Η σωστή διατροφή είναι μια βασική προϋπόθεση για υγεία και σωστή ανάπτυξη για κάθε παιδί. Η σωστή διατροφή είναι ιδιαίτερα αναγκαία για τη ρύθμιση του διαβήτου και τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού με το χρόνιο αυτό πρόβλημα.
Οι σύγχρονες διατροφικές συστάσεις για παιδιά και εφήβους με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1, δε διαφέρουν από τις συστάσεις για παιδιά και εφήβους της ίδιας ηλικίας.
Είναι ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής, το οποίο μπορεί και πρέπει να εφαρμοστεί από όλο τον πληθυσμό, διαβητικό και μη.
Η συμμετοχή και η εφαρμογή αυτού του προγράμματος από όλη την οικογένεια του παιδιού και εφήβου με σακχαρώδη διαβήτη, κρίνεται απαραίτητη και θεωρείται καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη καλής ρύθμισης του σακχάρου του αίματος.
Ποιοι οι στόχοι του προγράμματος για παιδιά και εφήβους με Σ.Δ.;
- Επαρκής πρόσληψη ενέργειας και θρεπτικών συστατικών, για να είναι εξασφαλισμένη η ομαλή ανάπτυξη και υγεία του παιδιού και εφήβου. Οι ενεργειακές ανάγκες ποικίλλουν από παιδί σε παιδί και μεταβάλλονται πολύ γρήγορα ακόμη και στο ίδιο παιδί. Έτσι, επιβάλλεται η τακτική αναπροσαρμογή του διαιτολογίου ανάλογα με το στάδιο της ανάπτυξής του και της σωματικής δραστηριότητας.
- Επίτευξη του καλύτερου δυνατού γλυκαιμικού ελέγχου και ιδιαίτερα αποφυγή υπογλυκαιμικών και υπεργλυκαιμικών επεισοδίων. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να υπάρχει μια άριστη ισορροπία μεταξύ ινσουλίνης, τροφίμων και άσκησης.
- Επίτευξη ή και διατήρηση του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα για το ύψος, την ηλικία και το φύλο του παιδιού, ώστε να αποφευχθεί η παχυσαρκία.
- Αποφυγή των ανεπιθύμητων επιπλοκών του Σ.Δ.
Από τι χαρακτηρίζεται η ημερήσια κατανάλωση τροφίμων;
Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι η ημερήσια κατανάλωση τροφίμων πρέπει να χαρακτηρίζεται από :
- Καθορισμένη κατανάλωση ψωμιού, δημητριακών ολικής άλεσης, φρέσκων φρούτων και λαχανικών, οσπρίων, για την επαρκή πρόσληψη υδατανθράκων (κυρίως σύνθετων) και φυτικών ινών.
- Μέτρια κατανάλωση λίπους, κυρίως με τη μορφή ελαιολάδου, το οποίο αποτελεί και την καλύτερη πηγή λίπους για τον οργανισμό.
- Αυξημένη κατανάλωση ψαριών και μέτρια κόκκινου κρέατος.
- Περιορισμένη πρόσληψη κρεάτων και τυριών με πολύ λίπος, γλυκισμάτων και “έτοιμων φαγητών”.
- Αποφυγή των τυποποιημένων προϊόντων του εμπορίου.
Οι ποσότητες των τροφίμων είναι εξατομικευμένες. Ο αριθμός, η ποσοτική και η ποιοτική σύσταση των γευμάτων εξαρτάται από το σχήμα ινσουλινοθεραπείας που εφαρμόζει το κάθε παιδί-έφηβος.
Οι δυσκολίες στη συμμόρφωση του προγράμματος
Η συμμόρφωση των παιδιών και ιδιαίτερα των εφήβων στην εφαρμογή του προγράμματος «σωστής διατροφής» παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες, ιδιαίτερα στην περίοδο της εφηβείας, όπου ο έφηβος αναζητά να αναπτύξει τη δική του προσωπικότητα. Στην προσπάθειά του αυτή να ανεξαρτοποιηθεί, τρώει όλο και πιο συχνά μακριά από το σπίτι του, με τους φίλους του και καταναλίσκει τις περισσότερες φορές μεγάλες ποσότητες φαγητού ή και γλυκισμάτων.
