O Διαιτολόγος Διατροφολόγος Αντρέας Κωνσταντίνου, επιστημονικός συντάκτης της κοινότητας του medNutrition, μας παραχώρησε συνέντευξη για το πως βλέπει το αντικείμενο που έχει σπουδάσει, στο πως το εφαρμόζει ο ίδιος και πως εκπαιδεύει όσους παρακολουθεί στο διαιτολογικό του γραφείο στη Λάρνακα Κύπρου.
Πως αποφάσισες να γίνεις διαιτολόγος-διατροφολόγος;
Από μικρός με ενδιέφερε η ομορφιά και η αισθητική του σώματος. Θυμάμαι ότι η πρώτη απόπειρα να ασχοληθώ με διατροφή ήταν μόλις στα 12 μου χρόνια. Σ’ εκείνη την ευαίσθητη ηλικία όταν έχεις παραπανίσια κιλά και δέχεσαι bullying από τον κοινωνικό περίγυρο, είσαι έτοιμος να κάνεις τα πάντα για να το αλλάξεις. Δεν σε απασχολεί και τόσο εάν ο τρόπος που θα το κάνεις είναι σωστός ή λάθος, φτάνει να δουλέψει. Αυτή βεβαίως είναι μία ανορθόδοξη μέθοδος ελέγχου του βάρους που την πλήρωσα σπαταλώντας πολύ χρόνο, κόπο και ενέργεια για να το καταλάβω. Είναι μια λογική μέσα στην οποία εγκλωβίζεται πολύς κόσμος και δύσκολα ξεφεύγει εάν δεν αλλάξει «σκληρό δίσκο», δηλαδή τον τρόπο σκέψης απέναντι στο φαγητό και στο σώμα του.
Εξειδικεύστε σε κάποια συγκεκριμένη κατάσταση υγείας/πάθησης;
Ως επαγγελματίας διαιτολόγος για πάνω από μια δεκαετία και κλινικός το τελευταίο διάστημα, έχω αναλάβει στην καριέρα μου μια μεγάλη γκάμα περιπτώσεων. Έχω δουλέψει με διαβήτη, υπέρταση, υπερλιπιδαιμίες, θυρεοειδή, καρκίνο, κύηση, θηλασμό, παιδιά, διατροφικές διαταραχές, παχυσαρκία κ.α. Στην καρδιά μου όμως πάντα κατέχει μια ξεχωριστή θέση η διαχείριση της υπερφαγίας σε υπέρβαρους/ παχύσαρκους ασθενείς. Ίσως αυτό έχει να κάνει με τις δικές μου εμπειρίες και τα δικά μου βιώματα όντας παχύσαρκος στο παρελθόν.
Στην περιοχή που επαγγελματικά δραστηριοποιείσαι τρέχεις κάποιες ενέργειες σχετικές με τη διατροφή;
Διατηρώ το προσωπικό μου γραφείο στην Λάρνακα όπου καθημερινά βλέπω κόσμο σε κατ’ ιδίαν συνεδρίες. Είμαι συμβεβλημένος με το Γενικό Σύστημα Υγείας (Γεσυ) παρέχοντας τις υπηρεσίες μου σε άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Από το 2017 έως και σήμερα εργάζομαι και διαδικτυακά καθώς πιστεύω ότι η επιτυχημένη εφαρμογή ενός διατροφικού πλάνου πολύ λίγο έχει να κάνει με την αναφορά σε μετρήσεις, μεζούρες και ζυγίσματα.
Πιστεύεις ότι είναι εφικτό να συνδυάσει κανείς μια ισορροπημένη διατροφή με την απαιτητική καθημερινότητα;
Ναι! Το πιστεύω, αφού μπορώ εγώ γιατί όχι και εσύ; Η ισορροπημένη διατροφή δεν δυσκολεύει αλλά αντιθέτως διευκολύνει την απαιτητική καθημερινότητα. Αυτό είναι κάτι που δεν αργεί να καταλάβει κάποιος που το δοκιμάζει. Όταν έχεις ενέργεια γίνεσαι πιο ευχάριστος, πιο ευδιάθετος και πιο αποδοτικός. Η ισορροπημένη διατροφή διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο σ’ αυτό το κομμάτι.
