Εισαγωγή
Σε έναν αθλητή, η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών αποτελεί πανάκεια για τη διατήρηση της υγείας του, την υποστήριξη των προπονήσεών του και την αναπλήρωση των ενεργειακών αποθεμάτων του οργανισμού, τα οποία καταναλώνονται με ταχείς ρυθμούς.
Η ανεπιτυχής κάλυψη των ενεργειακών αναγκών (είτε εκούσια, είτε ακούσια), δύνανται να οδηγήσει σε διαταραχές της φυσιολογίας του οργανισμού και πιθανά σε ανεπιθύμητες κλινικές καταστάσεις. Το τριαδικό αθλητικό φαινόμενο, είναι συχνά αναφερόμενη διαταραχή που εντοπίζεται στον αθλητικό χώρο.
Τι είναι το Αθλητικό Τριαδικό Σύνδρομο;
Το τριαδικό αθλητικό φαινόμενο (για τις γυναίκες), περιεγράφηκε πρώτη φορά το 1993 και είχε ως βάση τα εξής:
- Διατροφικές διαταραχές
- Αμηνόρροια
- Οστεοπόρωση
Ο ορισμός εξελίχθηκε και από το 2014 εδραιώθηκε ο ορισμός RED-S που αναφέρεται ως Σύνδρομο Σχετικής Έλλειψης Ενέργειας. Η διαφοροποίηση αυτή ως προς τον προσδιορισμό του Συνδρόμου, αναγνωρίζει την αρνητική επίδραση της μειωμένης ενεργειακής πρόσληψης σε διάφορες πτυχές της φυσιολογίας του οργανισμού, αθροιστικά με τη μείωση της αθλητικής απόδοσης.
Ο περιορισμός της ενεργειακής πρόσληψης, οδηγεί σε μειωμένη διαθεσιμότητα ενέργειας στον οργανισμό, γεγονός που διαταράσσει την ομοιόστασή του και επιφέρει αρνητικές μεταβολές, ως προς τη λειτουργία του.
Επίδραση RED-S στον οργανισμό
Η παρατεταμένη μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη, οδηγεί σε ραγδαία μείωση του όγκου του λιπώδους ιστού, αλλά και των φυσιολογικών λειτουργιών που αυτός επιτελεί. Ένα σύνολο μηχανισμών λειτουργίας του οργανισμού, μεταβάλλονται και σηματοδοτούν τη μη ομαλή λειτουργία του. Πιο συγκεκριμένα:
Μείωση λεπτίνης
Αποτελεί ανορεξιογόνο ορμόνη, η οποία εκκρίνεται από τον λιπώδη ιστό και εμπλέκεται στο σύστημα παραγωγής των γονάδων.
Αύξηση γκρελίνης
Αποτελεί ορεξιογόνο ορμόνη, η οποία εκκρίνεται από τα κύτταρα του στομάχου. Η παρατεταμένη αυξημένη έκκρισή της, διαταράσσει την ομαλή λειτουργία διαφόρων ορμονών (π.χ. αυξητική ορμόνη, ορμονών των γονάδων κ.α.).
Αύξηση του πεπτιδίου Y
Ο μηχανισμός του οδηγεί σε αντίσταση στη γκρελίνη και σε επίδραση στις ορμόνες των γονάδων.
Μείωση ωκυτοκίνης
Επιδρά στον άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – επινεφριδίων και τροποποιεί την απόκριση του οργανισμού στην κατανάλωση τροφής.
Μείωση ινσουλίνης
Επηρεάζει κυρίως τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, αλλά και άλλες φυσιολογικές διεργασίες του οργανισμού.
Αναστολή IGF-1 και αντίσταση στη δράση αυξητικής ορμόνης
Μέσω του μηχανισμού αυτού, διαταράσσεται η ομαλή ανάπτυξη και αποκατάσταση του οργανισμού, καθώς και τα μεταβολικά μονοπάτια στα οποία εμπλέκονται οι παραπάνω ορμόνες.
Δυσλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα
Ενεργοποίηση του άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – επινεφριδίων
Μέσω του μηχανισμού αυτού, επηρεάζονται τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα, η παραγωγή κετονοσωμάτων και η φυσιολογική λειτουργία εμμήνου ρήσεως.
Αμηνόρροια και σκελετική υγεία
Ο μηχανισμός που οδηγεί σε αμηνόρροια και σε διαταραγμένη σκελετική υγεία, φαίνεται να απαντά στην εμμονική μείωση της ενεργειακής πρόσληψης, συνεργιστικά με τη μείωση του λιπώδους ιστού και άρα και των μεταβολικών λειτουργιών του. Τα επίπεδα της κορτιζόλης στον οργανισμό αυξάνονται, ενώ παράλληλα αυτά της λεπτίνης μειώνονται. Ο συνδυασμός αυτός, οδηγεί σε διαταραχή της ομαλής λειτουργίας του συστήματος των γονάδων και ως εκ τούτου, στη μειωμένη οστική πυκνότητα και στη διακοπή της έμμηνου ρύσης.
Ακόμη, αρνητικές εκφάνσεις του Συνδρόμου, αναφέρονται στην καρδιαγγειακή υγεία και στην αθλητική απόδοση.
Διάγνωση RED-S
Η διάγνωση του συνδρόμου, βασίζεται σε κλινικά σημεία σύνοδα της μειωμένης διαθεσιμότητας ενέργειας του οργανισμού, είτε λόγω περιορισμού ενεργειακής πρόσληψης, είτε λόγω υπερβολικά αυξημένης ενεργειακής δαπάνης.
Η μειωμένη οστική πυκνότητα και η αμηνόρροια, αποτελούν κλινικές εκδηλώσεις του Συνδρόμου και απαιτείται έλεγχος όλων, έπειτα από εμφάνιση μίας από τις τρεις παραμέτρους.
Θεραπεία RED-S
Η θεραπεία του Συνδρόμου μπορεί να έχει φαρμακολογικό (σε περιορισμένο αριθμό περιστατικών) και μη χαρακτήρα, στοχεύοντας στην αύξηση ενεργειακής πρόσληψης και στην επίτευξη ενός υγιούς ενεργειακού ισοζυγίου και στην ταυτόχρονη εκπαίδευση των αθλητών και των προπονητών τους. Θεραπευτικός στόχος, είναι η εξάλειψη των συμπτωμάτων και η επίτευξη της εύρυθμης λειτουργίας του οργανισμού.
Συμπέρασμα
Το Σύνδρομο Σχετικής Έλλειψης Ενέργειας, συχνό φαινόμενο στον αθλητικό χώρο, προσβάλλει ένα σημαντικό ποσοστό νεαρών και μη αθλητών, και η αθλητική κοινότητα θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένη ως προς τη διάγνωση αλλά κυρίως ως προς την πρόληψή του, εστιάζοντας στην εκπαίδευση τόσο των αθλητών, όσο και των προπονητών τους.
