Άλλες Παθήσεις

Προλάβετε το εγκεφαλικό

της Αλεξίας Παπαδάτου

12 Ιουλίου 2015

20106 Προβολές

5 λεπτά να διαβαστεί

Προβολή

Το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι ο πιο συχνός λόγος αναπηρίας και θανάτου σε ολόκληρο τον κόσμο. Η συχνότητα εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου στις χώρες υψηλού εισοδήματος, μεταξύ 1970-2008, μειώθηκε από τις 163 στις 94 περιπτώσεις το χρόνο, ανά 100.000 άτομα. Η ύφεση αυτή, συνέπεσε με την αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού, σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου, όπως η υπέρταση, η υψηλή χοληστερίνη και το κάπνισμα. Η εκτίμηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization) είναι ότι μεταξύ 1990-2020, η θνησιμότητα από εγκεφαλικό επεισόδιο, θα αυξηθεί στο 78% για τις γυναίκες και στο 106% για τους άνδρες. Εκτιμάται ότι η διατροφή παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων.

Παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο

Μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τροποποιήσιμους και μη τροποποιήσιμους. Οι μη τροποποιήσιμοι περιλαμβάνουν την ηλικία, τη φυλή, το φύλο, το χαμηλό βάρος γέννησης και το οικογενειακό ιστορικό. Μεταξύ των τροποποιήσιμων είναι η παχυσαρκία, οι διατροφικές συνήθειες, καθώς και η υπερκατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Συνεπώς, η διατροφή, εν δυνάμει, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, αλλά και να παίξει ουσιαστικό ρόλο στην πρόληψή του.

Σωματικό Βάρος

Το σωματικό βάρος μπορεί ταυτόχρονα να θεωρηθεί τόσο ως τροποποιήσιμος όσο και μη τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο. Πιο συγκεκριμένα, το βάρος γέννησης, αποτελεί έναν μη τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου στη μετέπειτα ζωή διπλασιάζεται για άτομα με βάρος γέννησης <2500g σε σύγκριση με αυτά που ζυγίζουν >4000g κατά τη γέννησή τους. Αντιθέτως, ο δείκτης μάζας σώματος (Body Mass Index/BMI) κατέχει εξέχουσα θέση μεταξύ των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου, όσων αφορά τους ενήλικες, καθώς, τόσο το χαμηλό όσο και το υψηλό BMI, αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου.

Τρόπος Ζωής

Μελέτες έχουν δείξει ότι η επιλογή ενός υγιεινού τρόπου ζωής -συμπεριλαμβανομένης της ''συνετής'' διατροφικής συμπεριφοράς, σε αντίθεση με αυτή των δυτικών προτύπων - έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων και τη γενικότερη υγεία του ανθρώπου. Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, διαπιστώθηκε μείωση στο ποσοστό τόσο των ολικών, όσο και των ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων στις γυναίκες που ακολουθούσαν υγιεινό τρόπο ζωής, ενώ καμία αλλαγή δεν παρατηρήθηκε όσον αφορά στο ποσοστό των αιμορραγικών εγκεφαλικών επεισοδίων. Σε δείγμα 43.685 ανδρών της έρευνας Επαγγελμάτων Υγείας (Health Professionals Study) και 71.243 γυναικών, επακόλουθης μελέτης (Nurses' Health Study), παρατηρήθηκε ότι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, μπορεί να εμποδίσει την εκδήλωση συνολικού και ισχαιμικού επεισοδίου στις γυναίκες, σε ποσοστό 47% και 54% και στους άνδρες σε 35% και 52% αντίστοιχα.

