Μέσα από την πολυετή εμπειρία της και συνεργασία της με το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών (ΚΕΑΔΔ), η διαιτολόγος Ιωάννα Κοντελέ μοιράζεται μαζί μας σε ποιες ηλικίες παρατηρεί και η ίδια στο γραφείο της τις διατροφικές διαταραχές, από ποια πρώιμα συμπτώματα μπορεί να τις αναγνωρίσει ο επαγγελματίας Διαιτολόγος και ποια εργαλεία χρειάζεται για να τις αντιμετωπίσει. Το live streaming, στην ομάδα medNutrition PRO στο Facebook, συντονίζει η Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Βάσια Κωνσταντινίδη.
Μπορείτε να δείτε ολόκληρο το βίντεο, ενώ σας παραθέτουμε και μερικές από τις απαντήσεις που μας έδωσε:
Ποιες είναι οι διατροφικές διαταραχές;
To Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Ένωσης (DSM-5) ορίζει διαγνωστικά κριτήρια για 3 τύπους διατροφικών διαταραχών: την Νευρική Ανορεξία, την Νευρική Βουλιμία και την Αδηφαγική Διαταραχή. Επιπλέον, αναγνωρίζεται η κατηγορία των Μη Προσδιοριζόμενων Διαφορετικά ΔΔ, όπου δεν πληρούνται όλα τα κριτήρια των 3 προαναφερομένων. Το κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι όλα τα άτομα βιώνουν έντονη ανησυχία για το βάρος και την εξωτερική τους εμφάνιση, ακολουθούν μη φυσιολογικούς τρόπους ελέγχου του βάρους και νιώθουν ενοχές και ντροπή γι' αυτό που τους συμβαίνει.
Η Ελλάδα έχει αυξημένα ποσοστά διατροφικών διαταραχών συγκριτικά με άλλες χώρες;
Δυστυχώς δεν υπάρχουν επίσημες στατιστικές, οι οποίες να συγκρίνουν διακρατικά τον επιπολασμό των Διατροφικών Διαταραχών.
Στην Ελλάδα διεξήχθη πρόσφατα μελέτη από το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, με υπεύθυνο για τον σχεδιασμό και την οργάνωση τον κ. Β.Κατσίλα και την συμμετοχή 25 εξωτερικών συνεργατών του Κέντρου.
Σημαντικότερα ευρήματα:
- το 25 % των ανθρώπων που έρχονται σε ένα διαιτολογικό γραφείο πάσχουν από κάποιου είδους διατροφική διαταραχή (σύνολο επίσημων κριτηρίων). Ακόμα μεγαλύτερο είναι το ποσοστό όσων πάσχουν από Μη Προσδιοριζόμενες Διαφορετικά Διατροφικές Διαταρχές.
- Aυτή είναι και η βασική αιτία, που περισσότερο από το 25% των πελατών κάθε διαιτολόγου σταματούν σε λιγότερο από δυο μήνες προσπάθειας ή στην πρώτη ένδειξη που το αποτέλεσμα της ζυγαριάς δεν ικανοποίησε τις προσδοκίες τους!
- Σχεδόν 1 στους 5 πελάτες δεν γνωρίζει ότι πάσχει από κάποιου είδους διατροφική διαταραχή και η έλλειψη γνώσης για την ορθή διάγνωση της διαταραχής θα αποτελέσει σύντομα τη βασική αιτία αποχώρησης του πελάτη από το διαιτολόγο.
- Σημαντικό ποσοστό ζυγίζεται συχνά και το βάρος επηρεάζει πολύ την ψυχική του διάθεση
Αντίστοιχα από την έρευνα HEALTH BEHAVIOUR IN SCHOOL-AGED CHILDREN (HBSC) STUDY του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τους Εφήβους φαίνεται ότι μεγάλο ποσοστό κοριτσιών αισθάνεται παχύ και εφαρμόζει συμπεριφορές για την απώλεια βάρους, χωρίς να έχει απαραίτητα πρόβλημα βάρους.
