Πώς αντιδρά ο οργανισμός στο στρες;
Το stress εκλαμβάνεται ως απειλή -μπροστά στην απειλή ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά με δύο τρόπους, με πάλη ή με φυγή. Είναι το λεγόμενο fight or flight response. Για να είναι ο οργανισμός όμως ικανός για πάλη ή φυγή, πρέπει να αλλάξουν κάποιες λειτουργίες του. Αυτές αλλάζουν με τη διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
Πώς μπορεί να οριστεί το στρες;
Ένας διαφορετικός ορισμός του stress είναι λοιπόν «η διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος». Όταν διεγείρεται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα εκκρίνονται κατεχολαμίνες, οι οποίες διεγείρουν το ΚΝΣ, οπότε ο οργανισμός βρίσκεται σε εγρήγορση. Η αλλαγή στη φυσιολογία του οργανισμού, με τη διέγερση της συμπαθητικής λειτουργίας, συνίσταται στην αύξηση καρδιακού - αναπνευστικού ρυθμού, την αύξηση της αρτηριακής πίεσης, την αύξηση του σακχάρου κ.λπ.
Όταν διεγείρεται το συμπαθητικό και έχουμε stress, καταπιέζεται το παρασυμπαθητικό. Τα δύο αυτά συστήματα δρουν ανταγωνιστικά. Όταν έχουμε χαλάρωση γίνεται το αντίθετο. Αυτόν ακριβώς το μηχανισμό ελέγχουμε με το stress control. Όταν ο οργανισμός βρίσκεται σε χαλάρωση, εκκρίνεται η ακετυλοχολίνη, που προκαλεί μείωση της μεταβολικής διαδικασίας και έτσι ο οργανισμός επανέρχεται σε κατάσταση ηρεμίας.
Τεχνικές χαλάρωσης
Οι πιο διαδεδομένες τεχνικές χαλάρωσης που εφαρμόζονται για τη βελτίωση της καρδιαγγειακής λειτουργίας είναι η προοδευτική νευρομυϊκή χαλάρωση, η αυτογενής εκπαίδευση, η τεχνική της συναισθηματικής απελευθέρωσης (Εmotional Freedom Technique), διάφορες τεχνικές διαλογισμού, η άσκηση και η yoga που έχει βρεθεί ότι βοηθάει, χωρίς να έχει ωστόσο επιστημονική οντότητα.
Η αυτογενής εκπαίδευση έχει εφαρμοστεί στην Καρδιολογία για την αντιμετώπιση των μετεμφραγματικών καταστάσεων και των καρδιοπαθειών, ενώ το σύνολο των τεχνικών χαλάρωσης σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, βοηθά στη βελτίωση του καρδιαναπνευστικού ρυθμού και στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Υπερβατικός διαλογισμός και αρτηριακή υπέρταση
Η πιο καλά επιβεβαιωμένη ευεργετική δράση του Υπερβατικού Διαλογισμού, είναι αυτή της αρτηριακής υπέρτασης. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι προγράμματα ΥΔ διάρκειας τουλάχιστον 2 μηνών μειώνουν τόσο τη συστολική, όσο και τη διαστολική αρτηριακή πίεση. Μάλιστα, η τεχνική αυτή κρίθηκε ως η πιο αποτελεσματική, σε σχέση με άλλες όπως είναι η βιοανάδραση, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, η εκπαίδευση πάνω στη μείωση του στρες κ.ά.
Είναι ακόμα πιο ενδιαφέρον, ότι σε μια προοπτική μελέτης επιβίωσης διάρκειας μέχρι και 18 χρόνια (μέσος χρόνος παρακολούθησης=7,6 χρόνια), άτομα που συμμετείχαν σε προγράμματα ΥΔ για τη μείωση της αρτηριακής τους πίεσης εμφάνισαν μειωμένη ολική, καρδιαγγειακή και από καρκίνο θνησιμότητα σε σχέση με τους μάρτυρες. Η θετική επίδραση του ΥΔ στην αρτηριακή υπέρταση πιθανολογείται ότι ευθύνεται και για τις θετικές επιδράσεις του στη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, όπως διαπιστώθηκαν σε άλλη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη.
Σε άλλη μελέτη, βρέθηκε ότι ο ΥΔ μειώνει τα επεισόδια στηθάγχης σε στεφανιαίους ασθενείς. Επίσης, έρευνα έδειξε ότι σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο που εφάρμοσαν ΥΔ, μειώθηκε η αντίσταση στην ινσουλίνη, η αρτηριακή πίεση και η μεταβλητότητα της καρδιακής συχνότητας, ευρήματα ενδεικτικά της προστατευτικής επίδρασης του ΥΔ σε συστατικά του μεταβολικού συνδρόμου.
Γενικά, ο ΥΔ φαίνεται να βελτιώνει όλους τους παράγοντες που συμπεριλαμβάνονται στο μοντέλο της σύνδεσης του στρες με την καρδιαγγειακή νόσο. Σε παθοφυσιολογικό επίπεδο, ο ΥΔ μειώνει τις περιφερικές αγγειακές αντιστάσεις (μείωση της διέγερσης του συμπαθητικού συστήματος), γεγονός που σχετίζεται με τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και των καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Επίσης, μειώνει την ενεργοποίηση του συμπαθητικού συστήματος και του ΗΡΑ άξονα, που αποτελούν μέρος του συστήματος του στρες και τα οποία εμπλέκονται στη πρόκληση καρδιαγγειακών νοσημάτων, μειώνει την αθηρωμάτωση των καρωτίδων, μειώνει κατά 30% τη θνησιμότητα από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, κατά 23% την ολική θνησιμότητα και κατά 87% τις νοσηλείες από καρδιαγγειακά νοσήματα.
Συμπερασματικά
Όλα τα στοιχεία αυτά υποδηλώνουν μείωση του κόστους που δαπανάται για την υγεία, οπότε οι τεχνικές χαλάρωσης είναι επιβεβλημένο να συμπεριληφθούν στα εφαρμοζόμενα προληπτικά προγράμματα και στα προγράμματα αποκατάστασης του εθνικού συστήματος υγείας.