Ο ρόλος του ιατρού και των γονέων είναι να σέβονται την ανάγκη του εφήβου για γευστική απόλαυση και κοινωνική ζωή. Αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, ώστε η τροφή που του προσφέρεται στο σπίτι να αφήνει θερμιδικά περιθώρια για ότι τρώει ο έφηβος στις εξόδους του, αρκεί να μην χάνει το μέτρο και να είναι γνώστης της ποσότητας και του είδους της ινσουλίνης που πρέπει να κάνει.
Τι πρέπει να προσέχει ένα παιδί στο σχολείο;
Τα περισσότερα τρόφιμα που υπάρχουν στα κυλικεία των σχολείων, όπως τυρόπιτες, σοκολάτες, πατατάκια, κρουασάν, αναψυκτικά κ.λ.π. είναι πλούσια σε λίπος, ζάχαρη και επομένως σε θερμίδες και φτωχά σε άλλα θρεπτικά συστατικά.
Η συνεχής κατανάλωση τέτοιων προϊόντων θα οδηγήσει σε αύξηση του βάρους και ενδεχομένως αύξηση των λιπιδίων του πλάσματος, με δυσμενείς επιπτώσεις μακροπρόθεσμα στη γλυκαιμική ρύθμιση.
Η ευελιξία και η ελευθερία που παρέχουν τα εντατικοποιημένα σχήματα ινσουλινοθεραπείας και οι αντλίες συνεχούς έγχυσης ινσουλίνης σχετικά με την ποσότητα και ποιότητα των τροφίμων, δεν είναι συνώνυμες με τη διατροφική αναρχία. Θα πρέπει να γίνονται σωστές επιλογές όπως: σάντουιτς με ψωμί ολικής άλεσης, τυρί με λίγα λιπαρά. Να αποφεύγονται οι φρουτοχυμοί γιατί απορροφώνται ταχέως από το γαστρεντερικό σωλήνα και ανεβάζουν το σάκχαρο αίματος. Ένα καλό πρωινό στο σπίτι π.χ. γάλα με δημητριακά και ένα μικρό φρούτο, μειώνει τις πιθανότητες για κακές επιλογές τροφίμων αργότερα.
Πώς να αποφευχθεί η υπογλυκαιμία στην άσκηση και μετά από αυτή;
Είναι γνωστό ότι η άσκηση μειώνει τα επίπεδα του σακχάρου, όχι μόνο κατά τη διάρκειά της, αλλά και αρκετές ώρες μετά. Για να είναι ασφαλές το παιδί και ευχάριστη η άσκηση πρέπει να ληφθούν τα εξής μέτρα:
- Μέτρηση του σακχάρου. Εάν το σάκχαρο είναι υψηλό (>250 mg/dl) είναι καλό να γίνει διορθωτική ινσουλίνη, έλεγχος για οξόνη (εάν υπάρχει η δυνατότητα) και η άσκηση να ακυρωθεί.
- Μείωση της δόσης της ινσουλίνης που ο χρόνος δράσης της συμπίπτει με την άσκηση.
- Εάν το σάκχαρο είναι >150 mg/dl είναι καλό να λαμβάνονται 10-15 γρ υδατανθράκων (30γρ ψωμί ή 1 μπανάνα ή ένας χυμός περίπου 100 ml) κάθε 30 λεπτά μετά την έναρξη της άσκησης.
- Εάν το σάκχαρο είναι < 150 mg/dl, είναι καλό η λήψη των 15γρ υδατανθράκων να ξεκινήσει συγχρόνως με την έναρξη της άσκησης.
- Εάν θα ακολουθήσει γευματίδιο μετά την άσκηση είναι καλό να μειωθεί η δόση της γευματικής ινσουλίνης.
- Είναι απαραίτητο το παιδί να έχει πάντοτε μαζί του ζάχαρη ή ένα μικρό χυμό για την αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας.
- Δεν παραμελείται η λήψη υγρών, εάν η άσκηση είναι έντονη ή επιτελείται σε θερμό περιβάλλον, για την αποφυγή αφυδάτωσης.
Η εξατομίκευση είναι απαραίτητη και ο προσδιορισμός του σακχάρου αίματος με τον αυτοέλεγχο πριν και μετά την άσκηση, θα οδηγήσει σε άριστη ρύθμιση χωρίς υπογλυκαιμία.
Αναδημοσίευση από το Περιοδικό Ευεξία & Διατροφή ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ/ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009, Τεύχος 40. Σελ. 36-38
