Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ φαρμάκων και τροφών, αλλά και των διαφόρων συμπληρωμάτων διατροφής, είναι εξίσου σημαντικές με εκείνες μεταξύ των φαρμάκων. Ως εκ τούτου, κάποιες τροφές μπορούν εν δυνάμει να αναστείλουν ή να επιτείνουν τη δράση ορισμένων φαρμάκων, μειώνοντας την απορρόφησή τους ή λειτουργώντας συνεργητικά ως προς τη δράση τους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει είτε στην αποτυχία αυτής καθαυτής της θεραπευτικής αγωγής, είτε σε διατροφική ανεπάρκεια ή τοξικότητα αντίστοιχα.
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε από την JAMA (Journal of the American Medical Association), η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής, έχει αυξηθεί σταθερά κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, ωστόσο, η πλειοψηφία των ασθενών αναφέρει ότι δεν έχει επαρκή ενημέρωση για τις πιθανές αλληλεπιδράσεις των εν λόγω σκευασμάτων, με τα εκάστοτε συνταγογραφούμενα φάρμακα. Μία κατηγορία φαρμάκων των οποίων η δράση έχει άμεση σχέση με τη διατροφή, είναι και τα από στόματος αντιπηκτικά ή αντιθρομβωτικά φάρμακα, τα οποία λαμβάνονται σε περιπτώσεις καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Τι είναι αντιπηκτικό φάρμακο;
Αντιπηκτικό φάρμακο είναι η ουσία που εμποδίζει την πήξη του αίματος, με σκοπό την ελάττωση της πιθανότητας δημιουργίας θρόμβου Τα εν λόγω φάρμακα βοηθούν στην αποφυγή περιπτώσεων εν τω βάθει φλεβικής θρομβώσεως, εγκεφαλικών επεισοδίων, καθώς επίσης χορηγούνται θεραπευτικά σε ασθενείς με κολπική μαρμαριγή.
Τα ποιό γνωστά εμπορικά σκευάσματα είναι το Sintrom (ακενοκουμαρόλη), το Coumadin (ουαρφαρίνη) και τα νεότερα Pradaxa (δαμπιγκατράνη) και Xarelto (ριβαροξαβάνη).
Κύριες παρενέργειες από στόματος αντιπηκτικών/κουμαρινικών φαρμάκων
Στον αντίποδα της πήξεως του αίματος και κατά συνέπεια του σχηματισμού θρόμβων, είναι η αιμορραγία, η οποία είναι και η κυριότερη παρενέργεια των από στόματος αντιπηκτικών φαρμάκων. Για την αποφυγή λοιπόν τέτοιων ανεπιθύμητων ενεργειών, απαιτείται ακριβής ρύθμιση της αντιπηκτικής αγωγής από τον υπεύθυνο ιατρό, αλλά και σωστή ενημέρωση του ασθενή για τους παράγοντες διατροφής που εντείνουν την δράση των αντιπηκτικών φαρμάκων, καθώς και σύσταση ειδικής δίαιτας από τον υπεύθυνο κλινικό διαιτολόγο/διατροφολόγο.
Ο σκοπός της χρήσης συγκεκριμένου διαιτολογίου ή της αποφυγής συγκεκριμένων διατροφικών παραγόντων αντίστροφα, από ασθενείς που λαμβάνουν από στόματος αντιπηκτικά φάρμακα, είναι η διατήρηση του χρόνου προθρομβίνης (Prothrombin Time / PT - παράγοντας πήξεως που συντίθεται στο ήπαρ), στο θεραπευτικό εύρος, καλύπτοντας ταυτόχρονα την συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για όλα τα θρεπτικά συστατικά (μέταλλα, βιταμίνες), που λαμβάνονται είτε από τις τροφές, είτε μέσω συμπληρωμάτων διατροφής, χωρίς να περιορίζεται ο τρόπος ζωής του ασθενούς περισσότερο από όσο είναι αναγκαίο.
Από στόματος αντιπηκτική αγωγή και διατροφή
Οι περισσότερες κυριότερες πηγές πληροφοριών σχετικά με την αλληλεπίδραση φαρμάκων και παραγόντων διατροφής, επικεντρώνονται στα ποσοστά πρόσληψης βιταμίνης Κ από τις τροφές και τα συμπληρώματα διατροφής.
Ένας λοιπόν από τους βασικότερους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσει τη δράση των κουμαρινικών αντιπηκτικών, είναι η μεγάλη πρόσληψη βιταμίνης Κ από την τροφή, μιας και η δράση των φαρμάκων αυτών και της συγκεκριμένης βιταμίνης είναι ανταγωνιστικές (πτώση του INR/International Normalized Ratio).