Διατροφικές Συνήθειες

Οι κατευθυντήριες γραμμές για την πρωτογενή πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου συστήνουν την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών, καθώς έχει αποδειχθεί ότι η πρόσληψή τους μειώνει τον κίνδυνο, σε επίπεδο δόσης - απόκρισης, αφού για κάθε επιπλέον μερίδα φρούτων και λαχανικών, ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου μειώνεται κατά 6%. Σύμφωνα με μετα-ανάλυση εννέα μελετών, σε συνολικό δείγμα 257.551 συμμετεχόντων (μεταξύ των οποίων καταγράφηκαν 4.917 εγκεφαλικά επεισόδια) και διάρκεια παρακολούθησης 13 χρόνων, η συχνότητα εμφάνισης του εγκεφαλικού επεισοδίου, παρατηρήθηκε να μειώνεται, ύστερα από αύξηση της ημερήσιας κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών σε περισσότερες από πέντε μερίδες. Επιπλέον, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (π.χ. μαρούλια, γογγύλια, μπρόκολο κ.λπ.), μαζί με τα εσπεριδοειδή και τους φυσικούς χυμούς φαίνεται να δρουν προστατευτικά, αποτρέποντας το εγκεφαλικό. Επιπροσθέτως, δεδομένα πρόσφατων ερευνών συσχετίζουν την μείωση της συχνότητας του εγκεφαλικού επεισοδίου, με την κατανάλωση προϊόντων ολικής αλέσεως. Τέλος οι πλούσιες σε φυτικές ίνες τροφές, παρατηρείται ότι μειώνουν τον κίνδυνο, τόσο του αιμορραγικού, όσο και του ισχαιμικού αγγειακού επεισοδίου.

Μακροθρεπτικά συστατικά

Η δράση των διαφόρων μακροθρεπτικών συστατικών που περιλαμβάνονται στη διατροφή μας δεν είναι ακόμα σαφής. Δεν αποδεικνύεται να υπάρχει κάποια συσχέτιση μεταξύ της χαμηλής σε λιπαρά διατροφής και του εγκεφαλικού επεισοδίου. Ωστόσο, μια πρόσφατη ολλανδική μελέτη σε δείγμα 20.069 ανδρών και γυναικών, έδειξε ότι η χαμηλή πρόσληψη άλφα-λινολεικού οξέος, μπορεί να είναι ένας από τους παράγοντες κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου. Επίσης τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο θνησιμότητας από εγκεφαλικό επεισόδιο (ισχαιμικό και αιμορραγικό) στις γυναίκες της Ιαπωνίας. Επιπλέον, η κατανάλωση ρυζιού έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου σε Κινέζους ενήλικες και με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε Ιάπωνες άνδρες. Η προέλευση των πρωτεϊνών φαίνεται να είναι σημαντική. Για παράδειγμα η κατανάλωση ψαριών έχει αποδειχθεί να έχει προστατευτική επίδραση έναντι του εγκεφαλικού επεισοδίου. Πρόσφατη μετα-ανάλυση 15 μελετών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αύξηση της κατανάλωσης ψαριού σε τρεις μερίδες εβδομαδιαίως, σχετίζεται με 6% μείωση του κινδύνου του ολικού εγκεφαλικού επεισοδίου και 17% μείωση με κατανάλωση μίας μερίδας ψαριού ημερησίως. Όταν αξιολογήθηκε η επίδραση του κόκκινου κρέατος σε πρόσφατη μετα-ανάλυση 20 ερευνών, η συγκεντρωτική εκτίμηση του κινδύνου έδειξε 24% υψηλότερο κίνδυνο ανά μερίδα ημερησίως. Χρησιμοποιώντας ως δεδομένα τα αποτελέσματα 84.010 γυναικών (Nurse's Health Study) και 43.150 ανδρών (Health Professionals Follow-Up Study) καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η αυξημένη πρόσληψη κόκκινου κρέατος (1 μερίδα / ημέρα) σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, ενώ η αυξημένη πρόσληψη πουλερικών (1 μερίδα/ ημέρα) σχετίζεται με μείωση του κινδύνου κατά 27%. Τέλος, η κατανάλωση χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα, σχετίζεται με 11% λιγότερο κίνδυνο και η κατανάλωση ξηρών καρπών - άλλη κοινή πηγή πρωτεΐνης - με 17% λιγότερο κίνδυνο. Καμία σημαντική διαφορά δεν παρατηρείται αν αντικαταστήσουμε το κόκκινο κρέας με όσπρια ή αβγά.

