Εισαγωγή
Η κετογένεση είναι μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα στα μιτοχόνδρια των ηπατοκυττάρων, κατά την οποία το ακετυλο-CoA από τον καταβολισμό λιπαρών οξέων μετατρέπεται σε κετονικά σώματα (β-υδροξυβουτυρικό, ακετοξικό και ακετόνη), τα οποία λειτουργούν ως εναλλακτικές πηγές ενέργειας υπό μεταβολικό στρες. Οι κετογονικές δίαιτες (KDs), πλούσιες σε λιπαρά και χαμηλές σε υδατάνθρακες, έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση μεταβολικών διαταραχών, κυρίως μέσω απώλειας βάρους.
Η «θρεπτική κέτωση» που προκαλείται από τη μείωση των υδατανθράκων οδηγεί σε αυξημένη παραγωγή κετονικών σωμάτων, τα οποία φαίνεται να έχουν βιολογική δράση πέραν της ενεργειακής τους συμβολής. Σύγχρονες μελέτες αναδεικνύουν το ρόλο των κετονών ως λιγανδών υποδοχέων GPCRs, μέσω των οποίων ενδέχεται να μεσολαβούνται αντιφλεγμονώδεις και λιπορυθμιστικές δράσεις. Συγκεκριμένα, το β-υδροξυβουτυρικό μέσω του GPR109A φαίνεται να αναστέλλει το φλεγμονόσωμα NLRP3, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζει τη λιπόλυση και το λιπιδαιμικό προφίλ.
Μέθοδοι
Η παρούσα ανασκόπηση εξετάζει τις επιδράσεις της θρεπτικής κέτωσης μέσω GPCR-εξαρτώμενων μηχανισμών σε μεταβολικές και ενδοκρινολογικές διαταραχές, εστιάζοντας σε μελέτες που συγκρίνουν τις KDs με ισοθερμιδικές μη κετογονικές δίαιτες, προκειμένου να διαχωριστεί η επίδραση των κετονικών σωμάτων από την απλή απώλεια βάρους, και εξετάζει τη βραχυπρόθεσμη ασφάλεια και ανεκτικότητα των KDs.
Αποτελέσματα
Επιδράσεις των Κετογονικών Διατροφών σε Παχύσαρκα Άτομα
Απώλεια σωματικού βάρους :Βελτιώσεις στη σύνθεση σώματος συνοδεύουν με μεγαλύτερη μείωση στην περιφέρεια μέσης και απώλεια λιπώδους μάζας.
Βελτίωση γλυκαιμικού προφίλ: Μείωση των επιπέδων γλυκόζης και ινσουλίνης νηστείας σε παχύσαρκες γυναίκες μετά από παρέμβαση με KD, σε σύγκριση με ισοθερμιδική δίαιτα.
Βελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ: Κλινικά δεδομένα δείχνουν αύξηση της HDL-χοληστερόλης και μείωση των τριγλυκεριδίων σε παχύσαρκα άτομα και σε αυτά με δυσλιπιδαιμία και παρατηρείται μετατόπιση από μικρές, πυκνές LDL σε μεγαλύτερες, λιγότερο αθηρογόνες LDL μορφές.
Μηχανισμοί δράσης μέσω GPCR: Το β-υδροξυβουτυρικό (β-OHB) δεσμεύεται στον υποδοχέα GPR109A και μειώνει τη λιπόλυση στα λιποκύτταρα, περιορίζοντας τα ελεύθερα λιπαρά οξέα και τη σύνθεση τριγλυκεριδίων.
Το ακετοξικό ενεργοποιεί τον GPR43, αυξάνοντας την ενεργοποίηση της λιποπρωτεϊνικής λιπάσης (LPL) και βελτιώνοντας την αξιοποίηση των λιπιδίων. Η μείωση ινσουλίνης συμβάλλει στην αναστολή της ενδογενούς σύνθεσης χοληστερόλης μέσω της αναστολής του HMG-CoA αναγωγάσης.
Αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις: Η ενεργοποίηση του άξονα β-OHB-GPR109A προκαλεί αντιφλεγμονώδη φαινότυπο μακροφάγων, συμβάλλοντας στη μείωση της χρόνιας φλεγμονής που σχετίζεται με παχυσαρκία και καρδιομεταβολικές παθήσεις.