Ποια τρόφιμα να αποφεύγονται ή να περιορίζονται;
Το διαιτολόγιο των ασθενών πρέπει να είναι ισορροπημένο αποφεύγοντας ή περιορίζοντας κατά περίπτωση τα εξής:
- Πράσσινα φυλλώδη λαχανικά: αντίδια, βλήτα, σπανάκι, μαρούλι, τριφύλλι, σπαράγγια, μπρόκολο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, παντζάρια, γογγύλια, λάχανο, φασολάκια, μπάμιες, κολοκυθάκια, ντομάτες, μαϊντανό, κάρδαμο (συστήνεται μια μερίδα δηλαδή 100γρ. --> περίπου 1 κούπα ωμά ή 1/2 της κούπας μαγειρεμένα)
- Συκώτι βοδινού και χοιρινού
- Κρόκο αβγού
- Μέλι
- Σόγια και παράγωγα αυτής (π.χ σογιέλαιο)
- Χυμοί των προαναφερθέντων λαχανικών
- Πράσινο τσάι
- Σοκολάτα
- Σκευάσματα που περιέχουν συνένζυμο Q10 --> Προτείνεται δίαιτα με συνετή περιεκτικότητα βιταμίνης Κ περίπου 70-140 mg/ ημέρα και αποφυγή πολυβιταμινούχων σκευασμάτων
- Κάστανα
Πότε να υπολογίζεται το ποσοστό της βιταμίνης Κ;
Η περιεκτικότητα των τροφών σε βιταμίνη Κ είναι γνωστή, επομένως μπορεί εύκολα να υπολογιστεί το ποσοστό της βιταμίνης Κ στο διαιτολόγιο του ασθενή.
Ο υπολογισμός του ποσοστού της βιταμίνης Κ στον οργανισμό είναι χρήσιμος στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- όταν ο ασθενής ξεκινάει θεραπευτική αγωγή με από στόματος αντιπηκτικά φάρμακα
- κάθε φορά που ασθενής χρειάζεται ή πρέπει να αλλάξει τη διατροφή του και κατά συνέπεια να μεταβάλει την πρόσληψη βιταμίνης Κ
- όταν υπάρχει σημαντική διακύμανση στον χρόνο προθρομβίνης, η οποία δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από την αλληλεπίδραση με κάποιο φάρμακο ή κάποια μεταβολή της υπάρχουσας παθοφυσιολογίας
Η πρόσληψη βιταμίνης Κ όταν ο ασθενής λαμβάνει από στόματος αντιπηκτικά φάρμακα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στη συνήθη πρόσληψη και μετά την σταθεροποίηση της απαιτούμενης δοσολογίας του αντιπηκτικού φαρμάκου, να μην κυμαίνεται περισσότερο από 250 μικρογραμμάρια πάνω ή κάτω από την συνιστώμενη ημερήσια δόση.
Από στόματος αντιπηκτικά και συμπληρώματα διατροφής
Ο εντοπισμός, η πρόβλεψη και η πρόληψη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ κουμαρινικών παραγόντων και συμπληρωμάτων διατροφής περιπλέκεται ακόμα περισσότερο εξαιτίας διαφόρων άλλων παραμέτρων. Συγκεκριμένα, κάποια συμπληρώματα διατροφής μπορεί να περιέχουν ποικίλες δόσεις του δραστικού συστατικού, καθώς και δραστικά συστατικά που δεν αναγράφονται στην ετικέτα του σκευάσματος και τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τη φύση της συγκεκριμένης αλληλεπίδρασης.
Επιπλέον, πολλοί ασθενείς δεν αναφέρουν τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής στους θεράποντες ιατρούς και κατά συνέπεια δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για τις αλληλεπιδράσεις των συμπληρωμάτων διατροφής, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως αναφορά για μελλοντικές έρευνες.
Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες A, D και E, όταν χορηγούνται ως συμπληρώματα, έχουν αναφερθεί να αλληλεπιδρούν με τα από στόματος αντιπηκτικά, αυξάνοντας τον κίνδυνο για μη φυσιολογική αιμορραγία. Όσων λοιπόν αφορά τα συμπληρώματα βιταμινών, η ασφαλέστερη συμβουλή για αυτούς που λαμβάνουν από στόματος αντιπηκτικά, είναι να αποφεύγουν τη λήψη συμπληρωμάτων που παρέχουν περισσότερο από την Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση. Εάν ένα συμπλήρωμα αποδίδει μεγαλύτερη δόση από αυτή που συνιστάται, πρέπει να παρακολουθείται πιο συχνά ο χρόνος προθρομβίνης (PT/ Prothrombin Time).