Είναι αλήθεια ότι όλοι μας ζούμε σε μια τρελή καθημερινότητα γεμάτη εντάσεις, υποχρεώσεις και άγχος. Ο χρόνος φαντάζει πολυτέλεια για τον περισσότερο κόσμο. Παράλληλα όμως, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι ο χρόνος είναι ακριβοδίκαιος! Δεν χάνει ούτε δευτερόλεπτο. Από την στιγμή που θα ξεκινήσει η μέρα όλοι διαθέτουμε 24 ώρες, 1440 λεπτά και 86,400 δευτερόλεπτα. Τον χρόνο δεν τον βρίσκουμε… ο χρόνος είναι δεδομένος και σταθερός. Εμείς επιλέγουμε πως να τον χρησιμοποιήσουμε σε ότι θεωρούμε σημαντικό.
Συνεπώς το ερώτημα που καλούμαστε να απαντήσουμε δεν είναι πως θα βρούμε χρόνο για να φροντίσουμε το σώμα μας αλλά για ποιο λόγο να το κάνουμε; Ποιος θα είμαι σε 5 χρόνια αν σήμερα αλλάξω διατροφική ταυτότητα; Ποιος θα είμαι σε 5 χρόνια αν δεν κάνω τίποτα για να αλλάξω;Με μια υποτυπώδη οργάνωση, ξεκάθαρους στόχους και συγκεκριμένα βήματα συν διαμορφώνουμε με τον κόσμο που με επισκέπτεται το πλαίσιο προκειμένου να ξεπερνιούνται εύκολα τέτοιου είδους προβλήματα.
Πιστεύεις ότι οι λιγούρες υπονομεύουν την προσπάθεια ελέγχου του σωματικού βάρους;
Όχι. Λιγούρες πάντα θα υπάρχουν, όπως και απρόοπτα, ειδικές περιστάσεις, γιορτές, επέτειοι, γενέθλια κοκ. Είναι πρακτικά αδύνατον να λειτουργείς σαν ρομπότ και να συμπεριφέρεσαι σαν να μην σ’ ακουμπάει τίποτα από όλα αυτά. Αυτό που έχει σημασία είναι η διαχείριση όλων αυτών των καταστάσεων με έναν τρόπο που στο τέλος της ημέρας θα αισθάνεσαι ότι ήσουν δίκαιος με τον εαυτό σου.
Πως αντιμετωπίζεις ο ίδιος τις λιγούρες;
Επαναφέροντας τον εαυτό μου στο παρόν. Αφιερώνω ένα δύο λεπτά προσπαθώντας να καταλάβω τι μου συμβαίνει. Μήπως αυτό που αισθάνομαι είναι πραγματική πείνα ή μήπως είναι συναισθηματική πείνα; Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που υποδηλώνουν εάν η πείνα είναι συναισθηματική ή όχι. Για παράδειγμα, εάν η λιγούρα είναι απότομη, εάν την αισθάνεσαι από το λαιμό και πάνω, εάν επιθυμείς συγκεκριμένο τρόφιμο ή αν αισθάνεσαι ενοχικά την ώρα που το τρως πάει να πει ότι μάλλον η πείνα σου είναι συναισθηματική. Επιπλέον, μπορεί να σχετίζεται με κάτι που σκέφτηκες, κάτι που είδες, κάτι που σου είπαν ή κάτι που έγινε, το οποίο δημιούργησε ένα συναισθηματικό βάρος που μετέφρασες αυτομάτως σε λιγούρα.
Να σας πω μια δική μου εμπειρία με τη λιγούρα, όταν ήμουν ήδη πτυχιούχος διαιτολόγος αλλά πριν εκπαιδευτώ στο κομμάτι της συναισθηματικής υπερφαγίας και πολύ πριν μάθω πως να τη διαχειρίζομαι.
Θυμάμαι να κάθομαι σπίτι χωρίς κάποιο σημάδι πείνας και ξαφνικά να αισθάνομαι ότι αν δεν βάλω κάτι στο στόμα μου θα πέσω κάτω. Τινάζομαι από την καρέκλα, πηγαίνω σε ένα γυράδικο και παίρνω πατάτες τηγανητές με ουγγαρέζα και δυο σοκολάτες από το περίπτερο. Γυρνάω ξανά σπίτι και να τα καταβροχθίζω σε κατάσταση πλήρους αποσύνδεσης με τη στιγμή και αφού έχω τελειώσει αισθάνομαι ότι κάτι λείπει. Ψάχνω στα ντουλάπια μήπως το βρω και τελικά τρώω ότι έχει απομείνει εκεί μέσα. Το έργο τελείωσε με ένα ντους (ίσως για να καθαρίσει η «βρωμιά»; δεν ξέρω…), ενώ οι ενοχές μου μετριάστηκαν την στιγμή εκείνη που λίγο πριν πάω για ύπνο έδωσα την υπόσχεση, ότι από αύριο θα είμαι «καλός».