Πολυβιταμίνες και Αντιοξειδωτικά χάπια

Οι πολυβιταμίνες και τα αντιοξειδωτικά χάπια είναι ευρέως διαθέσιμα. Ωστόσο, μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων μελετών (Randomized Trials) με συνολικό δείγμα 323.606 συμμετεχόντων, κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι η πρόσληψη συμπληρωμάτων β-καροτίνης, βιταμίνης Α και η βιταμίνης Ε, είτε μεμονωμένα, είτε συνδυαστικά, μπορεί να αυξήσει τη θνησιμότητα. Για το ρόλο της βιταμίνης C και του σεληνίου χρειάζεται περαιτέρω έρευνα. Όσων αφορά τη βιταμίνη Ε, δύο ακόμα μετα-αναλύσεις, έχουν δείξει, ότι ο ρόλος της είναι ασαφής, ως προς την πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε αύξηση του κινδύνου για αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο κατά 22% και μείωση του ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 10% αντίστοιχα. Η βιταμίνη Β και τα συμπληρώματα φολικού οξέως, δεν έχει αποδειχθεί να έχουν προστατευτική επίδραση έναντι του εγκεφαλικού επεισοδίου, με βάση τα αποτελέσματα τυχαιοποιημένων μελετών. Παρόλα αυτά, υπάρχει θετική συσχέτιση των επιπέδων ομοκυστείνης (↑ ομοκυστείνη → φλεγμονή αγγείων → αθηρογένεση → ισχαιμικά επεισόδια → πρόκληση εγκεφαλικού επεισοδίου) και του εγκεφαλικού επεισοδίου. Η βιταμίνη Β12 είναι κύριος ρυθμιστής της ομοκυστείνης, για το λόγο αυτό, οι κατευθυντήριες γραμμές για την πρωτογενή πρόληψη του εγκεφαλικού, συνιστούν τη λήψη φολικού οξέως και βιταμινών του συμπλέγματος Β, σε ασθενείς με αυξημένα επίπεδα ομοκυστείνης. Επιπλέον, με δεδομένο ότι τα επίπεδα βιταμίνης Β12 στους ηλικιωμένους, είναι συχνά κάτω από το φυσιολογικό όριο, είναι συνετό να χορηγείται βιταμίνη Β12 προληπτικά, προτού να χρειαστεί περαιτέρω παρέμβαση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας σειράς ερευνών, τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, σχετίζονται με την υπέρταση, την αθηροσκλήρωση και γενικότερα τις καρδιολογικές νόσους ( Nurse's Health Study, Health Professionals Follow-Up Study). Συγκεκριμένα, η υψηλή πρόσληψη βιταμίνης D (≥600 International Units/day) συσχετίστηκε με μειωμένη συχνότητα εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου στους άνδρες, αλλά όχι στις γυναίκες.

Ηλεκτρολύτες

Σύμφωνα με μελέτες, η αυξημένη πρόσληψη νατρίου σχετίζεται με υψηλό κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου σε αντίθεση με την υψηλή πρόσληψη καλίου που έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον επερχόμενο κίνδυνο. Η συνιστώμενη πρόσληψη νατρίου είναι < 2,3g/ημέρα (100 mmol / ημέρα) και η συνιστώμενη πρόσληψη καλίου > 4,7g/ημέρα (120 mmol/ημέρα). Όσων αφορά το μαγνήσιο και το ασβέστιο, η επίδρασή τους στην πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου, έχει μελετηθεί ευρέως, εξαιτίας της συχνής πρόσληψής τους με τη μορφή συμπληρωμάτων διατροφής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικής μετα-ανάλυσης, τόσο η πρόσληψη μαγνησίου, όσο και καλίου αποτρέπει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και συγκεκριμένα του ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου. Η επίδραση του ασβεστίου με τη μορφή συμπληρωμάτων είναι αβέβαιη, ωστόσο, τα περισσότερα δεδομένα ερευνών συγκλίνουν περισσότερο κατά, παρά υπέρ στην χορήγησή τους, διαπιστώνοντας αύξηση του επιπολασμού /κινδύνου των καρδιολογικών νοσημάτων και ουδέτερη επίδραση, όταν αυτά συγχορηγούνται με διφωσφονικά φάρμακα. (πχ. οστεοπόρωση)