Αλληλεπιδράσεις αντιπηκτικών
Συμπληρώματα διατροφής
Σύνοψη των τεκμηριωμένων αλλά και πιθανών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των κουμαρινικών αντιπηκτικών και των συμπληρωμάτων διατροφής
| Μηχανισμός | Αποτέλεσμα | Τεκμηριωμένες Επιδράσεις | Πιθανές Επιδράσεις |
| Αύξηση του INR / Κίνδυνος Αιμορραγίας | |||
| Αναστολή του Μεταβολισμού Ουαρφαρίνης | Αύξηση του INR | Κινέζικα wolfberry, Χυμός μούρων, Γκρέιπφρουτ | - |
| Παρουσία παραγώγων κουμαρίνης | Αύξηση του INR | Danshen, Dong Quai, Μοσχοσίταρο | Alfalfa, Γλυκάνισο, Άρνικα, Πιπεριά, Σπόροι, Χαμομήλι, Πικραλίδα, Άλογο, Κάστανα, Γλυκόριζα, Μαϊντανό, Πασσιφλόρα, Φραγκόσυκα, Κόκκινο τριφύλλι, Γλυκό τριφύλλι, Φασόλια Tonka, Αγριο καρότο, Άγριο Μαρούλι |
| Άγνωστος | Αύξηση του INR | Γλυκοζαμίνη - Χονδροιτίνη, Μελατονίνη, Εχύλισμα Παπάγιας | - |
| Αναστολή της συσσωμάτωσης αιμοπεταλίων | Αύξηση κινδύνου Αιμορραγίας | Σκόρδο, Τζίντζερ, Τζίνγκο | Κάσιο, Τριφύλλι, Βάλσαμο, Τζινσενγκ, Κρεμμύδι, Κουρκούμη |
| Παρουσία Παραγώγων Σαλικυλικού Οξέος | Αύξηση κινδύνου Αιμοραγίας | - | Αγριμόνιο, Σπειραία, Λεύκες, Ιτιά |
| Ενισχυμένη Ινωδόλυση | Αύξηση κινδύνου Αιμοραγίας | - | Πιπεριά, Σκόρδο, Τζίνσενγκ, Κρεμμύδι |
| Μείωση του INR / Θρομβοεμβολικός Κίνδυνος | |||
| Παρουσία βιταμίνης Κ και παραγόντων | Αύξηση κινδύνου Αιμοραγίας | Συνένζυμο Q10, Πράσινο τσάι, Ορισμένα πολυβιταμινούχα σκευάσματα | - |
| Επαγωγή CYP3A4 ενζύμου | Μείωση INR | Βαλσαμόχορτο | - |
| Άγνωστος | Μείωση INR | Τζίνσενγκ, Μελατονίνη | - |
| Προπηκτική Δράση | Αύξηση θρομβοεμβολικού κινδύνου | - | Αγριμόνιο, Υδραστίδα, Αχίλλεια |
INR/ International Normalized Ratio
CYP3A4 Cytochrome P450 3A4
Αλκοόλ
Η πλήρης αποφυγή του αλκοόλ θα μπορούσε να θεωρηθεί η ασφαλέστερη επιλογή σε αυτές τις περιπτώσεις, χωρίς όμως να υπάρχουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία που να ενισχύουν κάτι τόσο ακραίο. Η περιστασιακή κατανάλωση αλκοόλ σε μικρές έως και μέτριες ποσότητες (μέχρι 2 ποτήρια περίπου κατά τη διάρκεια του φαγητού) δεν φαίνεται να επιβαρύνει το χρόνο προθρομβίνης.
Καπνός
O καπνός είναι πλούσιος σε βιταμίνη K, ανταγωνίζεται τη δράση των αντιπηκτικών φαρμάκων και συνεπώς δεν επιτρέπεται το κάπνισμα που ούτως ή άλλως προκαλεί σοβαρές βλάβες στην υγεία.
Λίπη
Eάν κάποιος ασθενής παρότι λαμβάνει από στόματος αντιπηκτικά φάρμακα, καταναλώνει τροφές πλούσιες σε λιπαρά οξέα και χαμηλές σε υδατάνθρακες και φυτικές ίνες, αυξάνει την πιθανότητα θρομβώσεως, επομένως, ο χρόνος προθρομβίνης θα πρέπει να μετριέται πιο συχνά κατά τη διάρκεια της μετάβασης για προληπτικούς λόγους.
Ο ρόλος των επιστημόνων Υγείας
Αντιμετωπίζοντας τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ αντιπηκτικών φαρμάκων και συμπληρωμάτων διατροφής - προτάσεις προς τους Επιστήμονες Υγείας:
Παροχή εκπαίδευσης στους ασθενείς
- Αναφέρετε όχι μόνο τις ωφέλειες αλλά και τους κινδύνους που αφορούν την χρήση των συμπληρωμάτων
- Τονίστε το γεγονός, ότι φυτικό δεν σημαίνει απαραίτητα και ασφαλές
- Προτείνεται την αποφυγή σκευασμάτων με ποικιλία δραστικών συστατικών
Άμεση αντίδραση στην περίπτωση πιθανών αλληλεπιδράσεων
- Αυξήστε την συχνότητα μετρήσεως του χρόνου προθρομβίνης
- Προσαρμόστε τη δόση των κουμαρινικών αντίστοιχα