| GIRLS | 11y | 13y | 15y |
| Overweight / Obesity | 28% | 19% | 16% |
| Feeling Fat | 24% | 29% | 35% |
| Weight-reduction behavior | 19% | 24% | 30% |
Σε ποιες ηλικίες εμφανίζονται συνήθως;
Οι ΔΔ εμφανίζονται αρχικά κυρίως στην εφηβική ηλικία. Δυστυχώς πλέον αναφέρονται στη βιβλιογραφία και περιστατικά παιδιών που εμφανίζουν νευρική ανορεξία. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν εμφανίζουν οι ενήλικες, καθώς μια ΔΔ μπορεί να ξεκινήσει και στην ενήλικη ζωή. Συνήθως τα περιστατικά νευρικής ανορεξίας που θα αναζητήσουν βοήθεια είναι έφηβοι ή νεαροί ενήλικες ενώ η αδηφαγικη διαταραχή, όντας μάλιστα απόλυτα συνδεδεμένη με τη παχυσαρκία εμφανίζεται σε ενήλικες αλλά και σε παχύσαρκα παιδιά.
Υπάρχουν πρώιμα συμπτώματα που μπορεί να διακρίνει ένα διαιτολόγος;
Ανησυχητικά σημάδια σε παιδιά και εφήβους:
- Κάνει προσπάθειες να χάσει βάρος
- Φοβάται μήπως παχύνει
- Ζυγίζεται συχνά
- Κάνει πολλά σχόλια για το βάρος και το σχήμα του σώματος του
- Έχει εμμονή με τις θερμίδες, τα λιπαρά κλπ
- Αποφεύγει συγκεκριμένα τρόφιμα γιατί τα θεωρεί «παχυντικά»
- Κάνει εμετό, παίρνει καθαρτικά ή κάνει υπερβολική γυμναστική με στόχο την αποβολή των θερμίδων της τροφής που κατανάλωσε
- Διακοπή/καθυστέρηση εμμήνου ρύσης στα κορίτσια
- Ανησυχία για την εικόνα σώματος
- Κριτική για το βάρος και το σώμα άλλων
- Ανθυγιεινές δίαιτες ή επιθυμία να γίνει χορτοφάγος
- Φασαρία αν υπάρχει λίπος στο φαγητό
Ανησυχητικά σημάδια σε ενήλικες:
- Βρίσκεται συνέχεια σε δίαιτα που δεν μπορεί να τηρήσει
- Μεγάλες αυξομειώσεις βάρους
- Δηλώνει υπερφαγίες
- Δεν μπορεί να τηρήσει ένα διατροφικό πρόγραμμα
- Αναζήτηση φαγητού στις δύσκολες στιγμές
- Οποιαδήποτε εκκαθαριστική συμπεριφορά (εμετός, καθαρτικά, διουρητικά, χάπια αδυνατίσματος)
- Υπεργυμναστική
- Κρυφή κατανάλωση τροφής
- Ανεξέλεγκτη κατανάλωση τροφής
- Μεγάλο άγχος με το βάρος, την απώλεια
- Έντονη ενασχόληση με θερμίδες, λιπαρά κλπ
Γιατί είναι σημαντικό να αποφεύγει να παρακολουθεί ένα τέτοιο περιστατικό ο διαιτολόγος εάν δεν γνωρίζει πώς να το αντιμετωπίσει;
Δυστυχώς ο διαιτολόγος που δεν θα αναγνωρίσει ένα περιστατικό διατροφικής διαταραχής μπορεί να το οδηγήσει βαθύτερα στη διαταραχή του, διαιωνίζοντας τους παράγοντες που τη συντηρούν. Η περιοριστική δίαιτα, η ανάγκη τήρησης διατροφικών κανόνων, το συνεχές ζύγισμα, είναι τεχνικές που ωθούν ένα άτομο με προδιάθεση να εμφανίσει διατροφική διαταραχή.
Ποιος είναι ο ρόλος του διαιτολόγου στα περιστατικά αυτά;
Η διατροφική αποκατάσταση είναι ένα σημαντικό μέρος της θεραπείας των διατροφικών διαταραχών. Εάν δεν αποκατασταθούν οι διατροφικές ελλείψεις, δεν επέλθει η βιοχημική ισορροπία και η ισορροπία των νευροδιαβιβαστών, το άτομο δεν θα καταφέρει να λειτουργήσει αποτελεσματικά στην ψυχοθεραπεία του καθώς ο εγκέφαλος του θα βρίσκεται σε υποσιτισμό. Γι’ αυτό συστήνεται και να ξεκινάει πρώτα η διατροφική θεραπεία και σύντομα να παραπέμπεται το άτομο και στον ψυχολόγο.
