Λεξικό Διατροφής

Στέβια

της Δέσποινας Γκακνή & του Νίκου Ζέρβα & της Μαρίας Αρέστη
18 Οκτωβρίου 2015
118497 Προβολές
5 λεπτά να διαβαστεί
Στέβια

Η στέβια είναι ένα είδος φυτού με προέλευση από τη Βραζιλία και την Παραγουάη. Η στέβια περιέχει φυσικά γλυκαντικά, τους γλυκοζίτες στεβιόλης, οι οποίοι έχουν 200-300 φορές πιο γλυκιά γεύση από αυτή της ζάχαρης, χωρίς να αποδίδουν θερμίδες. Τα γλυκαντικά της στέβιας δεν περιέχουν υδατάνθρακες και δεν επηρεάζουν τη γλυκόζη του αίματος πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν από άτομα με διαβήτη.


Διβάστε επίσης: Γλυκιά απόλαυση χωρίς ενοχές [Δωρεάν EBOOK]


Η σχέση μας λοιπόν με τη γλυκιά γεύση έχει τις βάσεις της στο ανθρώπινο γονιδίωμα, μιας και η έμφυτη «έλξη» προς αυτή είναι καταγεγραμμένη στο ανθρώπινο DNA και αυτό αποτελεί και έναν λόγο που ορισμένοι από εμάς δυσκολεύονται να ζήσουν χωρίς αυτή. Την λύση σε τέτοιες περιπτώσεις θα μπορούσαν να δώσουν οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες!

Οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες είναι πρόσθετα τροφίμων  που μας επιτρέπουν να απολαμβάνουμε τη γλυκιά γεύση προσλαμβάνοντας λιγότερες ή και καθόλου θερμίδες από μια επιλογή γλυκού τροφίμου που περιέχει αποκλειστικά ζάχαρη. Μία από αυτές τις γλυκαντικές ύλες είναι και η στέβια. Τι είναι όμωςακριβώς η στέβια;

Η στέβια, όπως είπαμε είναι ένα είδος φυτού με προέλευση από τη Παραγουάη και είναι γνωστή παγκοσμίως με το όνομα «γλυκό φύλλο». Περιέχει φυσικά γλυκαντικά τους γλυκοζίτες στεβιόλης που προέρχονται από το πιο εύγευστο τμήμα των φύλλων της στέβιας και είναι περίπου 200 φορές πιο γλυκιά από την επιτραπέζια ζάχαρη.

Πώς παράγεται η στέβια;

Με μια διαδικασία παρόμοια με εκείνη του εκχυλισμού του τσαγιού, τα αποξηραμένα φύλλα της στέβιας εμποτίζονται σε νερό, για να απελευθερώσουν τα γλυκά συστατικά που περιέχουν. Στη συνέχεια, τα πιο εύγευστα, γλυκά συστατικά (γλυκοζίτες στεβιόλης) απομονώνονται και καθαρίζονται, δίνοντας την στέβια.

Η στέβια αποτελεί την πρώτη γλυκαντική ύλη φυσικής προέλευσης με μηδενική θερμιδική αξία, που είναι 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη

Ποιες οι μορφές της και ποια τα προϊόντα της;

Υπάρχουν πολλά είδη γλυκοζιτών στεβιόλης (γλυκές ουσίες που περιέχονται στα φύλα του φυτού στέβια). Ορισμένα από αυτά είναι:

  • Rebaudioside A (Reb-A)
  • Stevioside
  • Rebaudioside B, C, D και F
  • Steviolbioside 
  • Rubusoside και Dulcoside A

Ο Reb-A θεωρείται ο καλύτερης ποιότητας γλυκοζίτης με υπέροχη γεύση, σε υψηλή καθαρότητα αποδίδει γλυκύτητα μέχρι και 450 φορές μεγαλύτερη από τη ζάχαρη.

Προϊόντα στέβιας μπορείτε να βρείτε σε υπεραγορές και φαρμακεία σε διάφορες μορφές συμπεριλαμβανομένου του υγρού, της σκόνης, αποξηραμένα ή φρέσκα φύλλα, σε μορφή ταμπλέτας και της κρυσταλλικής μορφής παρόμοια με την μορφή της κανονικής ζάχαρης.

