Εισαγωγή
Η βιταμίνη Α και τα παράγωγά της, ρετινάλη και ρετινοϊκό οξύ, καθώς και τα συνθετικά τους ανάλογα, ανήκουν στην ομάδα των ρετινοειδών. Η βιταμίνη Α λαμβάνεται εξωγενώς από τη διατροφή είτε ως προ-βιταμίνη Α είτε ως καροτενοειδή.
Η ρετινάλη παίζει βιολογικό ρόλο στην όραση και την αναπαραγωγή αλλά οι περισσότερες επιδράσεις της βιταμίνης Α ασκούνται από το ρετινοϊκό οξύ, το οποίο συνδέεται με πυρηνικούς υποδοχείς, ρυθμίζοντας τη μεταγραφή γονιδίων. Ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται η επαρκής πρόσληψη ρετινόλης και καροτενοειδών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, μιας και αυτά τα συστατικά της τροφής επηρεάζουν τη συγκέντρωσή τους στο μητρικό γάλα, γεγονός που είναι σημαντικό μακροπρόθεσμα, όχι μόνο για τις ανάγκες του βρέφους, αλλά και για την υγεία της μητέρας.
Πρόσληψη βιταμίνης Α κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό
Η βιταμίνη Α μεταφέρεται στους απογόνους με περιορισμένη πλακουντιακή μεταφορά κατά τη διάρκεια της κύησης και με υψηλή μεταφορά μέσω του μητρικού γάλακτος κατά τη νεογνική περίοδο. Λόγω της περιορισμένης διαπλακουντιακής μεταφοράς, τα νεογνά έχουν χαμηλά αποθέματα βιταμίνης Α, εξαρτώμενα σημαντικά από την περίοδο της γαλουχίας για να αποκτήσουν επαρκή αποθέματα και να διατηρήσουν ικανοποιητική αύξηση και ανάπτυξη.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 μηνών της ζωής τους, τα βρέφη από μητέρες σε καλή κατάσταση θρέψης που θηλάζουν αποκλειστικά, θα συσσωρεύσουν περίπου 310 μmol βιταμίνης Α στο ήπαρ, περίπου 60 φορές υψηλότερη από τη βιταμίνη Α που συσσωρεύεται καθ' όλη τη διάρκεια της κύησης μέσω της διαπλακουντιακής οδού. Μάλιστα, έχει αποδειχθεί ότι ο μερικός θηλασμός συνεχίζει να παρέχει σημαντικό ποσοστό της συνιστώμενης πρόσληψης βιταμίνης Α στα βρέφη μετά τους 6 μήνες: 42% από τους 6 έως τους 12 μήνες και 61% κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους σε περιπτώσεις όπου τα επίπεδα βιταμίνης Α είναι χαμηλά στη διατροφή μετά τον απογαλακτισμό.
Σκοπός ανασκόπησης
Η παρούσα ανασκόπηση στοχεύει στην επαναξιολόγηση του ρόλου της βιταμίνης Α στο μεταβολισμό του μαστικού αδένα, όπου η σηματοδότηση των ρετινοειδών απαιτείται όχι μόνο για τη μορφογένεση και την ανάπτυξη του αδένα και για την επαρκή παραγωγή γάλακτος, αλλά και για τη διαδικασία του απογαλακτισμού, όπου παρατηρείται αναδιαμόρφωση των ιστών εξαιτίας της απόπτωσης των επιθηλιακών κυττάρων.
Πώς σχεδιάστηκε η ανασκόπηση;
Η παρούσα ανασκόπηση συγκέντρωσε προγενέστερες ανασκοπήσεις, έρευνες και μετα-αναλύσεις, δημοσιευμένες κατά τα έτη 1991-2022. Η αναζήτηση των μελετών αυτών έγινε κατά τα έτη 2018-2019 στις βάσεις δεδομένων Pubmed, Google Scholar και Scopus.
Συμπεράσματα
Από την εν λόγω ανασκόπηση προκύπτουν σημαντικές παρατηρήσεις και συμπεράσματα:
- Σύμφωνα με προγενέστερες μελέτες, η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη τόσο για την ανάπτυξη του μαστικού αδένα όσο και για την επίτευξη επαρκούς παραγωγής γάλακτος.
- Τα ρετινοειδή, ενεργοποιώντας σηματοδοτικά μονοπάτια, ρυθμίζουν ως ένα βαθμό, τη διαδικασία απογαλακτισμού, όπου ο θάνατος των επιθηλιακών κυττάρων συνδυάζεται με την αναδιαμόρφωση των ιστών. Εντούτοις, αυτά δεν θα πρέπει να θεωρούνται αποκλειστικά ως σηματοδοτικά μόρια που κατευθύνουν την ανάπτυξη του μαστικού ιστού, αλλά και ως μικροθρεπτικά συστατικά απαραίτητα για την εμβρυϊκή και νεογνική ανάπτυξη. Έτσι, το ήπαρ του εμβρύου μπορεί να αποθηκεύει μόνο μια μικρή ποσότητα ρετινοειδών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με αποτέλεσμα το νεογνό να εξαρτάται από την εξωτερική παροχή βιταμίνης Α από το μητρικό γάλα.
- Η κατάλληλη διατροφική πρόσληψη ρετινόλης και β-καροτενίου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας μαζί με τη διαδερμική ροή των διαφόρων θρεπτικών συστατικών στον αδένα κατά τη διάρκεια της γαλουχίας επηρεάζουν τη συγκέντρωση της βιταμίνης Α στο μητρικό γάλα. Αυτό είναι σημαντικό μακροπρόθεσμα, όχι μόνο για την υγεία της μητέρας, αλλά και για τους απογόνους, επειδή η βιταμίνη Α εμπλέκεται σε μεταγεννητικές φυσιολογικές λειτουργίες.