Σήμερα πια ξέρω, ότι ο λόγος που δεν κατάφερνα να ελέγχω τη διατροφική μου συμπεριφορά στο παρελθόν είναι επειδή βρισκόμουν στον αυτόματο πιλότο. Μπορώ με βεβαιότητα να σας πω ότι κανείς δεν μπορεί να αλλάξει μια συμπεριφορά εάν δεν είναι εκεί την ώρα που του συμβαίνει.
Υπάρχει κάποια τεχνική διαχείρισης του συναισθηματικού φαγητού που πετυχαίνει πάντα στην καθημερινότητά σου (είτε για τον εαυτό σου, είτε για κάποιο μέλος της οικογένειάς σου);
(χαμόγελα)… Όταν προσπάθησα να απαντήσω σ’ αυτό το ερώτημα που πήρε 5,5 ώρες ομιλίας, 48 αρχεία βιωματικών ασκήσεων σε pdf και 285 σελίδες σε βιβλίο. Αναφέρομαι στο διαδικτυακό πρόγραμμα που δημιούργησα, το Diet Coach Masterclass και στο βιβλίο μου My Diet Coach. Προφανώς δεν μπορώ να επεκταθώ αναλυτικά στο ερώτημα σου, ούτε ποτέ θα μπορούσε αυτή η ερώτηση να απαντηθεί με δυο λόγια. Όμως αν ήταν να διαλέξω κάτι σαν “quick start” ως τεχνική διαχείρισης του συναισθηματικού φαγητού, θα έλεγα το εξής:
- Πρώτον, εφάρμοσε την τεχνική του «περίμενε λίγο». Βάλε χρόνο (ειδοποίηση ή ξυπνητήρι) να κτυπήσει σε 10 λεπτά. Όμως προσοχή! Δεσμεύσου, ότι σε 10 λεπτά θα φας αυτό που θέλησες. Μην μπεις στη λογική να το καθυστερήσεις για να μην το φας. Ηρέμησε και διαβεβαίωσε τον εαυτό σου ότι θα το φας. Όσο θέλεις, ότι και αν είναι αυτό! Αλλά σε 10 λεπτά.
- Δεύτερον, μέσα σ’ αυτά τα 10 λεπτά προσπάθησε να καταλάβεις τι είδους σκέψεις περνούν από το μυαλό σου εκείνη τη στιγμή. Αν δεν βρίσκεις κάτι εκείνη τη στιγμή σκέψου τι είναι αυτό που σε απασχολεί αυτό το χρονικό διάστημα ή γενικότερα στη ζωή σου. Προσδιόρισε με ακρίβεια τι είδους συναισθήματα γεννούν αυτές οι σκέψεις. Αν δυσκολεύεσαι να τα ονομάσεις συμβουλέψου μια κάρτα συναισθημάτων και κύκλωσε ότι σε αφορά. Τέλος, συσχέτισε το/τα συναισθήματα σου με πιθανές ανάγκες που καταπιέζονται τη στιγμή εκείνη. Για παράδειγμα, μπορεί να αισθάνεσαι καταβεβλημένος επειδή έχεις ανάγκη από ξεκούραση. Μπορεί να αισθάνεσαι ταπεινωμένος επειδή έχεις ανάγκη από σεβασμό. Μπορεί να αισθάνεσαι αποκαρδιωμένος επειδή έχεις ανάγκη για επικοινωνία. Μπορεί να αισθάνεσαι πιεσμένος επειδή έχεις ανάγκη από ελευθερία. Μπορεί να αισθάνεσαι ανήσυχος επειδή έχεις ανάγκη για ασφάλεια. Μπορεί να αισθάνεσαι απογοητευμένος επειδή έχεις ανάγκη από δημιουργικότητα.