Η διατροφική αξία της στέβιας

Το γλυκαντικό από εκχύλισμα του φυτού στέβια δεν μεταβολίζεται από τον ανθρώπινο οργανισμό και έτσι δεν του παρέχει σχεδόν καθόλου θερμίδες. Σύμφωνα με το USDA ένα γραμμάριο στέβια έχει 1 θερμίδα και περίπου 1 γραμμάριο υδατάνθρακα.

Είναι ασφαλής η κατανάλωσή της;

Το Νοέμβριο του 2011 η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τη χρήση των γλυκοζιτών στεβιόλης ως γλυκαντικής ύλης σε τρόφιμα και ποτά.

Η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη της συγκεκριμένης γλυκαντικής ύλης ορίστηκε στα 4 mg ανά kg σωματικού βάρους

Αποτελέσματα ερευνών δείχνουν, ότι οι γλυκοζίτες στεβιόλης είναι ασφαλείς για χρήση σε τρόφιμα και ποτά και δεν είναι καρκινογόνοι, γενοτοξικοί, ούτε επηρεάζουν αρνητικά το μεταβολισμό της γλυκόζης και την αρτηριακή πίεση.

Υπάρχουν παρενέργειες από την κατανάλωση της;

Στέβια και καρκίνος

Το 2010 η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) προέβη σε αξιολόγηση της ασφάλειας των γλυκοζιτών στεβιόλης και καθόρισε μια Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη για την ασφαλή χρήση τους στα 4mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα. Το συμπέρασμα που είχαν καταλήξει μετά από διάφορες έρευνες, ήταν ότι η κατανάλωση γλυκοζιτών στεβιόλης σύμφωνα με την πιο πάνω Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη έχει ασφαλής χρήση και δεν προκαλούν καρκινογένεση, γενοτοξικότητα αλλά ούτε τοξική επίδραση στην αναπαραγωγή/ανάπτυξη.

Εγκυμοσύνη

Το 2011 η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τη χρήση των γλυκοζιτών στεβιόλης ως γλυκαντική ύλη σε διάφορα τρόφιμα και ποτά για το γενικό πληθυσμό, ακόμη και για τις ευαίσθητες ομάδες όπως τα παιδιά, τις εγκυμονούσες και για τις γυναίκες που θηλάζουν.

Αλλεργία

Όσο αφορά την EFSA το 2010 είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι απίθανο οι γλυκοζίτες στεβιόλης να προκαλέσουν κάποια αλλεργική αντίδραση από μόνοι τους όταν καταναλώνονται σε τρόφιμα. Παρόλα αυτά όταν κάποιος γνωρίζει για την ευαισθησία του σε αλλεργικές αντιδράσεις καλό θα ήταν να διαβάζει πολύ προσεκτικά τις ετικέτες τροφίμων και να ζητήσει τη συμβουλή από τον γιατρό του για την κατανάλωση των προϊόντων αυτών.

Στέβια και διαβήτης

Ο διαβήτης αποτελεί μια συχνή δια βίου πάθηση κατά την οποία η ορμόνη που είναι υπεύθυνη για την απορρόφηση της γλυκόζης του αίματος από τα κύτταρα, ονομαζόμενη ινσουλίνη, είτε δεν παράγεται σε επαρκείς ποσότητες από το πάγκρεας είτε αδυνατεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά από τα κύτταρα του οργανισμού.

Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη πολύ συχνά διχάζονται καθώς από την μία χρειάζεται να έχουν έναν έλεγχο στο σωματικό τους βάρος και να περιορίσουν την κατανάλωση απλών σακχάρων από την διατροφή τους και από την άλλη αγαπούν τη γλυκιά γεύση.

Έτσι το 2012 ο Αμερικάνικος Καρδιολογικός Σύνδεσμος και ο Αμερικάνικος Σύνδεσμος Διαβητικών εξέδωσαν κοινή επιστημονική δήλωση, αναφέροντας ότι, οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες όπως και η στέβια είναι χρήσιμες για την διατήρηση ενός υγειούς σωματικού βάρους μειώνοντας την πρόσληψη θερμιδών και υδατανθράκων.

Εκτός της μηδενικής θερμιδικής αξίας τους, από κλινικές μελέτες φαίνεται ότι, η καθημερινή κατανάλωση του γλυκαντικού στέβια σε δόσεις που δεν υπερβαίνουν την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη δεν επηρεάζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι ποσότητες ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών που καταναλώνουν τα άτομα με διαβήτη είναι κατά πολύ χαμηλότερες από το ανώτατο επίπεδο ημερήσιας πρόσληψης.