Αλκοόλ και Καφεΐνη

Οι κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου, συνιστούν μέχρι δύο αλκοολούχα ποτά ανά ημέρα για τους άνδρες και ένα για τις μη έγκυες γυναίκες. Η κατανάλωση καφέ (3-4 φλιτζάνια ημερησίως) και πράσινου τσαγιού (> 3 φλιτζάνια ημερισίως), έχει συσχετισθεί με μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου(17% και 21% αντίστοιχα) όπως και η κατανάλωση σοκολάτας (29% μείωση).

Κάπνισμα

Το κάπνισμα διπλασιάζει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Αυτό συμβαίνει γιατί βουλώνει τις αρτηρίες και αυξάνει την πιθανότητα θρομβώσεως. Επομένως, η αποφυγή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου κατά το ήμισυ, βελτιώνει την γενική υγεία και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άλλων σοβαρών παθήσεων, όπως ο καρκίνος των πνευμόνων και οι καρδιοπάθειες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Apostolopoulou M, Michalakis K, Miras A, Hatzitoliosd ., Savopoulos C (2012)Nutrition in the primary and secondary prevention of stroke. Maturitas;72:29-34

Fischer M, Lees K, Spence JD (2006) Nutrition and stroke prevention. Stroke ;37:2430–5

Levy Y, Maor I, Presser D, Aviram M (1996) Consumption of eggs with meals increases the susceptibility of human plasma and low-density lipoprotein to lipid peroxidation. Ann Nutr Metab;40:243–51

Connor WE, Cerqueira MT, Connor RW, Wallace RB, Malinow MR, Casdorph HR (1978) The plasma lipids, lipoproteins, and diet of the Tarahumara Indians of Mexico. Am J Clin Nutr;31:1131–42

McMurry MP, Connor WE, Lin DS, Cerqueira MT, Connor SL (1985) The absorption of cholesterol and the sterol balance in the Tarahumara Indians of Mexico fed cholesterol-free and high cholesterol diets. Am J Clin Nutr;41:1289–98

Carluccio MA, Massaro M, Bonfrate C, et al. (1999) Oleic acid inhibits endothelial activation: a direct vascular antiatherogenic mechanism of a nutritional component in the Mediterranean diet. Arterioscler Thromb Vasc Biol;19:220–8

Tsimikas S, Philis-Tsimikas A, Alexopoulos S, Sigari F, Lee C, Reaven PD (1999) LDL isolated from Greek subjects on a typical diet or from American subjects on an oleate-supplemented diet induces less monocyte chemotaxis and adhesion when exposed to oxidative stress. Arterioscler Thromb Vasc Biol;19:122–30

Getz GS, Reardon CA (2007) Nutrition and cardiovascular disease. Arterioscler Thromb Vasc Biol;27:2499–506

Lichtenstein AH, Appel LJ, Brands M, et al. (2006) Summary of American Heart Association diet and lifestyle recommendations. Arterioscler Thromb Vasc Biol;26:2186–91

Mancini M, Parfitt VJ, Rubba P (1995) Antioxidants in the Mediterranean diet. Can J Cardiol;11(Suppl G):105G–9G

Vogel RA, Corretti MC, Plotnick GD (2000) The postprandial effect of components of the Mediterranean diet on endothelial function. J Am Coll Cardiol;36:1455–60

