιτας και άσκηση. Όταν τα συμπτώματα είναι έντονα χορηγείται φαρμακευτική αγωγή η οποία κατευθύνεται στην αντιμετώπιση του κυρίαρχου συμπτώματος, δυσκοιλιότητας, διάρροιας ή κοιλιακού πόνου.

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες συστάσεις του Βρετανικού Συλλόγου Διαιτολόγων οι βασικές οδηγίες που βοηθούν τους ανθρώπους με σπαστική κολίτιδα περιλαμβάνουν:

• Ισορροπημένη ένταξη φυτικών ινών στη διατροφή (φρούτα, λαχανικά, δημητριακά και ξηροί καρποί)
• Επαρκή ενυδάτωση
• Σε περίπτωση αυξημένης κατανάλωσης καφεΐνης, δοκιμαστικός περιορισμός-επανένταξη εάν επί απουσίας βελτίωσης
• Περιορισμός της κατανάλωσης τυριού και αγελαδινού γάλακτος
• Ένταξη φυσικής δραστηριότητας στην καθημερινότητα
• Αποφυγή του καπνίσματος
• Καταγραφή των τροφών που πυροδοτούν τα συμπτώματα και αποφυγή τους
• Περιορισμός μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ και των ανθρακούχων ποτών
• Λήψη φαρμακευτικής αγωγής
• Τακτικά γεύματα και ενθάρρυνση για ποικιλία τροφίμων ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής και ισορροπημένη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών

Συμπερασματικά:

Η κύρια αρχή της διαχείρισης του ΣΕΕ είναι η εξατομίκευση και η σωστή αξιολόγηση. Σε καμία περίπτωση η διατροφική παρέμβαση δεν στηρίζεται στον δια βίου αποκλεισμό ολόκληρων ομάδων τροφίμων, ούτε στον αποκλεισμό από δραστηριότητες της καθημερινότητας. Με την σωστή ενημέρωση και εκπαίδευση από έναν διαιτολόγο, μπορείτε να αντιμετωπίσετε το ΣΕΕ με μια βιώσιμη και θρεπτική διατροφή.