- Τρίτον, ήρθε η ώρα να φας. Ο μοναδικός όρος είναι να το κάνεις ενσυνείδητα. Άφησε στην άκρη οτιδήποτε σου αποσπά την προσοχή (τηλεόραση, μουσική, τάμπλετ, κινητό, σκέψεις κλπ) και μάσησε πολύ αργά την τροφή σου. Προσπάθησε να καταναλώσεις το γεύμα σου σαν ένα φαγητό που πρώτη φορά το βάζεις μέσα στο στόμα σου. Δείξε περιέργεια. Προσδιόρισε τη γεύση, την υφή, την μυρωδιά του. Προσπάθησε να ξεκαθαρίσεις στο στόμα τις γεύσεις του. Πόσο αλμυρό ή γλυκό είναι, πόσο λιπαρό ή στεγνό είναι κ.ο.κ.
Με ποιο τρόπο μπορούν να με βοηθήσουν αυτές οι σκέψεις; Πως θα ελέγξω τη διατροφή μου εάν εντοπίσω τα συναισθήματα και τις ανάγκες μου;
Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για συναισθηματική πείνα. Αυτό σημαίνει ότι δύναται να πεινάμε ακόμα και αν βιολογικά είμαστε χορτάτοι. Στη συναισθηματική πείνα πεινάμε ακόμα και αν ήδη έχουμε κάνει σωστές διατροφικές επιλογές στη διάρκεια της ημέρας. Αυτό το σημειώνω για να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει διατροφική πληροφορία που να μας κάνει στην περίπτωση αυτή.
Αναγνωρίζω ότι δεν είναι καθόλου εύκολο για κάποιον να μπει σε μια τέτοια διαδικασία εκείνη τη δύσκολη στιγμή. Το ένστικτο σου λέει να ενδώσεις χωρίς αναστολές. Όμως από την άλλη, αν έχεις σπαταλήσει μια ζωή προσπαθώντας με διατροφικά πλάνα να ελέγξεις τη συναισθηματική σου πείνα, ποια είναι η εναλλακτική σου; Να σου πω να φας γιαούρτι με βρώμη ή μήπως να φας με μέτρο;
Δράττομαι της ευκαιρίας να τονίσω, ότι ένας εκπαιδευμένος Coach – διαιτολόγος γνωρίζει καλά τα όρια εξάσκησης του επαγγέλματος του και είναι σε θέση να κατανοεί εάν ο ασθενής του χρήζει βοήθεια άλλης ειδικότητας και το καταδεικνύει.
Επανέρχομαι λοιπόν στο ερώτημά σας. Η δύναμη της προσέγγισης αυτής, είναι ότι σε επαναφέρνει στο παρόν σου. Η αναγνώριση του συναισθήματος θα σε οδηγήσει στην ανάγκη και η αναγνώριση της ανάγκης θα σου δώσει εξηγήσεις. Πλέον θα ξέρεις τι είναι αυτό/α που λείπει και θα αναγνωρίζεις ότι η στρατηγική του υπερφαγικού δεν βοηθά στην ικανοποίηση εκείνης της ανάγκης/ων. Και το πιο σημαντικό: Ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για ένα καταιγισμό ιδεών και πρακτικών που θα σε βοηθήσουν να καλύψεις τις ανάγκες σου χωρίς να εμπλέκεται μαζί το φαγητό.
Ποιο μήνυμα θα ήθελες να στείλεις σε κάποιον που προσπαθεί για χρόνια ανεπιτυχώς να ελέγξει το βάρος του;
Ότι η αλλαγή μπορεί να επιτευχθεί σε μια στιγμή. Ας αφήσει στην άκρη τους υπολογισμούς σε ότι αφορά τον χρόνο που χρειάζεται να χάσει τα κιλά του. Υπάρχουν άνθρωποι που ξεκίνησαν δίαιτα στην εφηβεία και έχουν φτάσει πια μεσήλικες και ακόμα ψάχνουν εκείνη τη δύναμη και την ισχυρή θέληση για να τα καταφέρουν. Ο έλεγχος του βάρους και της διατροφής μπορεί να συμβεί κυριολεκτικά μέσα σε μια στιγμή… την στιγμή εκείνη που θα αποφασίσει τι είδους διατροφική ταυτότητα επιθυμεί να έχει. Είναι ομολογουμένως δύσκολο, αλλά παράλληλα είναι εφικτό!