Αποτελέσματα Κετογονικών Διατροφών σε άτομα με Διαβήτη Τύπου 2 (ΣΔΤ2):
Μείωση σακχάρου αίματος και βελτίωση γλυκαιμικού ελέγχου: Μείωσε τα επίπεδα γλυκόζης, βελτίωσε την ανοχή στη γλυκόζη και την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Όπως επίσης και τηνHbA1c και του δείκτη αντίστασης στην ινσουλίνη (HOMA-IR).
Απώλεια βάρους και βελτίωση λιπιδίων: Απώλεια βάρους, μειωμένη περιφέρεια μέσης καιβελτίωση λιπιδαιμικού προφίλ (π.χ. μείωση τριγλυκεριδίων).
Μείωση της ανάγκης για φαρμακευτική αγωγή: Μειώθηκε η χρήση αντιδιαβητικών φαρμάκων, ιδίως σε δίαιτες VLCK (πολύ χαμηλών υδατανθράκων και θερμίδων).
Μηχανισμοί: Βελτίωση λιπιδίων μέσω μορίων όπως το β-υδροξυβουτυρικό οξύ (β-OHB) που δρουν σε υποδοχείς (GPR43, GPR109A).
Προφυλάξεις: Κίνδυνος υπογλυκαιμίας, ειδικά σε ασθενείς που λαμβάνουν ινσουλίνη ή εκκριταγωγά ινσουλίνης.Απαγορεύεται η KD σε ασθενείς που παίρνουν αναστολείς SGLT-2 λόγω κινδύνου ευγλυκαιμικής διαβητικής κετοξέωσης.
Αποτελέσματα Κετογονικών Διατροφών σε άτομα με Διαβήτη Τύπου 1 (ΣΔ1):
-
Κάποιες μελέτες έδειξαν μείωση της γλυκαιμικής μεταβλητότητας.
-
Άλλες μελέτες ανέφεραν υψηλό κίνδυνο δυσλιπιδαιμίας και υπογλυκαιμιών.
-
Υπάρχει κίνδυνος διαβητικής κετοξέωσης, όπως αναφέρθηκε και σε μεμονωμένες περιπτώσεις.
-
Γενικά, η χρήση της KD σε ΣΔ1 πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και μόνο σε επιλεγμένους ασθενείς μετά από αυστηρή εκτίμηση κινδύνων και οφελών.
-
Οι πιο πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες δεν συστήνουν τη KD για τον ΣΔ1.
Επιδράσεις των Κετογονικών Διαιτών σε άτομα με NAFLD
Μπορεί να έχει διπλή επίδραση στην NAFLD:
-
Θετική: λόγω μείωσης της ινσουλίνης, της λιπογένεσης και της αύξησης της καύσης λίπους. Μείωσης διακυλογλυκερόλης Μείωσης δραστηριότητας PKC στο ήπαρ
-
Αρνητική: λόγω της υψηλής πρόσληψης λίπους, που ενδέχεται να επιβαρύνει το ήπαρ σε κάποιες περιπτώσεις.
Επιδράσεις των Κετογονικών Διαιτών σε γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών
Απώλεια βάρους & λίπους: Μείωση σωματικού βάρους, λιπώδους μάζας, και σπλαχνικού λίπους.
Μεταβολικά οφέλη: Βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη (χαμηλότερος δείκτης HOMA-IR).Μείωση επιπέδων γλυκόζης νηστείας και χοληστερόλης.
Ορμονικές βελτιώσεις:Μείωση επιπέδων τεστοστερόνης, μείωση αναλογίας LH/FSH (ένδειξη βελτίωσης της ωορρηξίας) και μείωση οιστραδιόλης και προγεστερόνης (σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή).
Ηπατική λειτουργία:Σε γυναίκες με PCOS και ηπατική δυσλειτουργία, η KD βελτίωσε τα ηπατικά ένζυμα περισσότερο από τη φαρμακευτική θεραπεία.
Συμπέρασμα
Οι κετογονικές δίαιτες (KDs) παρουσιάζουν σημαντική θεραπευτική προσέγγιση για μια σειρά ενδοκρινολογικών και μεταβολικών διαταραχών, προσφέροντας βραχυπρόθεσμα οφέλη στη μείωση του σωματικού βάρους και της όρεξης, καθώς και στη βελτίωση του γλυκαιμικού, λιπιδαιμικού και φλεγμονώδους προφίλ.
Ωστόσο, η έλλειψη επαρκών, υψηλής ποιότητας και μακροχρόνιων κλινικών δεδομένων καθιστά δύσκολη την εξαγωγή οριστικών συμπερασμάτων για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους σε βάθος χρόνου. Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα και να διευκρινιστούν οι μηχανισμοί δράσης τους στον άνθρωπο.