Στο «Position Paper of the American Dietetic Association: Nutrition Intervention in the Treatment of Eating Disorders» και «Practice Paper of the American Dietetic Association: Nutrition Intervention in the Treatment of Eating Disorders» που επισυνάπτονται οι συνάδελφοι μπορούν να βρουν πολλές χρήσιμες πληροφορίες για το πώς μπορούν να βοηθήσουν τα περιστατικά διατροφικών διαταραχών.
Η θεραπεία βέβαια θα επέλθει μόνο όταν το περιστατικό λάβει βοήθεια από μια ομάδα ειδικών, που να περιλαμβάνει:
- Ψυχίατρο
- Ψυχολόγο
- Γενικό Ιατρό / Καρδιολόγο / Παιδίατρο
- Γυμναστή
Οικογένεια (ειδικά εάν πρόκειται για ανήλικο άτομο)
Πες μας ένα από τα διαγνωστικά εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιος.
Το Eating Attitudes test (EAT26) είναι ένα χρήσιμο εργαλείο διαλογής, το οποίο συμπληρώνεται από το άτομο σε λίγα λεπτά και μπορεί να δώσει μια πρώτη εικόνα για πιθανές διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές.
Όμως ο διαιτολόγος θα πρέπει να λάβει και ένα λεπτομερές ιστορικό που θα περιλαμβάνει ερωτήσεις αναφορικά με το ιστορικό αυξομειώσεων βάρους, το εάν έχει ακολουθήσει ξανά δίαιτες και ποιού τύπου, εάν το άτομο εφαρμόζει εκκαθαριστικές συμπεριφορές και ποια είναι τα συναισθήματα του σε σχέση με τη τροφή και το βάρος του.
Αντίστοιχα, δώσε μας ένα παράδειγμα εργαλείου για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου περιστατικού.
Η διατροφική αποκατάσταση απαιτεί καλές πρακτικές διατροφικής συμβουλευτικής, για τις οποίες καλό είναι να είναι εκπαιδευμένος ο διαιτολόγος. Ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο είναι το ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων και συναισθημάτων, ενώ θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και ασκήσεις ενίσχυσης κινήτρου.
Υπάρχει διαφορά στα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει κάποιος ανάλογα με τη διατροφική διαταραχή που αντιμετωπίζει ο πελάτης του;
Ναι, γι' αυτό στην εκπαίδευση παρουσιάζονται πολλά και διαφορετικά εργαλεία. Κάθε περιστατικό είναι διαφορετικό και απαιτεί διαφορετική προσέγγιση.
Το ΚΕΑΔΔ δίνει πολλά εργαλεία κατά την εκπαίδευση, κρατά τους εκπαιδευόμενους διαρκώς ενημερωμένους και μιλάω κι από προσωπική εμπειρία για αυτό. Θέλεις να μας περιγράψεις σύντομα ποια είναι η σχέση με το ΚΕΑΔΔ για κάποιον που ολοκληρώνει την εκπαίδευση;
Όλα τα άτομα που ολοκληρώνουν την εκπαίδευση θα συνεχίσουν να λαμβάνουν εκπαιδευτικό και ενημερωτικό υλικό για ό,τι νεότερο υπάρχει στο πεδίο των διατροφικών διαταραχών. Σε τακτική βάση διοργανώνονται κλινικά φροντιστήρια αλλά και διαδικτυακές ημερίδες για την συζήτηση εξειδικευμένων θεμάτων που απευθύνονται αποκλειστικά σους απόφοιτους της εκπαίδευσης. Επιπλέον, οι απόφοιτοι εντάσσονται στο επίσημο δίκτυο συνεργατών όπου μπορούν να έρθουν σε επικοινωνία και να δημιουργήσουν τοπικά δίκτυα συνεργασίας με επαγγελματίες στην περιοχή τους (π.χ. ψυχολόγους) που έχουν λάβει την ίδια εκπαίδευση, και να δέχονται περιστατικά που έχουν αναζητήσει ειδικούς μέσω της ιστοσελίδας του ΚΕΑΔΔ ή που έχουν παραπεμφθεί απευθείας από την γραμματεία του Κέντρου. Για περιστατικά στα οποία παρουσιάζονται δυσκολίες στην διαχείριση τους οι εκπαιδευτές είναι πάντα διαθέσιμοι να συμβουλεύσουν τους συναδέλφους, ενώ διοργανώνονται και διαδικτυακές εποπτείες για ομαδική συζήτηση περιστατικών.
