Εισαγωγή
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), μια από τις συχνότερες ενδοκρινολογικές διαταραχές σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, συχνά συνυπάρχει με ανεπάρκεια βιταμίνης D. Πλήθος ερευνών επιβεβαιώνει ότι η βιταμίνη D επηρεάζει βασικές επιγενετικές διεργασίες, όπως η μεθυλίωση του DNA, και ρυθμίζει γονίδια που σχετίζονται με την αναπαραγωγική και μεταβολική υγεία. Παράλληλα, η χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμίνης D έχει φανεί ότι μπορεί να μειώσει την επιγενετική «ηλικία» των κυττάρων και να επηρεάσει θετικά τη γονιμότητα.
Η ζήτηση για βιταμίνη D αυξάνεται ιδιαίτερα σε γυναίκες με PCOS, κατά την εγκυμοσύνη ή σε συνθήκες παχυσαρκίας. Τα μέχρι στιγμής δεδομένα υποστηρίζουν ότι η διατήρηση επαρκών επιπέδων βιταμίνης D αποτελεί σημαντικό στοιχείο στη διαχείριση παθήσεων που σχετίζονται με τη γονιμότητα.
Σκοπός
Η παρούσα ανασκόπηση εστιάζει στον ρόλο της βιταμίνης D στο PCOS, τη συμβολή της στη γυναικεία αναπαραγωγική ικανότητα και τις πιθανές επιδράσεις της στην πορεία της εγκυμοσύνης.
Μέθοδος
Η ανάλυση βασίστηκε σε συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας στη βάση PubMed έως τον Σεπτέμβριο του 2021, χρησιμοποιώντας όρους όπως: «βιταμίνη D», «ανεπάρκεια βιταμίνης D», «PCOS», «γονιμότητα», «εξωσωματική γονιμοποίηση», «εγκυμοσύνη» και «επιπλοκές εγκυμοσύνης». Περιλήφθηκαν συστηματικές ανασκοπήσεις, μετααναλύσεις και πρωτογενείς ανασκοπήσεις, καθώς και επιλεγμένες επιπρόσθετες δημοσιεύσεις από σχετικές αναφορές και προηγούμενες εργασίες.
Αποτελέσματα
Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών και Ανεπάρκεια Βιταμίνης D
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) συχνά συνοδεύεται από ανεπάρκεια βιταμίνης D, η οποία επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα, την ενδομητρική δεκτικότητα, την ποιότητα των ωαρίων και την επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η συμπλήρωση βιταμίνης D βελτιώνει την ορμονική ισορροπία, την ωορρηξία, την αντίσταση στην ινσουλίνη και τα ποσοστά εμφύτευσης και κλινικής κύησης, μειώνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο επιπλοκών στην εγκυμοσύνη. Οι αντιφλεγμονώδεις και ανοσοτροποποιητικές δράσεις της βιταμίνης D υποστηρίζουν τη σημασία της για την αναπαραγωγική υγεία γυναικών με PCOS.
Ανεπάρκεια Βιταμίνης D και Εγκυμοσύνη
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι εξαιρετικά συχνή κατά την εγκυμοσύνη, επηρεάζοντας έως και το 70% των εγκύων. Η βιταμίνη D διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην εμφύτευση, τη λειτουργία του πλακούντα, την ορμονική ρύθμιση και τις ανοσολογικές αποκρίσεις. Η ανεπάρκεια σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών όπως διαβήτη κύησης, προεκλαμψίας, αυθόρμητων αποβολών, πρόωρου τοκετού, χαμηλού βάρους γέννησης και βακτηριακής κολπίτιδας. Επηρεάζει επίσης τη μεταφορά θρεπτικών ουσιών και την αγγείωση του πλακούντα, ενώ μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία του παιδιού, όπως αυξημένος κίνδυνος για διαβήτη τύπου 1 και 2, άσθμα, σκλήρυνση κατά πλάκας και διαταραχές του φάσματος του αυτισμού. Η μητρική συμπλήρωση βιταμίνης D βελτιώνει τα ποσοστά γέννησης, μειώνει τις ανάγκες για καισαρική τομή και έχει θετικές επιδράσεις στη σκελετική ανάπτυξη του εμβρύου. Η επάρκεια βιταμίνης D (>75 nmol/L) λειτουργεί προστατευτικά για τη μητέρα και το έμβρυο.
Ανεπάρκεια Βιταμίνης D και Οστική Πυκνότητα (BMD) στις γυναίκες κατά την αναπαραγωγική περίοδο και παροδική Οστεοπόρωση Ισχίου που σχετίζεται με την Εγκυμοσύνη
Κατά την εγκυμοσύνη και τη γαλουχία, παρατηρείται μείωση της οστικής πυκνότητας (BMD), η οποία φαίνεται να είναι αναστρέψιμη μετά τον τοκετό. Οι μελέτες δείχνουν μεταβολές στην BMD της σπονδυλικής στήλης, του ισχίου και της κνήμης, παρά την αυξημένη πρόσληψη βιταμίνης D. Η χορήγηση 1000 IU/ημέρα βιταμίνης D βελτιώνει τα επίπεδα 25(OH)D και μειώνει την οστική απορρόφηση, αλλά δεν επαρκεί για επίτευξη βέλτιστων επιπέδων.
Η παροδική οστεοπόρωση ισχίου κατά την εγκυμοσύνη (PR-TOH) είναι σπάνια, εμφανίζεται κυρίως στο τρίτο τρίμηνο και προκαλεί έντονο πόνο στην περιοχή του ισχίου. Η ακριβής αιτία είναι άγνωστη, αλλά πιθανολογείται ρόλος της ανεπάρκειας βιταμίνης D, η οποία επηρεάζει τον μεταβολισμό των οστών και την ομοιόσταση ασβεστίου.
Συμπεράσματα
Οι ανάγκες σε βιταμίνη D αυξάνονται κατά την εγκυμοσύνη, με συνιστώμενα επίπεδα τουλάχιστον 30 ng/mL (75 nmol/L). Όταν τα επίπεδα βιταμίνης D είναι φυσιολογικά (>75 nmol/L), αρκούν δόσεις συντήρησης, ενώ σε περιπτώσεις ανεπάρκειας απαιτούνται θεραπευτικές συμπληρωματικές δόσεις. Οι οδηγίες της Ουγγαρίας και της Κεντρικής Ευρώπης προτείνουν ημερήσια χορήγηση 2000 IU βιταμίνης D κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό. Σε γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ή παχυσαρκία, οι δόσεις μπορεί να αυξηθούν σε 2000-4000 IU ημερησίως. Παράγοντες όπως η παχυσαρκία, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, τα σύντομα διαστήματα μεταξύ τοκετών και ο παρατεταμένος θηλασμός αυξάνουν τον κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D. Μια πρόσφατη δήλωση συναίνεσης της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης συνιστά την έναρξη ή τη συνέχιση συμπληρωμάτων βιταμίνης D πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, με στόχο τη διατήρηση επιπέδων 30–50 ng/mL (75–125 nmol/L). Οι δόσεις 2000–4000 IU θεωρούνται ασφαλείς και δεν προκαλούν υπερδοσολογία στη συνήθη πρακτική. Σε περιπτώσεις σοβαρής ανεπάρκειας, όπως στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, ο κίνδυνος υπερδοσολογίας είναι μικρός, ενώ ειδικά πρωτόκολλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση.