Έτσι η στέβια αποτελεί ένα γευστικό και ασφαλή τρόπο για να απολαμβάνουν τη γλυκιά γεύση και τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη, δίνοντας τους τη δυνατότητα να διευρύνουν τις διατροφικές τους επιλογές.

Πού μπορεί να χρησιμοποιηθεί η στέβια;

Γλυκαντικές ύλες όπως η στέβια περιέχονται σε μια τεράστια ποικιλία τροφίμων και ποτών όπως

  • τα παγωτά
  • τα γιαούρτια
  • τα αναψυκτικά διαίτης
  • τους διάφορους χυμούς
  • τα αρτοσκευάσματα
  • τα γλυκά
  • τα επιδόρπια
  • τα ζελέ
  • τις σάλτσες
  • τις τσίχλες καθώς και
  • σε επιτραπέζια γλυκαντικά που χρησιμοποιούμε στον καφέ ή στο τσάι μας.

Τι ιδιότητες μπορεί να έχει αυτό το γλυκαντικό;

Στέβια και απώλεια βάρους

Από τα παραπάνω συμπεραίνει κανείς ότι το γλυκαντικό από στέβια αποτελεί μια ακόμη επιλογή για τους ανθρώπους που επιθυμούν να ελέγξουν το βάρος τους ή που επιθυμούν να περιορίσουν τη ζάχαρη για λόγους υγείας λόγω του ότι έχει μηδενικές θερμίδες και έτσι βοηθάει στην μεώση της ενεργειακής πρόσληψης.

Ζάχαρη ή στέβια;

Η στέβια δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη ζάχαρη ή τις υπόλοιπες ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες, αλλά θα εμπλουτίσει τις διαθέσιμες μέχρι σήμερα επιλογές, δίνοντας τη δυνατότητα στον κάθε άνθρωπο να επιλέξει βάση των ιδιαίτερων γευστικών του προτιμήσεων. Εξάλλου, κάθε εγκεκριμένη γλυκαντική ύλη έχει τα δικά της γευστικά χαρακτηριστικά (όπως γεύση, υφή, ανθεκτικότητα στη θερμοκρασία κ.λπ.), συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας ποικιλίας προϊόντων με λιγότερες θερμίδες.

Στέβια και δίαιτα

Η στέβια θα μπορούσε εύκολα να ενταχθεί σε ένα διατροφικό πλάνο αφού δίνει την ευκαιρία στις δίαιτες μειωμένων θερμίδων να είναι πιο εύγευστες βοηθώντας έτσι στη συμμόρφωση και τήρηση τους. Ακόμη είναι αποδεδειγμένο ότι μετά από την κατανάλωση αυτής της γλυκαντικής ύλης δεναυξάνεται η όρεξη και επιθυμία για γλυκές τροφές.

Στέβια και υγεία

Η στέβια δεν επηρεάζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα καθιστώντας την κατάλληλη για διαβητικούς καθώς επίσης μπορεί να μας προστατεύσει από την τερηδόνα μιας και δεν επηρεάζει την στοματική υγιεινή.

Ποια η διαφορά της από άλλα γλυκαντικά;

Όπως έχει αναφερθεί και πιο πάνω η στέβια είναι ένα φυσικό γλυκαντικό, το οποίο δεν έχει υποστεί κάποια επεξεργασία όπως τα τεχνητά γλυκαντικά. Το γεγονός αυτό της επιτρέπει να περιέχει ισχυρά αντιοξειδωτικά από το ίδιο το φυτό, τις φαινόλες, που καταπολεμούν της οξειδωτική βλάβη που συνήθως προκαλεί διάφορες παθήσεις όπως διαβήτη, παχυσαρκία, κλπ.

Μια άλλη διαφορά της στέβιας είναι ότι είναι ελεύθερη φαινυλαλανίνης, γεγονός πολύ σημαντικό για άτομα με φαινυλκετονουρία (PKU) και τέλος δεν χάνει την γλυκύτητα της κατά το ψήσιμο και την καθιστά ιδανική για το μαγείρεμα.