Esposito K, Marfella R, Ciotola M, et al. (2004) Effect of a Mediterranean-style diet on endothelial dysfunction and markers of vascular inflammation in the metabolic syndrome: a randomized trial. J Am Med Assoc;292:1440–6

Sofi F, Cesari F, Abbate R, Gensini GF, Casini A (2008) Adherence to Mediterranean diet and health status: meta-analysis. Br Med J;337:a1344

Scandinavian Simvastatin Survival Study Group (1994) Randomized trial of cholesterol lowering in 4,444 patients with coronary heart disease: the Scandinavian Simvastatin Survival Study (4S). Lancet;344:1383–9 Hankey GJ (2012) Nutrition and the risk of stroke. Lancet Neurol;11:66–81

Osmond C, Kajantie E, Fors_n TJ, Eriksson JG, Barker DJP (2007) Infant growth and stroke in adult life: the Helsinki Birth Cohort Study. Stroke;38:264–70

Whitlock G, Lewington S, Sherliker P, et al.(2009) Body-mass index and cause-specific mortality in 900 000 adults: collaborative analyses of 57 prospective studies. Lancet;373:1083–96

Pandian JD, Jyotsna R, Singh R, et al.(2011) Premorbid nutrition and short term outcome of stroke: a multicentre study from India. J Neurol Neurosurg Psychiatry;82(10):1087–92

Strazzullo P, D'Elia L, Cairella G, Garbagnati F, Cappuccio FP, Scalfi L (2010) Excess body weight and incidence of stroke meta-analysis of prospective studies with 2 million participants. Stroke;41:e418–26 He FJ, Nowson CA, MacGregor GA (2006) Fruit and vegetable consumption and stroke: meta-analysis of cohort studies. Lancet;367:320–6

Sanossian N, Ovbiagele B (2006) Multimodality stroke prevention. Neurologist;12:14–31

Mellen PB, Walsh TF, Herrington DM (2008) Whole grain intake and cardiovascular disease: a meta-analysis. Nutr Metab Cardiovasc Dis;18:283–90

Perry IJ, Beevers DG (1992) Salt intake and stroke: a possible direct effect. J Hum Hypertens;6:23–5

He J, Ogden LG, Vupputuri S, Bazzano LA, Loria C, Whelton PK (1999) Dietary sodium intake and subsequent risk of cardiovascular disease in overweight adults. J Am Med Assoc;282:2027–34

Nagata C, Takatsuka N, Shimizu N, Shimizu H (2004) Sodium intake and risk of death from stroke in Japanese men and women. Stroke;35:1543–7

Larsson SC, Orsini N, Wolk A (2011) Dietary magnesium intake and risk of stroke: a meta-analysis of prospective studies. Am J Clin Nutr [Epub ahead of print]

Abrahamsen B, Sahota O (2011) Do calcium plus vitamin D supplements increase cardiovascular risk? Br Med J;342:d2080

Christensen S, Mehnert F, Chapurlat RD, Baron JA, Sψrensen HT (2011) Oral bisphosphonates and risk of ischemic stroke: a case-control study. Osteoporos Int;22:1773–9

Fung TT, Stampfer MJ, Manson JE, Rexrode KM, Willett WC, Hu FB (2004) Prospective study of major dietary patterns and stroke risk in women. Stroke;35:2014–9

Kurth T, Moore SC, Gaziano JM, et al. (2006) Healthy lifestyle and the risk of stroke in women. Arch Intern Med;166:1403–9

Chiuve SE, Rexrode KM, Spiegelman D, Logroscino G, Manson JE, Rimm EB (2008) Primary prevention of stroke by healthy lifestyle. Circulation;118:947–54

Bjelakovic G, Nikolova D, Gluud LL, Simonetti RG, Gluud C (2007) Mortality in randomized trials of antioxidant supplements for primary and secondary prevention: systematic review and meta-analysis. J Am Med Assoc;297(8):842–57