Ένα πολύ ευχάριστο νέο είναι η διεθνής αναγνώριση του ΚΕΑΔΔ με την παρουσίαση που θα γίνει στο Ευρωπαϊκό συνέδριο διατροφής Δουβλίνο. Θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια για αυτό;
Το Κέντρο Εκπαίδευσης & Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών θα παρουσιάσει στο προσεχές Ευρωπαϊκό Συνέδριο Διατροφής στο Δουβλίνο, τα αποτελέσματα της πρωτοποριακής Πανελλήνιας Έρευνας για τις Διατροφικές Διαταραχές που διετέλεσε σε συνεργασία με το European University of Cyprus. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη έρευνα πάνω στις διατροφικές διαταραχές στην Ελλάδα, τόσο σε αστικές όσο και σε μη αστικές περιοχές.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω ανώνυμων ερωτηματολογίων που μοιράστηκαν σε διαιτολογικά γραφεία, σε εννέα γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελλάδος: την Αττική, την Μακεδονία, τα Νησιά Αιγαίου Πελάγους, την Θεσσαλία, την Πελοπόννησο, τα Νησιά Ιονίου Πελάγους, την Κρήτη, την Στερεά Ελλάδα πλην Αττικής και την Ήπειρο, με το διεθνές αναγνωρισμένο ερωτηματολόγιο Eat26. Το συνολικό δείγμα ήταν 625 άτομα, από τα οποία το 80,80 % ήταν γυναίκες και το 19,20 άνδρες.
Από τα πρώτα κιόλας αποτελέσματα φάνηκε ότι τα πράγματα δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικά καθώς αποκαλύφθηκε ότι 1 στα 4 άτομα πάσχει από κάποιου είδους διατροφική διαταραχή και ποσοστό πάνω από το μισό του δείγματος (68.8%) επηρεάζεται δυσμενώς από το νούμερο που δείχνει η ζυγαριά του. Επιπλέον αποτελέσματα της έρευνάς μας έδειξε ότι 1 στους 4 πελάτες που επισκέπτονται ένα διαιτολογικό γραφείο προκειμένου να προχωρήσουν σε πρόγραμμα διατροφής και αδυνατίσματος, (σε ποσοστό 24,96%) πάσχει από κάποιου είδους διατροφική διαταραχή.
Τα εκτεταμένα αποτελέσματα και η επιστημονική ανάλυση των δεδομένων της έρευνας θα παρουσιαστούν διεξοδικά στα πλαίσια των εργασιών του συνεδρίου την Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2019 στο Session 3 και ώρα 14:00 – 14:45 σύμφωνα με το πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου και θα τα παρουσιάσουν οι διαιτολόγοι Βασίλειος Κατσίλας, Ευάγγελος Ζουμπανέας και η ψυχολόγος δρ. Μαργαρίτα Αγγελική Σχινά.
Επιστημονικοί υπεύθυνοι για την εύρυθμη και επιστημονικά ορθή εκπόνηση της πανελλήνιας μελέτης ήταν ο Επίκουρος Καθηγητής Παναγιώτης Πέτρου και ο Καθηγητής της εκπαίδευσης των Διατροφικών Διαταραχών κος. Βασίλειος Ε. Κατσίλας Master Practitioner on Eating Disorders.
Θα είναι διαθέσιμη η παρουσίαση αυτή με κάποιο τρόπο μετά την ολοκλήρωσή της;
Έχει υποβληθεί και σε άλλα συνέδρια τόσο ελληνικά όσο και διεθνή.
Έχει ήδη παρουσιαστεί σε εκδηλώσεις του ΚΕΑΔΔ.
Τα αποτελέσματα έχουν δημοσιευθεί στο mednutrition στο Link https://www.mednutrition.gr/diaitologos/blog/16226-apotelesmata-erevnas-gia-diatrofikes-diataraxes-stin-ellada.