Γλυκό καλοκαιράκι

Το καλοκαίρι αλλάζουν και οι διατροφικές μας συνήθειες: τρώμε πιο ελαφριά και λόγω της επιθυμίας για μείωση ή διατήρησης του βάρους μας, αλλά και λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας. Παρόλα αυτά κάποιες ανάγκες μας παραμένουν σταθερές. Μικροί και μεγάλοι αποζητάμε το καλοκαίρι την απόλαυση που μας προσδίδει ένα παγωτό για τη γλυκύτητα και τη δροσιά του. Συχνά όμως, η αυξημένη ανάγκη για τη διαχείριση του βάρους περιορίζει την κατανάλωση του λόγω που το παγωτό περιέχει αρκετή ποσότητα ζάχαρης και προσδίδει αρκετές θερμίδες στον οργανισμό.

Και εδώ έρχεται η στέβια και δίνει τη λύση. Ο συνδυασμός του παγωτού με τη στέβια που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία δύο χρόνια στη βιομηχανία έχει καταφέρει να κάνει το παγωτό πιο συχνή επιλογή ακόμα και για τα άτομα που προσέχουν τη διατροφή τους. Ο λόγος; Όπως ήδη αναφέραμε η στέβια γλιτώνει τις έξτρα θερμίδες της ζάχαρης στα τρόφιμα ενώ ταυτόχρονα η γεύση δεν υστερεί σε τίποτα από αυτών που περιέχουν ζάχαρη. Κυκλοφορούν σε διάφορες γεύσεις έτσι ώστε να μπορέσουν να καλύψουν τις προτιμήσεις όλων σας, σε κυπελάκια ή ξυλάκια και πολυσυσκευασίες μικρότερου μεγέθους για συχνότερες απολαύσεις σε μικρότερες δόσεις.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

European Food Information Council, Food-Based Dietary Guidelines in Europe. Accessed in May 2016 available at http://www.eufic.org/article/en/expid/food-based-dietary-guidelines-in-europe/

European Food Information Council, Stevia: a natural sweetener with potential http://www.eufic.org/article/en/artid/stevia-natural-sweetener-with-potential/

FDA response letter GRAS Notice No. GRN 000253, 17 December 2008.

Position of the American Diabetes Association. Nutrition Recommendations and Intervention for Diabetes. Diabetes Care 2008; 31 (1); S61-S78

Council, I. (2019). International Stevia Council - International Stevia Council. [online] Internationalsteviacouncil.org. Available at: http://www.internationalsteviacouncil.org/ [Accessed 21 May 2019].

Anon, (2019). [online] Available at: https://www.sweeteners.org/ [Accessed 21 May 2019].

Mayo Clinic. (2019). Is stevia good for weight loss?. [online] Available at: https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/expert-answers/stevia/faq-20057856 [Accessed 21 May 2019].

Cold, F., Health, E., Disease, H., Disease, L., Management, P., Conditions, S., Problems, S. and Disorders, S. (2019). Stevia: Uses, Side Effects, Interactions, Dosage, and Warning. [online] Webmd.com. Available at: https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-682/stevia [Accessed 21 May 2019].

European Food Safety Authority. (2019). Sweeteners. [online] Available at: https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/sweeteners [Accessed 21 May 2019].

Δέσποινα Γκακνή
Δέσποινα Γκακνή Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.
Νίκος Ζέρβας
Νίκος Ζέρβας Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.

Ο Νικόλαος Ζέρβας είναι Διατολόγος-Διατροφολόγος, με επιπλέον μεταπτυχιακή εξειδίκευση (MSc) στην τεχνολογία ελέγχου και διασφάλισης της ποιότητας. Συγγραφέας του βιβλίου "Από το ράφι στο καρότσι - Οδηγός διατροφής στο supermarket!" των εκδόσεων medNutrition. Παρέχει τις διαιτολογικές υπηρεσίες του, στο γραφείο του στο Κιάτο Κορινθίας.

Ο απώτερος στόχος του δεν είναι μόνο η μείωση βάρους και η βελτίωση των δεικτών υγείας του διαιτώμενου αλλά η τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς του μέσω των  παρεχόμενων  διαιτολογικών υπηρέσιων είτε δια ζώσης στο  ιδιωτικό διαιτολογικό γραφείο στο Κιάτο Κορινθίας είτε εξ αποστάσεως (μέσω viber, Skype, video κλήση)  σε όλη την Ελλάδα και το Εξωτερικό.

Μαρία Αρέστη
Μαρία Αρέστη Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.