Bin Q, Hu X, Cao Y, Gao F (2011) The role of vitamin E (tocopherol) supplementation in the prevention of stroke. A meta-analysis of 13 randomised controlled trials. Thromb Haemost;105:579–85

Schσrks M, Glynn RJ, Rist PM, Tzourio C, Kurth T (2010) Effects of vitamin E on stroke subtypes: meta-analysis of randomized controlled trials. Br Med J;341:c5702

Sesso HD, Buring JE, Christen WG, et al. (2008)Vitamins E and C in the prevention of cardiovascular disease in men: the Physicians' Health Study II randomized controlled trial. J Am Med Assoc;300(18):2123–33

Toole JF, Malinow MR, Chambless LE, et al. (2004) Lowering homocysteine in patients with ischemic stroke to prevent recurrent stroke, myocardial infarction, and death: the Vitamin Intervention for Stroke Prevention (VISP) randomized controlled trial. J Am Med Assoc;291:565–75

Cook NR, Albert CM, Gaziano JM, et al. (2007) A randomized factorial trial of vitamins C and E and beta carotene in the secondary prevention of cardiovascular events in women: results from the Women's Antioxidant Cardiovascular Study. Arch Intern Med;167(15):1610–8

Clarke R, Halsey J, Lewington S, et al. (2010) Effects of lowering homocysteine levels with B vitamins on cardiovascular disease, cancer, and cause-specific mortality: meta-analysis of 8 randomized trials involving 37 485 individuals. Arch Intern Med;170:1622–31

Sun Q, Shi L, Rimm EB, et al. (2001)Vitamin D intake and risk of cardiovascular disease in US men and women. Am J Clin Nutr;94(2):534–42

Elamin MB, Abu Elnour NO, Elamin KB, et al. (2011)Vitamin D and cardiovascular outcomes: a systematic review and meta-analysis. Clin Endocrinol Metab;96(7):1931–42

He K, Merchant A, Rimm EB, et al. (2003) Dietary fat intake and risk of stroke in male US healthcare professionals: 14 year prospective cohort study. Br Med J;327:777–82

Howard BV, Van Horn L, Hsia J, et al. (2006) Low-fat dietary pattern and risk of cardiovascular disease: the Women's Health Initiative Randomized Controlled Dietary Modification Trial. J Am Med Assoc;295:655–66

Oba S, Nagata C, Nakamura K, et al. (2010) Dietary glycemic index, glycemic load, and intake of carbohydrate and rice in relation to risk of mortality from stroke and its subtypes in Japanese men and women. Metabolism;59:1574–82

Levitan EB, Mittleman MA, Hεkansson N, Wolk A (2007) Dietary glycemic index, dietary glycemic load, and cardiovascular disease in middle-aged and older Swedish men. Am J Clin Nutr;85(6):1521–6

Liang W, Lee AH, Binns CW. (2010)White rice-based food consumption and ischemic stroke risk: a case-control study in southern China. J Stroke Cerebrovasc Dis ;19(6):480–4

Eshak ES, Iso H, Date C, et al. (2011) Rice intake is associated with reduced risk of mortality from cardiovascular disease in Japanese men but not women. J Nutr ;141:595–602

Micha R, Wallace SK, Mozaff arian D (2010) Red and processed meat consumption and risk of incident coronary heart disease, stroke, and diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis. Circulation;121:2271–83

Larsson SC, Orsini N (2011) Coffee consumption and risk of stroke: a dose–response meta-analysis of prospective studies. Am J Epidemiol;174:993–1001

Larsson SC, Virtamo J, Wolk A (2011) Coffee consumption and risk of stroke in women. Stroke;42:908–12

Arab L, Liu W, Elashoff D (2009) Green and black tea consumption and risk of stroke: a meta-analysis. Stroke;40:1786–92

Bernstein AM, Pan A, Rexrode KM, et al. (2011) Dietary protein sources and the risk of stroke in men and women. Stroke. December 29 [Epub ahead of print]